Nan giải phân loại rác tại nguồn ở chung cư

Mặc dù theo quy định, từ ngày 1/1/2025 mỗi hộ gia đình phải thực hiện phân loại rác thành ba nhóm, song thực tiễn tại các chung cư lại cho thấy khoảng cách giữa “cam kết” và “hành động” còn khá lớn.

Hạ tầng tòa nhà cản trở việc phân loại rác

Mới đây, tại Tọa đàm “Phân loại rác tại nguồn – từ cam kết đến hành động thực tiễn” được tổ chức tại Hà Nội, nhiều chuyên gia, nhà quản lý đều chung nhận định: hạ tầng tại phần lớn các tòa chung cư chưa đồng bộ, không đáp ứng được việc phân loại rác tại nguồn. Phó Trưởng phòng Quản lý chất thải rắn (Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội) Đặng Thành Vinh,cho biết, theo Luật Bảo vệ môi trường thì rác sẽ được phân làm 3 nhóm nhưng hiện nay hầu hết các chung cư chỉ có 1-2 thùng rác/tầng và chưa bố trí được các khu lưu giữ rác tách biệt, chưa có quy trình thu gom riêng cho từng loại rác. Hệ quả là dù một số hộ gia đình có ý thức phân loại nhưng khi đem ra điểm tập kết vẫn bị trộn chung. “Để phân loại rác tại nguồn thực sự đi vào đời sống cần phải có thời gian và lộ trình thực hiện cụ thể. Các vấn đề liên quan cần phải được giải quyết từng bước một để tiến tới quy trình vận hành trơn tru, thuận lợi” – ông Đặng Thành Vinh nhận định.

Đồng quan điểm trên, TS Hoàng Dương Tùng – Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam cho hay, nhiều chung cư hiện nay được thiết kế hệ thống thu gom, tập kết rác bằng một họng rác nối liền các tầng của tòa nhà. Điều này gây ra không ít bất cập trong quá trình thu gom rác, đặc biệt là cản trở việc phân loại rác tại nguồn. Bởi ngay cả khi các hộ dân đã thực hiện việc phân loại rác tại nhà, thì khi tất cả các túi rác đều đi qua một họng rác để đến nơi tập kết, các loại rác sẽ lẫn lộn, khi đó việc phân loại rác trước đó trở nên vô nghĩa. Bên cạnh đó, việc các túi rác được bỏ từ độ cao vài chục mét xuống sẽ khiến nhiều túi rác bị vỡ, rách, rác lẫn lộn vào nhau. Điều này càng khiến cho việc phân loại rác trở nên nan giải.

“Ở nhiều nước phát triển, người ta xây một nhà rác ở dưới chân tòa nhà để người dân mang rác đến để. Nhà rác sẽ chỉ mở cửa vào một số khung giờ nhất định. Đồng thời sẽ có người kiểm tra tại cửa, ai chưa phân loại rác sẽ không được bỏ rác vào đó” – TS Hoàng Dương Tùng chia sẻ kinh nghiệm. Theo chuyên gia này, cách làm trên thời gian đầu đương nhiên sẽ khiến một số cư dân cảm thấy khó chịu nhưng dần dần sẽ tạo ra thói quen đổ rác đúng giờ và phân loại rác trước khi mang ra khỏi nhà. Và, khi cư dân đã có được thói quen đó, việc bố trí nhân viên kiểm tra tại các nhà chứa rác cũng không còn cần thiết.

Đâu là giải pháp?

Để giải quyết bài toán phân loại rác tại nguồn ở các khu chung cư, các chuyên gia cho rằng, đây là việc làm cần có thời gian và bước đi cụ thể chứ không thể làm trong một sớm một chiều. Ông Phạm Xuân Điệp – Trưởng Ban Quản trị Chung cư New Skyline, Khu đô thị Văn Quán nhận định, phân loại rác tại nguồn thực hiện từ phía cư dân vốn không khó, bởi phần lớn người dân, nếu được hỏi có đồng tình với chủ trương này hay không đều trả lời là có. Tuy nhiên, phân loại xong rác thì đổ ở đâu, tập kết chỗ nào mới là vấn đề. “Luật có từ năm 2020 nhưng đến nay chúng ta vẫn loay hoay. Vấn đề quan trọng là rác phân loại xong, thu gom xong thì khi đi ra ngoài đường sẽ như thế nào? Cái này cả nước đều phải chung tay vào cuộc” – ông Phạm Xuân Điệp nói.

Cũng theo ông Phạm Xuân Điệp, có 3 “điểm đứt” cần sớm khắc phục để việc phân loại rác tại nguồn được triển khai hiệu quả và trơn tru. Đó là khâu tổ chức; khâu hướng dẫn - truyền thông và khâu thực thi - giám sát. Trong đó, đáng kể nhất là khâu tổ chức. Hiện các quy định và hướng dẫn chưa thống nhất giữa các nơi, các địa phương. “Nhiều xã, phường triển khai thí điểm nhưng mỗi nơi lại có quy cách khác nhau (màu thùng, cách chia rác, tần suất thu gom...). Người dân đi từ khu này sang khu khác là thấy các quy định khác nhau, dẫn đến hoang mang” – ông Phạm Xuân Điệp phân tích. Bên cạnh đó, việc hệ thống thu gom chưa đồng bộ cũng là bất cập không nhỏ. Nhiều khi người dân phân loại đúng nhưng ra đến xe thu gom lại trộn chung rác do đơn vị thu gom chưa có hạ tầng tiếp nhận tách biệt. Điều này làm mất niềm tin của người dân, khiến họ không còn động lực duy trì phân loại.

Các chuyên gia cùng cho rằng, điều kiện tiên quyết để phân loại rác tại nguồn thành công ở đô thị là phải có hệ thống thu gom và xử lý đồng bộ để “rác phân loại ra không bị trộn lại”. Khi người dân thấy công sức của mình được tôn trọng, rác hữu cơ, tái chế và rác thải còn lại được thu riêng, xử lý riêng thì niềm tin và thói quen mới hình thành bền vững. GS.TS Hoàng Xuân Cơ – Trưởng ban Khoa học,

Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam nhận định, hạ tầng thu gom rác hiện nay, từ thùng chứa, xe vận chuyển đến điểm trung chuyển đều chưa được đầu tư đồng bộ theo mô hình phân loại. Trong khi đó, quy định và trách nhiệm giữa các bên (chính quyền, đơn vị thu gom, ban quản lý khu dân cư) chưa rõ ràng, không có cơ chế giám sát và phản hồi cụ thể. Vì vậy, dù có nhiều nỗ lực, việc phân loại rác tại nguồn vẫn dừng ở mức “phong trào”, chưa trở thành thói quen xã hội bền vững.

Trong khi đó, TS Hoàng Dương Tùng cho rằng, muốn thành công trong phân loại rác tại nguồn chúng ta phải tạo ra được “động lực”. Mà muốn tạo ra động lực, cơ chế chính sách đưa ra phải hợp lý, khả thi và đặc biệt phải phá được các điểm nghẽn đang tồn tại, giúp việc phân loại rác tại nguồn được triển khai trơn tru, thuận lợi. “Chính sách phải phá được các điểm nghẽn, phải tạo được động lực, đặc biệt là động lực về kinh tế, động lực của người dân và động lực của các đơn vị thu gom rác” – TS Hoàng Dương Tùng nói.