Mức tăng phù hợp
Theo đại diện Bộ GD&ĐT, những quy định tại Nghị định 97 của Chính phủ được xây dựng trên cơ sở đánh giá tác động của việc điều chỉnh học phí đến chỉ số giá tiêu dùng (CPI) và ngân sách Nhà nước; hoặc đã tính đến việc đảm bảo thực hiện lộ trình tính giá dịch vụ GD&ĐT theo yêu cầu của Nghị quyết 19-NQ/TW và duy trì nguồn lực để các cơ sở giáo dục nâng cao chất lượng GD&ĐT, đầu tư cơ sở vật chất trong điều kiện nguồn lực Nhà nước đầu tư hạn chế, ngân sách chi thường xuyên bị cắt giảm hàng năm. Song song việc tăng học phí là việc thực hiện đồng bộ các chính sách miễn, giảm học phí cho các đối tượng chính sách, học sinh có hoàn cảnh khó khăn.
Năm học 2023 - 2024, nếu các trường ĐH quay trở lại áp dụng theo mức trần học phí của Nghị định 81 thì mức thu học phí sẽ tăng khá cao so với mức học phí năm học 2022 - 2023. Nghị định 97 được ban hành nhằm điều chỉnh lộ trình học phí phù hợp, để mức tăng không quá cao.
Xét về mong muốn, không phụ huynh nào muốn học phí tăng, nhất là trong giai đoạn kinh tế khó khăn sau dịch bệnh Covid- 19 dẫn đến việc làm, thu nhập sụt giảm. Tuy nhiên, thông tin học phí đại học tăng tại thời điểm này không gây bất ngờ hay phản ứng trái chiều từ dư luận bởi hầu hết phụ huynh, sinh viên đều xác định, vật giá tăng thì học phí chắc chắn sẽ tăng. 3 năm qua, học phí không tăng theo lộ trình là sự chia sẻ, thấu hiểu rất lớn từ Chính phủ và các nhà trường đã phải căng mình trong sắp xếp các khoản chi khi nguồn thu học phí hạn chế.
Nghị định 97 được ban hành vào thời điểm các trường ĐH đã hoàn tất thu học phí học kỳ 1, đã hoặc đang thu học phí học kỳ 2 của năm học 2023 - 2024. Việc tạm thu của các trường trước đó căn cứ trên mức thu của năm học trước hoặc theo chủ trương của Bộ GD&ĐT ở thời điểm đầu năm học. Do vậy, số tiền đã thu của người học hầu hết bằng hoặc thấp hơn mức trần tối đa trong Nghị định 97.
Hiện các cơ sở đào tạo đã và đang thực hiện rà soát, điều chỉnh lại mức học phí theo quy định của Nghị định mới ban hành. Với mức tạm thu ở học kỳ 1, nếu thấp hơn mức trần của Nghị định mới, các trường có thể cân đối và truy thu ở học kỳ 2. Cũng có không ít trường công bố không thu thêm học phí mà giữ nguyên mức đã công bố hồi đầu năm học.
PGS.TS Nguyễn Xuân Hoàn, Chủ tịch Hội đồng trường Trường ĐH Công thương TP Hồ Chí Minh cho biết: Năm học này, trường đã thu học phí ở mức trung bình trên 23,7 triệu đồng/năm (tương đương 785.000 đồng/tín chỉ). Mức thu hiện thấp hơn nhiều so với trần tối đa được phép áp dụng cho trường tự chủ chi thường xuyên và chi đầu tư trong Nghị định 97. Tuy nhiên, trường quyết định không thu thêm của người học bởi ngay thời điểm trước tuyển sinh, trường đã công bố mức học phí nên sẽ thực hiện đúng cam kết và giữ ổn định học phí trong suốt khóa học.
Việc tăng học phí giúp các nhà trường có điều kiện để giữ chân giảng viên giỏi, trả lương giảng viên khi mức lương cơ sở tăng từ 1/7/2023, đầu tư cơ sở vật chất nhằm nâng cao chất lượng dạy và học.
Các chuyên gia cho rằng, việc Chính phủ ban hành Nghị định 97, trong đó có quy định điều chỉnh tăng học phí ĐH từ năm học 2023-2024 so với năm học 2022-2023 nhưng tăng thấp hơn so với lộ trình của Nghị định 81 là một quyết định phù hợp. Giải pháp này có ý nghĩa dung hòa cho cả trường và sinh viên. Ngoài ra, Nghị định 97 của Chính phủ được ban hành cũng là cơ sở quan trọng để các trường xây dựng đề án tuyển sinh, trong đó có chính sách học phí cho năm học tới.
Chủ động nhiều giải pháp
TS Lê Viết Khuyến, Phó Chủ tịch Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam nêu quan điểm: Học phí hiện là nguồn thu chính của các trường, song nếu chỉ dựa vào học phí thì sẽ rất khó nâng chất lượng đào tạo.
Để giảm bớt gánh nặng kinh tế cho người học, nhất là các đối tượng yếu thế, các trường ĐH cần đa dạng nguồn thu, mở rộng, tìm kiếm các nguồn kinh phí ngoài học phí để hỗ trợ người học khi tăng học phí.
Bộ GD&ĐT cũng cần phối hợp với các cơ quan liên quan rà soát tổng thể, xây dựng Nghị định thay thế Nghị định 81/2021/NĐ-CP để xác định lộ trình học phí phù hợp; đồng thời, tiếp tục rà soát chính sách miễn, giảm học phí cho các đối tượng chính sách, học sinh có hoàn cảnh khó khăn để đảm bảo việc tiếp cận bình đẳng trong giáo dục đại học.
Phía các nhà trường, đa dạng hóa các loại quỹ khuyến học, học bổng và kênh thức vay vốn là những việc đã, đang được duy trì, mở rộng và truyền thông.
Theo đề án tuyển sinh, hàng năm, ĐH Bách khoa Hà Nội dành khoảng 60-70 tỷ đồng làm quỹ học bổng Khuyến khích học tập cho những sinh viên có kết quả học tập và rèn luyện tốt. Trường còn có Học bổng Trần Đại Nghĩa xét cấp cho sinh viên có hoàn cảnh kinh tế gia đình đặc biệt khó khăn (hộ nghèo, hộ cận nghèo hoặc hộ có hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn khác), có ý chí và nghị lực vươn lên trong cuộc sống. Ngoài ra có học bổng tài trợ từ các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân trong và ngoài nước; học bổng trao đổi sinh viên quốc tế.
Học viện Tài chính luôn duy trì chương trình học bổng, khuyến học thường niên. Mới đây, Học viện đã công bố thành lập và hoạt động Quỹ Phát triển giáo dục Tâm - Tài - Chính. Đây là Quỹ xã hội hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, nhằm mục đích hỗ trợ và khuyến khích phát triển hoạt động giáo dục - đào tạo chuyên ngành tài chính trên toàn quốc, hỗ trợ hoạt động đổi mới sáng tạo cho sinh viên khối trường kinh tế - tài chính; trong đó quan tâm hỗ trợ, tài trợ cho sinh viên có thành tích xuất sắc trong học tập, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn…
Trường hợp sinh viên không có điều kiện kinh tế nhưng không thuộc diện được xét học bổng hoặc thuộc hộ gia đình chính sách, các nhà trường phối hợp ngân hàng hoặc các đoàn thể địa phương có đa dạng chính sách vay vốn ưu đãi cho sinh viên có nhu cầu.
Việc thông tin chính sách học phí trước mùa tuyển sinh năm 2024 cũng tạo điều kiện để phụ huynh, học sinh tìm hiểu, nắm rõ mức học phí của các nhà trường và lộ trình tăng học phí đã được công khai; từ đó cân nhắc kỹ hơn nguyện vọng đăng ký sao cho phù hợp với điều kiện cũng như khả năng chi trả của gia đình.
Cũng theo các chuyên gia, trong giai đoạn kinh tế còn nhiều khó khăn như hiện nay, không nên để đại học là “học đại” mà cần xác định đúng, rõ mục tiêu ngay từ đầu. Học đại học chỉ nên dành cho người có năng lực, mong muốn thực sự. Hiện có nhiều con đường khác nhau để lập thân, lập nghiệp; thí sinh và phụ huynh cần cân nhắc, nghiên cứu kỹ trước khi quyết định, tránh việc lãng phí, mất công, mất của, mất thời gian nếu lựa chọn không đúng hoặc lựa chọn vội vàng, không dựa theo nhu cầu.
