Vào đầu tuần này, Nhật Bản đã tổ chức Ngày Kính lão, một dịp nhằm tôn vinh và kính trọng đối với những người cao tuổi. Tuy vậy, việc số lượng người cao tuổi gia tăng trong khi tổng dân số suy giảm đã đẩy quốc gia Đông Á này vào tình trạng thiếu hụt lao động nghiêm trọng.
Dữ liệu của chính phủ công bố trước sự kiện cho thấy dân số Nhật Bản từ 65 tuổi trở lên đã tăng lên mức kỷ lục 36,25 triệu người.
Trong khi tổng số dân của quốc gia này đang suy giảm, nhóm người từ 65 tuổi trở lên đã chứng kiến mức tăng đáng kể, với chiếm đến 29,3% dân số, theo Cục Thống kê thuộc Bộ Nội vụ và Truyền thông. Số liệu trên cho thấy Nhật Bản là quốc gia dẫn đầu thế giới về số lượng người cao tuổi.
Theo Robert Feldman, nhà kinh tế trưởng tại Morgan Stanley MUFG Securities, dữ liệu này làm dấy lên lo ngại về tình trạng thiếu hụt lao động trong nước.
Một cuộc khảo sát của Teikoku Databank vào tháng trước cho thấy 51% công ty ở nhiều lĩnh vực tại Nhật Bản đang ở trong tình trạng thiếu nhân viên toàn thời gian.
“Tình trạng thiếu hụt lao động đang trở nên nghiêm trọng hơn bao giờ hết, đặc biệt là trong các ngành cần số lượng lao động lớn như: dịch vụ thực phẩm.
Trong khi đó, dữ liệu của Cục Thống kê cho thấy vào năm 2023, số lượng người lao động Nhật Bản từ 65 tuổi trở lên đã đạt mức kỷ lục 9,14 triệu người.
Feldman cảnh báo việc thiếu lao động trẻ thay thế khi những người lao động lớn tuổi này bắt đầu nghỉ hưu.
Dựa trên dữ liệu trong những năm gần đây, Viện Nghiên cứu Dân số và An sinh Xã hội Quốc gia nhân định tỷ lệ người cao tuổi của Nhật Bản dự kiến sẽ tiếp tục tăng và đạt tỷ lệ 34,8% vào năm 2040.
Trong khi đó, một báo cáo nghiên cứu gần đây của Feldman thuộc Morgan Stanley ước tính tổng lực lượng lao động có thể giảm từ khoảng 69,3 triệu vào năm 2023 xuống còn khoảng 49,1 triệu vào năm 2050.
Nhận ra những tác động tiêu cực của tình trạng này đối với kinh tế và xã hội, chính phủ Nhật Bản đã triển khai các biện pháp ứng phó.
Một số biện pháp đã được đưa ra nhằm ngăn chặn tình trạng suy giảm tỷ lệ sinh khi chính phủ Thủ tướng Fumio Kishida đưa ra các chính sách như cung cấp thêm chi phí cho việc nuôi dạy trẻ em và hỗ trợ xây dựng thêm nhiều cơ sở chăm sóc trẻ em trong nước.
Chính quyền địa phương thậm chí đã có những biện pháp hỗ trợ các ứng dụng hẹn hò công cộng nhằm giúp người dân kết hôn và sinh con.
Tuy nhiên, việc tăng tỷ lệ sinh sẽ không giải quyết được tình trạng thiếu hụt lao động trong ngắn hạn. Do vậy, Nhật Bản đã liên tục thu hút dòng người nhập cư trong những năm gần đây. Nhật Bản ghi nhận con số kỷ lục 2 triệu lao động nước ngoài vào năm 2024 và hướng tới mục tiêu tăng thêm 800.000 người trong năm năm tới, theo các phương tiện truyền thông địa phương.
Theo Feldman, để bù đắp tình trạng thiếu hụt dân số trong vài thập kỷ tới, đất nước sẽ phải đẩy mạnh tuyển dụng lao động nước ngoài.
Feldman cho biết: “Tôi không nghĩ điều này sẽ thực hiện. Chính phủ nên tăng cường đào tạo kỹ năng cho lao động trẻ nhằm bù đắp sự thiếu hụt lao động”.
Ông nói thêm để làm được điều này, chính phủ cần phải đầu tư nhiều hơn, cũng như triển khai thêm nhiều công nghệ mới như: AI.
Đầu năm nay, trả lời phỏng vấn của tờ CNBC, Carlos Casanova, chuyên gia kinh tế cấp cao phụ trách châu Á tại UBP cho biết dù công nghệ AI thường được xem là giải pháp cho cuộc khủng hoảng dân số ở Nhật Bản, tuy nhiên cho đến nay, chúng vẫn chưa phát huy tác dụng trong việc hạn chế tình trạng này.
Casanova cho biết: “Việc đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng đang là những ưu tiên hàng đầu trong định hướng phát triển của chúng ta. Nhật Bản cần một lực lượng lao động đủ mạnh để đảm bảo mục tiêu tăng trưởng cũng như duy trì đà phát triển kinh tế”.
“AI có thể là một phần của giải pháp, nhưng chúng còn phải làm những việc khác nữa” - ông nói thêm, đồng thời cho rằng ngoài vấn đề nhập cư, đất nước này cần phải thực hiện những thay đổi về mặt xã hội và cơ cấu như tăng tỷ lệ tham gia lực lượng lao động nữ.
