"Con bài" có thể lật ván cờ thuế của ông Trump

Phần lớn mức thuế quan mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra trong nhiệm kỳ hai hiện đang đối mặt với “bài kiểm tra cuối cùng”, quyết định liệu chúng có thể được duy trì hay không đồng thời liệu doanh nghiệp Mỹ có đủ điều kiện nhận các khoản hoàn thuế khổng lồ.

Diễn biến có thể thay đổi cục diện này xuất hiện sau khi một tòa phúc thẩm liên bang ngày 29/8 ra phán quyết rằng ông Trump đã phạm pháp khi dựa vào Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để áp thuế quan diện rộng. Trump từng sử dụng đạo luật này để nâng thuế nhập khẩu lên tới 50% với Ấn Độ và Brazil, và 145% với Trung Quốc hồi đầu năm nay.

Tính đến ngày 24/8, doanh nghiệp Mỹ đã chi trả hơn 210 tỷ USD cho các mức thuế mà tòa án Mỹ nay xác định là bất hợp pháp. Ngày 2/9, ông Trump thừa nhận rằng nếu phán quyết này được Tòa án Tối cao giữ nguyên, Bộ Tài chính Mỹ có thể phải “trả lại” số tiền thuế đã thu.

Ông Trump cho biết chính phủ đang chuẩn bị kháng cáo lên Tòa Tối cao, đồng thời kêu gọi hành động nhanh chóng để giữ nguyên mức thuế trước hạn chót 14/10, khi phán quyết của tòa phúc thẩm chính thức có hiệu lực.

Tòa Tối cao có thể từ chối xét xử và để phán quyết của tòa cấp dưới có hiệu lực. Nếu vậy, doanh nghiệp Mỹ có thể nhận lại số tiền đã nộp, nhưng quá trình này sẽ không hề đơn giản hay nhanh chóng.

Chưa phải hồi kết

Theo luật sư thương mại quốc tế Ted Murphy (hãng Sidley Austin), nhiều khả năng Tòa Tối cao sẽ thụ lý vụ việc trong nhiệm kỳ sắp tới, bắt đầu từ tháng tới. Trong thời gian đó, các mức thuế sẽ vẫn được duy trì.

Nếu Tòa Tối cao cũng kết luận rằng ông Trump không có thẩm quyền pháp lý để áp thuế theo IEEPA, chính quyền sẽ phải chấm dứt ngay lập tức việc thu các khoản này. Tuy nhiên, cách xử lý hoàn thuế vẫn còn bỏ ngỏ.

Chính phủ có thể hoàn trả trực tiếp cho tất cả doanh nghiệp nhập khẩu đã đóng thuế, hoặc có thể yêu cầu mỗi doanh nghiệp tự nộp đơn kiện riêng.

Khả năng cao nhất, theo luật sư Murphy, là lập một quy trình hành chính, nơi các doanh nghiệp phải chủ động nộp yêu cầu hoàn thuế.

Trong khi đó, Luật sư Thomas Beline (hãng Cassidy Levy Kent) cho biết ngay sau phán quyết ban đầu hồi tháng 5, nhiều khách hàng đã hỏi “Bao giờ tôi lấy lại được tiền?” nhưng ông trả lời: “Đừng hy vọng quá sớm.” Thay vào đó, luật sư này cho biết ông đã khuyên họ tiếp tục nộp khiếu nại hành chính lên Hải quan Mỹ để giữ “cửa” cho khả năng hoàn thuế sau này.

Trong lúc đó, nhiều công ty đã được các quỹ đầu tư tiếp cận để mua lại “quyền đòi hoàn thuế”, một canh bạc giữa nhu cầu dòng tiền ngay lập tức và nguy cơ mất cơ hội hoàn lại toàn bộ khoản đã nộp.

Mặt trái tiềm tàng

Dù doanh nghiệp háo hức chờ tin, việc hoàn thuế không đồng nghĩa lợi ích toàn diện cho nền kinh tế.

Khoản hàng trăm tỷ USD thuế quan đang nằm trong quỹ chung của Bộ Tài chính Mỹ giúp giảm các khoản vay của chính phủ. Một khi phải hoàn trả, Washington sẽ phải tăng khoản vay, đồng nghĩa phát hành thêm trái phiếu - nguy cơ đẩy lợi suất trái phiếu kho bạc tăng.

Ngày 3/9, lợi suất trái phiếu 30 năm của Mỹ đã có lúc chạm 5%, mức cao nhất kể từ tháng 7, do nhà đầu tư yêu cầu bù đắp rủi ro cao hơn.

Theo chuyên gia Ed Mills (Raymond James), nếu phán quyết được giữ nguyên, “các khoản hoàn thuế có thể kích hoạt làn sóng phát hành trái phiếu, khiến lợi suất tăng mạnh.”

Ngoài ra, việc bơm tiền hoàn thuế vào nền kinh tế có thể gây lo ngại về lạm phát, ông Gary Hufbauer (Viện Kinh tế Quốc tế Peterson) cảnh báo.

Dù thuế quan giúp tăng thu ngân sách, thâm hụt dưới thời ông Trump vẫn tiếp diễn. Song song đó, ông Trump gây áp lực với Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) về việc hạ lãi suất, thậm chí từng nhắm vào Chủ tịch Jerome Powell và tìm cách thay thế Thống đốc Lisa Cook bằng một người trung thành hơn nhằm tác động tới chính sách tiền tệ.

Nếu ông Trump thành công trong việc kéo lãi suất xuống trong bối cảnh có thể xảy ra hoàn thuế quy mô lớn, theo Hufbauer, “điều đó có thể khiến nhà đầu tư nhớ lại thời kỳ lạm phát dưới chính quyền Biden.”