Nga kiểm soát mỏ lithium chủ chốt, hợp tác Mỹ - Ukraine gặp trở ngại lớn

Trong những ngày gần đây, lực lượng Nga đã chiếm quyền kiểm soát mỏ lithium Shevchenko ở vùng Donetsk, miền Đông Ukraine.

Đây là mỏ có giá trị lớn, đóng vai trò quan trọng trong thỏa thuận hợp tác khoáng sản giữa Ukraine và Mỹ. Vị trí này nằm gần làng Shevchenko, cách không xa đường chiến sự. Các bản đồ chiến sự từ những nhóm theo dõi độc lập cho thấy quân đội Nga đã kiểm soát khu vực này trong quá trình mở rộng tấn công mùa Hè ở Donetsk.

Tuy diện tích mỏ không lớn, khoảng 100 mẫu Anh (40 ha), nhưng các chuyên gia đánh giá đây là một trong những mỏ lithium giàu nhất của Ukraine. Mỏ này chứa nhiều spodumene, khoáng chất có hàm lượng lithium cao, được dùng để sản xuất pin cho các thiết bị điện tử và xe điện. Lithium hiện là một trong những khoáng sản chiến lược được Mỹ xếp vào danh sách ưu tiên vì vai trò quan trọng với kinh tế và an ninh quốc gia.

Tháng trước, Ukraine và Mỹ đã ký kết một thỏa thuận hợp tác khai thác khoáng sản. Theo đó, hai nước sẽ thành lập một quỹ chung, ưu tiên các dự án đầu tư vào khoáng sản chiến lược tại Ukraine. Mỹ xem đây là một cơ hội để giảm phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc - quốc gia đang chiếm ưu thế trong chuỗi cung ứng khoáng sản toàn cầu.

Tuy nhiên, việc mỏ Shevchenko hiện do Nga kiểm soát đã tạo ra thách thức đáng kể cho quá trình triển khai thỏa thuận.

“Nếu Nga mở rộng quyền kiểm soát sang các khu vực khác, họ sẽ nắm giữ thêm nhiều mỏ khoáng sản quan trọng” - ông Mykhailo Zhernov, Giám đốc công ty Mỹ Critical Metals Corp, đơn vị từng có giấy phép khai thác tại mỏ Shevchenko, cho biết.

“Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hiện thực hóa các nội dung đã ký kết.”

Trong quá trình đàm phán trước đây, Ukraine từng cố gắng gắn thỏa thuận khoáng sản với việc nhận thêm hỗ trợ quân sự từ Mỹ. Lý do là Ukraine cần giữ quyền kiểm soát các mỏ để triển khai thỏa thuận. Tuy nhiên, phía Mỹ không đồng ý liên kết hai nội dung này.

Dù gặp nhiều khó khăn, Ukraine vẫn tiếp tục thúc đẩy hợp tác khai thác khoáng sản.

Tuần trước, chính phủ nước này thông báo kế hoạch mở mỏ lithium Dobra, một trong những mỏ lớn do nhà nước quản lý, cho các nhà đầu tư tư nhân.

Theo Bộ trưởng Kinh tế Ukraine, bà Yuliia Svyrydenko, đây có thể là dự án đầu tiên được triển khai theo thỏa thuận đã ký với Mỹ.

Đọc thêm: Tòa án Tối cao mở đường cho kế hoạch cải cách quyền công dân Mỹ của ông Trump

Công ty Critical Metals Corp, dù không còn quyền khai thác tại mỏ Shevchenko, vẫn bày tỏ mong muốn tham gia vào dự án mới này.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng vẫn còn nhiều thách thức phía trước. Trong đó có thể kể đến quy trình cấp phép phức tạp, dữ liệu địa chất chưa được cập nhật đầy đủ, gây khó khăn trong việc đánh giá chính xác tiềm năng các mỏ. Ngoài ra, tình hình an ninh tại một số khu vực cũng là yếu tố cần được cân nhắc trong quá trình triển khai các dự án.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh tại Mỹ, hiện Nga đang kiểm soát khoảng một phần năm lãnh thổ Ukraine. Trong các khu vực này có nhiều mỏ khoáng sản như titan, mangan và than đá - những nguồn tài nguyên có giá trị kinh tế. Một số khu vực có tiềm năng về uranium và titan cũng nằm gần các vị trí Nga đang hiện diện.

Theo các chuyên gia, thực tế này làm gia tăng những khó khăn cho Ukraine trong việc bảo đảm quyền tiếp cận và khai thác tài nguyên trên toàn lãnh thổ.

Ukraine vẫn còn hai mỏ lithium lớn khác nằm ở miền Trung, cách xa khu vực giao tranh. Nhưng mỏ Shevchenko có chất lượng quặng vượt trội, với trữ lượng spodumene cao, yếu tố giúp ngành công nghiệp lithium phát triển mạnh, như trường hợp tại Úc.

Phía Nga cũng bày tỏ sự quan tâm đến tiềm năng của mỏ Shevchenko. Ông Vladimir Ezhikov, một quan chức tại khu vực Donetsk, cho biết bộ phận khai thác mỏ thuộc Tập đoàn Rosatom đã xem xét khả năng tham gia vào dự án này.

“Chúng tôi nhận thấy đây là một nguồn tài nguyên có giá trị và có thể đóng vai trò quan trọng trong tương lai. Hoạt động đầu tư và khai thác nhiều khả năng sẽ được triển khai ” - ông chia sẻ với một cơ quan truyền thông địa phương. 

Trong bối cảnh xung đột chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, các chuyên gia nhận định quyền kiểm soát các nguồn tài nguyên như lithium tiếp tục được xem là yếu tố có ý nghĩa chiến lược. Trước đó, một số cơ sở dự trữ nông sản lớn tại Ukraine đã từng rơi vào tình trạng bị gián đoạn hoạt động. Với mỏ Shevchenko, vấn đề đặt ra không chỉ là giá trị tài nguyên, mà còn liên quan đến định hướng phát triển kinh tế của Ukraine trong giai đoạn tái thiết sau xung đột.