Điều chuyển vốn cho dự án triển khai nhanh
Theo Bộ Tài chính, nếu so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công 8 tháng năm nay đạt 39,15% đã giảm nhẹ so với cùng kỳ năm 2021 là 40,60%.
Có rất ít bộ ngành, địa phương đạt tiến độ giải ngân vốn đầu tư công tốt, gồm 7 Bộ và 12 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt trên 45%. Một số bộ, địa phương có tiến độ giải ngân cao như Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam (hơn 73%), Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam (gần 52%), Tiền Giang (gần 64%), Thái Bình (58%), Phú Thọ (57%), Long An (55%). Khoảng một phần ba địa phương và phần lớn bộ có tỷ lệ giải ngân dưới 35%, trong đó có 3 địa phương và 27 Bộ giải ngân dưới 20%.
Để giải ngân lượng vốn đầu tư công rất lớn năm 2022 với số vốn gấp hơn, 2,5 lần so với năm 2016 và nhiều hơn khoảng 110.000 tỷ đồng so với năm 2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 9 Nghị quyết (trong đó có 2 Nghị quyết chuyên đề về giải ngân vốn đầu tư công), 3 công điện, 7 văn bản; tổ chức 1 hội nghị trực tuyến với các bộ, cơ quan Trung ương, địa phương; 6 Tổ công tác vừa được Thủ tướng Chính phủ giao tiếp tục kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công năm 2022 tại 41 bộ, cơ quan trung ương và 18 địa phương có kết quả giải ngân dưới mức trung bình của cả nước (34,47%).
Thủ tướng yêu cầu các Tổ công tác đi trực tiếp kiểm tra tại một số bộ, cơ quan, địa phương ngay trong những ngày còn lại của tháng 8/2022 để sớm giải quyết những vướng mắc, điểm nghẽn, thúc đẩy tiến độ giải ngân.
Tại tổ công tác số 6, qua báo cáo của 4 địa phương Nghệ An, Phú Yên, Sóc Trăng cho thấy nguyên nhân giải ngân chậm chủ yếu là do vướng về thể chế, chính sách như lĩnh vực đất đai, công tác giải phóng mặt bằng gặp nhiều khó khăn; vướng mắc về chuyển đổi mục đích sử dụng đất lúa còn bất cập; về quy định đầu tư xây dựng đường quốc lộ và dự án liên vùng...
Đặc biệt, thời gian qua, giá của các loại vật liệu xây dựng tăng đột biến đặc biệt là giá xăng dầu, sắt, thép, đất, cát... tăng mạnh, dẫn đến dự toán vượt so với tổng mức đầu tư được duyệt. Do đó, nhiều dự án phải thực hiện điều chỉnh theo hướng tăng tổng mức đầu tư hoặc thay đổi giải pháp thiết kế hoặc giảm quy mô đầu tư để đảm bảo nguồn lực triển khai. Một số gói thầu áp dụng hình thức hợp đồng trọn gói, hợp đồng theo đơn giá cố định nên không thể điều chỉnh, các nhà thầu sẽ giãn tiến độ hoặc thi công cầm chừng, ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân.
Tại Bộ GTVT, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành, Bộ GTVT đề ra nhiều giải pháp và thường xuyên, có nhiều văn bản đôn đốc, yêu cầu thủ trưởng các đơn vị chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ thực hiện, đẩy mạnh giải ngân tại các dự án có kế hoạch còn lại lớn. Dù vậy, hết tháng 8/2022, ngành Giao thông vận tải (GTVT) còn 10 dự án hạ tầng cấp bách chậm giải ngân vốn đầu tư công.
Báo cáo tại buổi làm việc của Tổ công tác số 4, Phó Chủ tịch UBNDTP Hà Nội Hà Minh Hải bày tỏ: “Khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng là vấn đề không mới nhưng vẫn nan giải trong việc thực hiện các dự án. Trọng tâm là khó khăn trong việc xác định nguồn gốc đất, xác định giá đất, quỹ nhà tái định cư…”. Bên cạnh đó, giá nguyên nhiên vật liệu tăng cũng ảnh hưởng đến tiến độ triển khai dự án. “Có tâm lý thi công cầm chừng để chờ hướng dẫn điều chỉnh, chính sách bù giá vật liệu xây dựng”- ông Hải nói.
Phó Thủ tướng Lê Văn Thành đề nghị phân loại, làm rõ các nhóm dự án đã ghi vốn đầu tư nhưng chưa khởi công được; nhóm dự án, công trình đã có nhà thầu, có mặt bằng nhưng chậm tiến độ cũng như làm rõ các nguyên nhân, vướng mắc trong các khâu, từ thủ tục đầu tư đến giải phóng mặt bằng, triển khai xây dựng…
Bộ Tài chính đề nghị các bộ, ngành, địa phương nghiêm túc thực hiện các chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Đặc biệt, xử lý ngay những tồn tại, hạn chế, đề cao trách nhiệm người đứng đầu. Đồng thời, rà soát đề xuất kịp thời điều chuyển kế hoạch vốn giữa các dự án chậm giải ngân sang các dự án có tiến độ giải ngân tốt, bao gồm việc điều chuyển kế hoạch vốn của các dự án trọng điểm, có tính chất liên vùng, đường ven biển.
Tại TP Hồ Chí Minh, lãnh đạo Uỷ ban đã đưa ra nhiều giải pháp để khắc phục tình trạng thủ tục cũng như tiến độ giải ngân đầu tư công năm 2022 chậm. "UBND TP sẽ linh hoạt trong công tác điều hành kế hoạch vốn, kịp thời tham mưu điều chuyển vốn cho các dự án có tiến độ triển khai nhanh. Đồng thời sẽ thường xuyên rà soát, kiểm điểm tiến độ thực hiện công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, chống lãng phí trong tất cả các khâu của quá trình đầu tư", Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh Phan Văn Mãi nói.
Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh nêu tồn tại trong khâu chuẩn bị dự án. “Chúng tôi sẽ nhận diện, phân loại dự án, tập trung cho các dự án lớn, để xử lý, giải quyết khó khăn”, Chủ tịch UBND TP Hà Nội khẳng định phấn đấu giải ngân ở mức cao nhất có thể.
Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Quốc Phương đồng tình với cách tiếp cận của Hà Nội, trong đó có việc xác định điểm nghẽn và nguyên nhân của chậm giải ngân đầu tư công, đặt trọng tâm, trọng điểm để giải quyết. “Bộ KHĐT cũng sẽ phối hợp TP Hà Nội để giải quyết vướng mắc trong các dự án cụ thể”, ông Trần Quốc Phương nói.
Không để thủ tục níu giải ngân đầu tư công
Giải ngân vốn đầu tư công được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đặc biệt quan tâm, bởi nếu không đẩy nhanh giải ngân vốn sẽ hạn chế tăng trưởng, không thể hiện được vai trò như dòng vốn mồi dẫn dắt nền kinh tế. Theo đánh giá của Bộ KH&ĐT, năm 2022 là năm bắt đầu khởi công mới nhiều dự án, những tháng đầu năm hoàn tất thủ tục đầu tư, nên tiến độ giải ngân vốn của những dự án này chỉ được đẩy mạnh vào những tháng cuối năm.
Cắt 3.000 tỷ đồng vốn đầu tư công của hơn 10 bộ, ngành
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ vừa ký ban hành Nghị quyết về việc điều chỉnh, bổ sung dự toán chi đầu tư phát triển vốn ngân sách trung ương năm 2022 cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương. Theo đó, giảm dự toán chi đầu tư phát triển vốn ngân sách trung ương trong nước 2.925,749 tỷ đồng của 9 bộ, cơ quan trung ương và 2 địa phương để bổ sung dự toán tương ứng cho Ngân hàng Phát triển Việt Nam và Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam. Giảm dự toán chi đầu tư phát triển vốn nước ngoài 424,402 tỷ đồng của 2 Bộ và 3 địa phương để bổ sung dự toán 209,988 tỷ đồng cho 6 địa phương. Số vốn điều chỉnh giảm còn lại là 214,414 tỷ đồng, giao Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định khi đáp ứng đủ điều kiện bổ sung dự toán theo quy định.
Trước thực tiễn này, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc lưu ý, giải ngân phải bảo đảm hiệu quả dự án, chất lượng công trình. Hồ sơ thanh toán phải được lập ngay khi có khối lượng, đáp ứng đầy đủ các trình tự, thủ tục, hồ sơ quy định. Bên cạnh đó, cần cân đối, khẩn trương phân bổ hết số vốn được giao.
Theo Bộ KH&ĐT, từ nay tới cuối năm, các địa phương cần tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong triển khai dự án đầu tư công. Các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương phải chủ động, thực sự vào cuộc và trả lời, hướng dẫn xử lý, tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn một cách kịp thời, hiệu quả. Người đứng đầu phải trực tiếp chỉ đạo tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan và chịu trách nhiệm giải trình về kết quả giải ngân cũng như hiệu quả đầu tư.
Về đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong quản lý đầu tư công, Bộ TN&MT, Bộ Xây dựng đẩy nhanh tiến độ giải quyết các thủ tục hành chính, tháo gỡ khó khăn về nguồn vật liệu, đặc biệt là giải quyết khó khăn về nguồn cung cấp vật liệu san lấp; kiểm tra việc xây dựng, công bố giá, chỉ số giá các loại vật liệu xây dựng theo đúng quy định; kiểm soát tình trạng biến động giá nguyên, nhiên vật liệu xây dựng và xử lý nghiêm các hành vi đầu cơ, nâng giá trục lợi...
Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cho rằng, từ nhiều năm nay, công tác giải ngân ở nước ta từ cấp trung ương đến địa phương đều chậm do thủ tục thường rất phức tạp, qua nhiều bước. Vì thế, Chính phủ cần giải quyết căn cơ, lâu dài thông qua việc tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách, thay đổi cách tiếp cận, quản lý, sử dụng nguồn vốn đầu tư công phù hợp. Cần sửa đổi, bổ sung các quy định khác liên quan để bảo đảm hệ thống pháp luật đồng bộ, rõ ràng, liên tục, tạo sự thuận lợi cho thực hiện dự án đầu tư công. Dự án đầu tư phải được các bộ, ngành, địa phương, chủ đầu tư chuẩn bị thật tốt, bảo đảm tính khả thi, nhất là về mặt bằng để nếu được phân bổ vốn có thể đưa vào thực hiện và giải ngân sớm.
Ngân hàng Thế giới (WB) trong báo cáo vừa công bố tháng 8/2022 nhận định, cách xử lý những ách tắc về thể chế đến nay vẫn khiến cho chương trình đầu tư công liên tục không đạt mục tiêu để làm cho chính sách tài khóa trở nên hiệu quả hơn.
Tại một hội thảo của Bộ KH&ĐT, ông Đoàn Hồng Quang, chuyên gia kinh tế của WB nhận định, những giải pháp ngắn hạn đã có nhiều, nhưng chỉ thay đổi tạm thời, vì thế, cần cuộc “đại phẫu” thực sự cho vấn đề này. Bộ KH&ĐT có thể chủ trì một nghiên cứu toàn diện xây dựng lộ trình xử lý điểm nghẽn, tạo thay đổi về chất trong giải ngân đầu tư công, đặc biệt trong bối cảnh muốn tăng cường giải pháp tài khóa để hỗ trợ nền kinh tế.
