Nhiều nghệ sĩ ký hợp đồng quảng cáo vô tội vạ

Tại họp báo thường kỳ của Bộ VHTT&DL diễn ra chiều 21/4, ông Lê Quang Tự Do – Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử – đã có những phát biểu thẳng thắn xoay quanh thực trạng nghệ sĩ vi phạm khi tham gia hoạt động quảng cáo, đặc biệt trong lĩnh vực thực phẩm chức năng, sản phẩm sức khỏe.

Nhiều nghệ sĩ tự cho mình quyền “biến tấu” nội dung kịch bản quảng cáo

Ông Lê Quang Tự Do khẳng định, một trong những vấn đề nổi cộm hiện nay là sự thiếu hiểu biết pháp luật của nhiều người nổi tiếng khi tham gia quảng cáo.

“Ý thức pháp luật của nghệ sĩ trong lĩnh vực quảng cáo còn rất yếu. Nhiều người ký hợp đồng quảng cáo vô tội vạ, không kiểm tra nội dung, không xác minh tính thật – giả của sản phẩm. Điều này khiến họ dễ vi phạm pháp luật”, ông Lê Quang Tự Do nhấn mạnh.

Vấn đề không chỉ dừng ở việc thiếu kiến thức. Nhiều nghệ sĩ còn tự cho mình quyền “biến tấu” nội dung kịch bản quảng cáo theo cảm hứng sáng tạo cá nhân, dẫn đến phát ngôn phóng đại, không đúng sự thật. Ông Tự Do dẫn chứng: “Nội dung người ta đưa chỉ là ‘hỗ trợ tăng chiều cao’, nhưng nghệ sĩ lại tự ý sửa thành ‘tăng vượt trội 5–10cm’ – không biết từ đâu ra. Vậy là thành quảng cáo lố, quảng cáo nổ – điều này rất phổ biến”.

Thậm chí, có nghệ sĩ còn chủ động xin "nói thêm tí nữa" để tăng tính thuyết phục, rồi từ đó thêm thắt, suy diễn, khiến thông tin lệch hoàn toàn so với công bố sản phẩm. “Tràng giang đại hải những thứ không có trong kịch bản gốc, sai về bản chất sản phẩm”, ông nói.

Một điểm đáng chú ý khác mà Cục trưởng Lê Quang Tự Do chỉ ra là thói quen đánh đồng trải nghiệm cá nhân thành hiệu quả đại trà. Ông nhận định: “Rất nhiều nghệ sĩ lấy trải nghiệm của bản thân để áp đặt cho người khác, cho rằng nếu mình thấy hiệu quả thì ai dùng cũng như vậy. Điều đó dễ dẫn đến phát ngôn sai sự thật”.

Điều này không chỉ vi phạm quy định pháp luật về quảng cáo mà còn dễ khiến công chúng hiểu lầm, đặc biệt khi người truyền tải là người nổi tiếng có sức ảnh hưởng rộng.

Ông Lê Quang Tự Do cảnh báo, hiện có nhiều trường hợp nghệ sĩ sử dụng hình ảnh bác sĩ, dược sĩ, nhân viên y tế, thư cảm ơn của bệnh nhân để tăng tính tin cậy cho sản phẩm. Trong khi đó, đây là hành vi đã bị nghiêm cấm trong các văn bản quy phạm pháp luật. Gần đây, Bộ Y tế đã phải ban hành công điện khẩn, yêu cầu cả bác sĩ đã nghỉ hưu cũng không được mặc áo blouse hoặc sử dụng danh xưng để quảng cáo.

Ngoài ra, việc quảng cáo thực phẩm chức năng nhưng mô tả như thuốc chữa bệnh, hoặc so sánh công dụng một cách sai lệch cũng đang lan rộng. Ông nhắc đến vụ việc kẹo Kera – quảng cáo “mỗi viên kẹo bằng một ký rau”, thậm chí “bằng 5 ký rau” – là minh chứng điển hình cho sự phóng đại vô căn cứ, gây hiểu nhầm nghiêm trọng với người tiêu dùng.

Một hình thức mới khiến nghệ sĩ có thể đối mặt rủi ro pháp lý cao là hợp tác sản xuất – không chỉ đóng vai trò đại diện hình ảnh mà còn nhận cổ phần, góp vốn, trở thành đồng sản xuất sản phẩm.

“Nếu sản phẩm đó bị kết luận là hàng giả, nghệ sĩ không còn là người quảng cáo nữa, mà trở thành đồng phạm trong hành vi sản xuất hàng giả và có thể bị xử lý hình sự”, ông Lê Quang Tự Do cảnh báo.

Ông Lê Quang Tự Do nêu trường hợp Quang Linh Vlog là ví dụ đáng tiếc. Dù đã có nhiều đóng góp tích cực, nhưng vì thiếu hiểu biết pháp luật, góp vốn làm sản phẩm, nên khi sản phẩm bị xử lý, bản thân nghệ sĩ cũng đứng trước hậu quả pháp lý nghiêm trọng.

Xin lỗi là chưa đủ

Trả lời câu hỏi về quan điểm “nghệ sĩ chỉ cần xin lỗi là xong”, ông Lê Quang Tự Do thẳng thắn: “Lời xin lỗi là cần thiết, thể hiện tinh thần nhận lỗi, nhưng xin lỗi suông là không đủ. Người vi phạm cần tự giác sửa sai, bồi thường, cải chính và chấp hành nghiêm các hình thức xử phạt của pháp luật, không để tái phạm”.

Cục trưởng cũng nhấn mạnh, hiện nay pháp luật không phân biệt nghệ sĩ hay công dân bình thường khi xử lý hành vi quảng cáo sai phạm. Mọi cá nhân đều bị xử lý như nhau theo quy định hiện hành. Mặc dù dự thảo Luật Quảng cáo sửa đổi có đề xuất bổ sung quy định riêng với người nổi tiếng, nhưng chưa được Quốc hội thông qua.

“Chưa có quy định nào yêu cầu áp dụng biện pháp mạnh hơn đối với nghệ sĩ. Nghệ sĩ hay KOL vẫn bị xử lý như mọi công dân khác”, ông nói.

Trả lời câu hỏi về hiệu lực của Bộ quy tắc ứng xử dành cho nghệ sĩ, ông Lê Quang Tự Do cho biết: “Bộ quy tắc ứng xử không phải văn bản quy phạm pháp luật, không có chế tài xử phạt. Tuy nhiên, nó vẫn cần thiết để định hướng hành vi phù hợp chuẩn mực đạo đức”.

Một số nội dung của bộ quy tắc này đã được đưa vào Nghị định 147 về quản lý Internet và đang được đề xuất thể chế hóa trong dự thảo Luật Quảng cáo sửa đổi cũng như Nghị định 144 về nghệ thuật biểu diễn.

Ông nói thêm: “Chúng ta vẫn cần duy trì một bộ quy tắc ứng xử không có chế tài. Đây là cách làm phổ biến ở nhiều quốc gia – kết hợp giữa quy định “cứng” bằng pháp luật và quy định “mềm” bằng quy tắc ứng xử – nhằm xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh. Bộ quy tắc ứng xử đóng vai trò định hướng, khuyến nghị hành vi phù hợp chuẩn mực đạo đức, từ đó tạo ra phản ứng xã hội phù hợp. Ví dụ, khi nghệ sĩ vi phạm những chuẩn mực tuy chưa đến mức xử lý bằng pháp luật, thì khán giả vẫn có quyền bày tỏ chính kiến bằng việc không ủng hộ, tẩy chay, hoặc hạn chế tiếp cận sản phẩm của họ”.

Về cụm từ “phong sát” xuất hiện trên truyền thông, ông khẳng định: “Bộ chưa từng dùng từ đó. Thay vào đó, chúng tôi có xây dựng quy chế về việc hạn chế hình ảnh nghệ sĩ vi phạm quy tắc ứng xử xuất hiện trên báo chí, không gian mạng và sân khấu biểu diễn. Quy chế này đã được ban hành vào cuối năm 2024, tuy nhiên đến nay vẫn chưa triển khai trong thực tế. Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ cân nhắc thực hiện thí điểm, lựa chọn một vài trường hợp phù hợp để làm mẫu, có thể ở mức cảnh cáo, hạn chế xuất hiện nhằm định hướng và răn đe”.

Đồng quan điểm, NSND Xuân Bắc – Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn – nhấn mạnh: “Quan điểm của Cục Nghệ thuật Biểu diễn – tôi xin nhấn mạnh – là dù là ai, nghệ sĩ, người nổi tiếng hay bất kỳ công dân nào, đều phải tuân thủ pháp luật”.

Ông cũng cho rằng, khi báo chí chỉ tập trung vào nghệ sĩ, cũng cần mở rộng thông điệp: “Bất kỳ ai quảng cáo sai sự thật, nói sai sự thật, hay bán hàng sai sự thật, đều phải chịu trách nhiệm trước pháp luật”.

NSND Xuân Bắc cho biết, hiện Bộ đã có các quy định cụ thể như Nghị định 38 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo. Nếu vi phạm ở mức nghiêm trọng, có thể bị xử lý hình sự.

“Tôi xin nhắc lại: dù là nghệ sĩ, KOL hay bất kỳ ai, trước hết vẫn là một công dân, và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật”, ông nhấn mạnh.

Theo NSND Xuân Bắc, trong năm 2024, Cục Nghệ thuật Biểu diễn đã phối hợp với Thanh tra Bộ kiểm tra các hành vi vi phạm. "Trong năm 2024, Cục đã phối hợp với Thanh tra Bộ thực hiện chương trình kiểm tra các hành vi vi phạm. Những trường hợp vi phạm được xác định là vừa vi phạm quy tắc ứng xử, vừa vi phạm Nghị định 144 về tổ chức biểu diễn nghệ thuật. Chúng tôi đã có thông báo, nhắc nhở, và đã gửi báo cáo đánh giá cho Thanh tra Bộ. Chi tiết từng trường hợp, Thanh tra Bộ sẽ thông tin cụ thể hơn”, NSND Xuân Bắc cho biết.

Ông Lê Quang Tự Do nhấn mạnh: “Chúng tôi rất mong các cơ quan báo chí vào cuộc, phản ánh trung thực, khách quan để tạo thành một hồi chuông cảnh báo, không chỉ cho nghệ sĩ mà cho toàn xã hội về trách nhiệm trong hoạt động quảng cáo – đặc biệt là từ những người có ảnh hưởng”.

(Theo VOV.vn)