Nỗ lực kéo giảm vi phạm, tai nạn giao thông trong lứa tuổi học sinh

Hệ lụy nặng nề

Trung tướng, GS.TS Trần Minh Hưởng - Giám đốc Học viện Cảnh sát Nhân dân nhận định, thực tiễn tại Việt Nam cho thấy, tình hình TNGT liên quan đến lứa tuổi học sinh vẫn đang diễn biến phức tạp và để lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Theo thống kê của Cục CSGT, Bộ Công an, năm 2024, trên phạm vi toàn quốc xảy xảy ra 4.111 vụ TNGT liên quan đến lứa tuổi học sinh, (chiếm 17,45% số vụ TNGT toàn quốc), làm tử vong 1.081 em (chiếm 9,93% số người tử vong do TNGT), bị thương 2.892 em (chiếm 16,49% số người bị thương do TNGT). So với cùng kỳ năm 2023, tăng 198 vụ (+5,06%), giảm 90 em từ vong (-7,69%), tăng 23 em bị thương (+0,8%).

Những con số này phản ánh mức độ tổn thất nặng nề mà TNGT gây ra cho học sinh - nhóm đối tượng đặc biệt dễ bị tổn thương trong xã hội. Hậu quả không chỉ dừng ở khía cạnh sức khỏe, tính mạng mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý, kết quả học tập và sự phát triển toàn diện của thế hệ trẻ, kéo theo tác động lâu dài đối với sự phát triển bền vững của đất nước.

Song song với tình trạng TNGT, các hành vi vi phạm trật tự, an toàn giao thông (ATGT) trong lứa tuổi học sinh cũng có xu hướng gia tăng. Chỉ trong 1 năm đã phát hiện và xử lý 275.174 trường hợp vi phạm liên quan đến học sinh, chiếm 6,5% tổng số xử lý vi phạm toàn quốc, với tổng số tiền phạt hơn 173 tỷ đồng và 141.934 mô tô bị tạm giữ. So với giai đoạn trước liền kề, số trường hợp xử lý tăng 129,26% và số tiền phạt tăng 129,4%, cho thấy mức độ vi phạm không chỉ phổ biến mà còn đang gia tăng với tốc độ đáng lo ngại.

Trong cơ cấu các hành vi vi phạm trật tự, ATGT của học sinh, hành vi chưa đủ tuổi điều khiển xe mô tô, xe gắn máy chiếm tỷ lệ cao nhất với 132.800 trường hợp (chiếm 48,2%). Đây là nhóm hành vi nguy hiểm, tiềm ẩn rủi ro cao đối với cả người vi phạm lẫn những người tham gia giao thông khác. Bên cạnh đó, còn xuất hiện nhiều vi phạm phổ biến khác như: không đội mũ bảo hiểm (92.733 trường hợp, chiếm 33,7%), vi phạm tốc độ (8.690 trường hợp, chiếm 3,1%), chở quá số người quy định (4.665 trường hợp, chiếm 1,7%), không chấp hành tín hiệu đèn giao thông (4.075 trường hợp, chiếm 1,48%) và sử dụng rượu, bia (1.883 trường hợp, chiếm 0,68%) [1]. Đáng lưu ý, vẫn tồn tại một số hành vi thể hiện sự coi thường pháp luật và thiếu ý thức nghiêm trọng như đi ngược chiều, điều khiển xe bằng một bánh, gây mất an toàn và ảnh hưởng trực tiếp đến trật tự công cộng.

Ngoài ra, lực lượng chức năng cũng đã phát hiện 2.056 trường hợp phương tiện đưa đón học sinh không bảo đảm an toàn kỹ thuật và 66.653 trường hợp giao xe hoặc để người không đủ điều kiện điều khiển, chiếm 24,2% tổng số vì phạm liên quan đến học sinh. Điều này phản ánh trách nhiệm quản lý của phụ huynh, nhà trường và đơn vị kinh doanh vận tải học đường vẫn còn nhiều hạn chế, từ đó làm gia tăng nguy cơ mất ATGT. Đặc biệt, công an các địa phương đã gửi 156.261 thông báo vi phạm đến gia đình học sinh, chiếm 56,9% tổng sồ lượt vi phạm, qua đó cho thấy vai trò quan trọng nhưng chưa được phát huy đầy đủ của các gia đình trong việc phối hợp quản lý, giám sát và giáo dục con em.

Trung tướng Trần Minh Hưởng cũng cho rằng, tình hình TNGT liên quan đến lứa tuổi học sinh vẫn diễn biến phức tạp, để lại những hệ lụy nặng nề không chỉ đối với gia đình và nhà trường, mà còn đối với toàn xã hội. Đây không chỉ là tổn thất về con người mà còn tác động tiêu cực đến chất lượng nguồn nhân lực, kìm hãm sự phát triển bền vững của đất nước.

Kết hợp giáo dục với xử lý nghiêm minh

Nhằm từng bước giảm thiểu TNGT, xây dựng văn hóa giao thông trong lứa tuổi học sinh, Trung tướng, GS.TS Trần Minh Hưởng đề xuất 5 nhóm giải pháp.

Một là, tiếp tục triển khai thực hiện nghiêm túc, quyết liệt Chỉ thị số 31/CT - TTg của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường công tác bảo đảm trật tự, ATGT cho lứa tuổi học sinh trong tình hình mới. Các bộ, ngành, địa phương phải chỉ đạo triển khai thực hiện nghiêm túc và bảo đảm tiến độ, chất lượng các nhiệm vụ được giao; khắc phục ngay những tồn tại, hạn chế, đồng thời có phân công cụ thể, gắn trách nhiệm tới từng cơ quan, đơn vị, cá nhân, có chế tài khen thưởng, kỷ luật rõ ràng.

Hai là, tập trung rà soát, sửa đổi, bổ sung hoàn thiện cơ chế, chính sách pháp luật về bảo đảm trật tự, ATGT cho lứa tuổi học sinh đáp ứng kịp thời yêu câu thực tiễn, bảo đảm đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luât.

Ba là, các địa phương có giải pháp cụ thể, hiệu quả để bảo đảm tuyệt đối an toàn trường học, nhất là ATGT khu vực cổng trường. Xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước về giáo dục, từng nhà trường, lớp học, từng giáo viên trong bảo đảm trật tự, ATGT đối với học sinh.

Bốn là, Bộ GD&ĐT chỉ đạo các đơn vị trực thuộc, phối hợp chặt chẽ với lực lượng Công an trong triển khai Chỉ thị số 31/CT-TTg. Chú trọng tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình, và lực lượng chức năng trong việc quản lý và giáo dục học sinh chấp hành luật giao thông. Quan tâm hơn nữa đến công tác trao đổi thông tin về vi phạm của học sinh để cùng quản lý và giáo dục.

Năm là, ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong quản lý giao thông khu vực trường học nhằm giúp phát hiện kịp thời các vi phạm của học sinh, phụ huynh. Phát triển các ứng dụng di động giúp phụ huynh cập nhật tình hình giao thông quanh trường, nhận cảnh báo về nguy cơ mất an toàn; đồng thời tạo kênh tương tác giữa phụ huynh, nhà trường, cơ quan chức năng. Dữ liệu vi phạm giao thông học đường cần được tích hợp vào cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và dữ liệu giáo dục, từ đó giúp công tác quản lý, đánh giá và hoạch định chính sách có căn cứ khoa học và khách quan hơn.

Đại tá, PGS.TS Hoàng Đình Ban - Phó Viện trưởng Viện Khoa học Cảnh sát, Học viện Cảnh sát Nhân dân cho rằng, học sinh không chỉ cần được trang bị kiến thức về Luật giao thông, mà quan trọng hơn, phải được rèn luyện thành kỹ năng và thói quen hành vi đúng đắn. Kỹ năng tham gia giao thông an toàn bao gồm kỹ năng nhận diện và dự báo nguy hiểm, kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng điều khiển phương tiện phù hợp, kỹ năng quan sát, kỹ năng hợp tác và ứng xử văn minh khi đi đường. Đây không phải là những năng lực tự nhiên có được, mà đòi hỏi một quá trình giáo dục, thực hành, lặp lại trong nhiều môi trường khác nhau.

Kiến thức ATGT cần được tích hợp linh hoạt trong các môn học, đặc biệt là môn Giáo dục công dân và Hoạt động trải nghiệm. Việc học không dừng ở lý thuyết mà cần gắn với tình huống cụ thể, thông qua phim ngắn, hình ảnh minh họa, các câu chuyện từ thực tiễn tai nạn để học sinh dễ dàng tiếp thu và khắc sâu. Ứng dụng công nghệ số trong giáo dục pháp luật, mở ra hướng tiếp cận mới trong giáo dục kỹ năng giao thông. Các phần mềm mô phỏng, trò chơi điện tử mang tính giáo dục, video tình huống thực tế, lớp học trực tuyến về ATGT có thể trở thành công cụ hữu ích để học sinh tiếp cận kiến thức và kỹ năng một cách hấp dẫn. Những nền tảng mạng xã hội quen thuộc với giới trẻ cũng có thể biến thành kênh truyền thông hiệu quả nếu được định hướng đúng đắn.