Kể từ khi bắt đầu chiến sự Nga-Ukraine vào tháng 2/2022, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã có chuyến thăm nước ngoài đầu tiên tới các nước Cộng hòa thuộc Liên Xô cũ là Tajikistan và Turkmenistan.
Trong bối cảnh cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine, có nhiều tác động và thách thức đối với Nga và Trung Á, thời điểm chuyến thăm của ông Putin có một số ý nghĩa về địa chính trị, địa kinh tế và các nội dung khác. Tại Tajikistan, ông Putin đã gặp Tổng thống Tajik Emomali Rahmon để thảo luận về tình hình an ninh nổi lên từ việc Taliban tiếp quản Afghanistan và các mối quan hệ kinh tế song phương. Tại Turkmenistan, ông đã tham gia Hội nghị thượng đỉnh Caspi lần thứ 6 với các tổng thống Iran, Kazakhstan, Turkmenistan và Azerbaijan, thảo luận về việc cải thiện cơ sở hạ tầng giao thông để phát triển thương mại và du lịch trong khu vực, cùng các vấn đề khác.
Về mặt địa chính trị, chuyến thăm diễn ra sau khi Tướng Michael Erik Kurilla, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Trung tâm Mỹ, đến thăm Trung Á để đối trọng với Nga nhằm đưa Mỹ trở thành một nhà bảo đảm an ninh thay thế khả thi.
Quỹ đạo ảnh hưởng mạnh mẽ của Nga ở Trung Á
Sau khi Liên Xô tan rã, Nga coi 5 nước Cộng hòa Trung Á (CAR) là "sân sau". Nằm ở vị trí chiến lược giữa Châu Á và Châu Âu, CARS rất giàu tài nguyên.
Nga đã thúc đẩy hợp tác quân sự và an ninh với khu vực thông qua Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO), giúp CARS hiện đại hóa các lực lượng vũ trang, đồng thời đã thiết lập các căn cứ quân sự thường trực ở Tajikistan và Kyrgyzstan.
Về mặt kinh tế, Nga tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án năng lượng trong lĩnh vực dầu khí, thủy điện và tăng cường hội nhập kinh tế của khu vực thông qua Liên minh Kinh tế Á-Âu (EAEU). Kazakhstan và Kyrgyzstan là thành viên đầy đủ, và Tajikistan là thành viên tiềm năng của EAEU.
Tương tự, CAR cũng phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng giao thông của Nga đối với hàng hóa thành phẩm và xuất khẩu hydrocacbon. Hơn nữa, hơn 2,5 triệu lao động nhập cư từ CARs đã đến Nga để làm việc và chuyển lần lượt 6,88 USD, 2,4 USD và 2,18 tỷ USD cho Uzbekistan, Kyrgyzstan và Tajikistan vào năm 2020.
Nga cũng đã sử dụng quyền lực mềm để gia tăng ảnh hưởng trong khu vực. Sự phổ biến của các bộ phim Nga, các loạt phim truyền hình dài tập và các phương tiện thông tin đại chúng khác đã khiến Moscow trở thành một hình mẫu chính trị cho toàn khu vực.
Mối quan tâm của CARS về cuộc chiến Nga-Ukraine
Cuộc chiến Nga-Ukraine và hậu quả là các lệnh trừng phạt kinh tế đối với Moscow cũng đã tác động tiêu cực đến Trung Á.
Các lệnh trừng phạt và chiến tranh đã khiến các tuyến đường/hành lang vận chuyển của CARS trở nên khó khăn và rủi ro, đặc biệt là Tập đoàn đường ống Caspian, được Kazakhstan sử dụng để xuất khẩu 80% dầu của mình. Chưa có hồi kết, chiến sự Nga-Ukraine kéo dài cũng làm gia tăng nỗi lo của những người lao động nhập cư Trung Á.
Những người di cư này đóng góp lần lượt 26,7, 11 và 31,3% vào GDP của Tajikistan, Uzbekistan và Kyrgyzstan. Tuy nhiên, các biện pháp trừng phạt của phương Tây đã cắt giảm lượng kiều hối này và buộc một số lao động nhập cư phải về nước, tác động tiêu cực đến các nước như Tajikistan và Kyrgyzstan, những quốc gia nghèo nhất.
