Nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND trong thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp

Tờ trình dự thảo Nghị quyết ban hành Quy chế làm việc mẫu của HĐND tỉnh, thành phố; Nghị quyết ban hành Quy chế làm việc mẫu của HĐND cấp xã, phường, đặc khu do Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải trình bày cho biết, việc xây dựng Nghị quyết đã được Quốc hội giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15. Qua đó, tạo cơ sở pháp lý đồng bộ, thống nhất trong quy trình triển khai thực hiện chức năng, nhiệm vụ của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã trên phạm vi toàn quốc nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND trong bối cảnh tổ chức thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Để tạo điều kiện giúp các địa phương thuận tiện trong việc tra cứu văn bản, dễ triển khai thực hiện trong bối cảnh sau sáp nhập, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Ủy ban đề xuất Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, xây dựng Nghị quyết để ban hành 2 Quy chế: Quy chế làm việc mẫu của HĐND cấp tỉnh và Quy chế làm việc mẫu của HĐND cấp xã.

Dự thảo cập nhật căn cứ ban hành dự thảo Nghị quyết; lược bỏ quy định tuyên bố Nghị quyết số 753/2005/NQ-UBTVQH11 ngày 2/4/2005 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Quy chế hoạt động của HĐND hết hiệu lực kể từ ngày Nghị quyết này có hiệu lực thi hành (tại khoản 2 Điều 3) vì trên thực tế, Nghị quyết số 753 đã không được áp dụng kể từ khi Quốc hội ban hành Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 thay thế cho Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003. Lược bỏ khoản 3, Điều 3: “Trong quá trình thực hiện, nếu có vấn đề phát sinh, Thường trực HĐND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đề xuất, kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét sửa đổi, bổ sung”; bổ sung Điều 3 (mới) quy định về hiệu lực của Nghị quyết; trách nhiệm thi hành Nghị quyết.

Báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày nêu rõ, Ủy ban tán thành với sự cần thiết trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết. Nội dung dự thảo Nghị quyết phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và không có nội dung trái với các điều ước quốc tế có liên quan mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

Về ban hành 2 Nghị quyết, đa số ý kiến Ủy ban tán thành với đề xuất của Ủy ban Công tác đại biểu. Đồng thời, đề nghị tiếp tục rà soát, chỉnh lý quy định của các dự thảo Quy chế để bảo đảm phù hợp với vị trí, vai trò và tính chất của mỗi cấp HĐND, nhất là HĐND cấp xã.

Một số ý kiến đề nghị xây dựng 1 Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Quy chế làm việc mẫu của HĐND cấp tỉnh, cấp xã (Phương án 2) vì cho rằng 2 dự thảo Nghị quyết và Quy chế kèm theo đang có có sự trùng lặp cả về nội dung và bố cục. Việc chỉ ban hành 1 Quy chế để áp dụng chung cho cả HĐND cấp tỉnh và HĐND cấp xã cũng là phù hợp với tiền lệ trước đây.

Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị, việc ban hành 2 Nghị quyết cần đi kèm theo 2 quy chế; đồng thời tiếp tục rà soát kỹ lưỡng bởi ở cơ sở đang rất cần, đặc biệt là cấp xã với bộ máy mới, thẩm quyền mới.

Tại Phiên họp, 100% Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội có mặt tán thành thông qua Nghị quyết ban hành Quy chế làm việc mẫu của Hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố; Nghị quyết ban hành Quy chế làm việc mẫu của Hội đồng nhân dân cấp xã, phường, đặc khu.