Phân cấp triệt để cho chính quyền địa phương với nhóm thủ tục về cấp giấy phép xây dựng

Bổ sung cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng để "định danh công trình

Sáng 4/11, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, trình bày tờ trình dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, việc xây dựng Luật Xây dựng (thay thế) nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về hoàn thiện pháp luật về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo hướng xây dựng môi trường pháp lý thuận lợi, thông thoáng, minh bạch, an toàn, chi phí tuân thủ thấp.

Đồng thời, nhằm tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong hoạt động đầu tư xây dựng; tạo điều kiện thuận lợi, minh bạch, bình đẳng cho người dân và doanh nghiệp, khắc phục những hạn chế, bất cập trong thực tiễn công tác đầu tư xây dựng, bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Dự thảo Luật gồm 8 chương và 97 điều (giảm 71 điều so với luật hiện hành). Các nội dung sửa đổi tập trung vào các nhóm vấn đề: đổi mới phương thức và năng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng; cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, điều kiện đầu tư kinh doanh; phân định rõ trách nhiệm quản lý Nhà nước và trách nhiệm của các chủ thể tham gia hoạt động xây dựng.

Các nội dung mới so với Luật hiện hành gồm: bổ sung quy định về hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng nhằm "định danh công trình" và đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý Nhà nước và cung cấp dịch vụ công.

Bổ sung quy định về quản lý, sử dụng công trình xây dựng để bổ sung các yêu cầu cụ thể với quản lý, khai thác công trình hạ tầng kỹ thuật; quy trình rút gọn đối với dự án đầu tư công đặc biệt...

Bãi bỏ 3 nhóm thủ tục hành chính

Các nội dung được lược bỏ: thể chế hóa Nghị quyết số 66-NQ/TW, dự thảo Luật tập trung chỉ quy định những vẫn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội, còn những vấn đề thực tiễn thường xuyên biến động thì giao Chính phủ, Bộ, ngành, địa phương quy định để bảo đảm linh hoạt, phù hợp với thực tiễn. Theo đó, các quy định cụ thể về thẩm quyền, nội dung, trình tự tại Luật Xây dựng được lược bỏ.

Về đánh giá tác động thủ tục hành chính và cắt giảm, đơn giản hóa các quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh, Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho biết, Luật Xây dựng năm 2014 được sửa đổi, bổ sung tại Luật số 62/2020/QH14 có 8 nhóm thủ tục hành chính. Dự thảo Luật đề xuất bãi bỏ 3 nhóm thủ tục gồm: thẩm định thiết kế xây dựng triển khai sau thiết kế cơ sở; cấp chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng cho tổ chức; công nhận tổ chức xã hội - nghề nghiệp đủ điều kiện cấp chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng.

Dự thảo Luật không quy định về thẩm quyền thực hiện thủ tục hành chính mà giao Chính phủ quy định chi tiết theo hướng đẩy mạnh phân cấp triệt để cho chính quyền địa phương đối với nhóm thủ tục về cấp giấy phép xây dựng, cấp chứng chỉ hành nghề.

Đối với nhóm thủ tục thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi, kiểm tra công tác nghiệm thu, phân cấp tối đa cho cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp xã, chỉ giữ lại Trung ương đối với các vấn đề mang tính liên tỉnh, liên vùng và liên quốc gia; những vấn đề liên quan đến quốc phòng, an ninh quốc gia, chủ quyền quốc gia; có kỹ thuật chuyên môn sâu hoặc liên quan đến những dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm công nghệ.

Cần thêm cơ chế xử lý vi phạm đối với công trình thi công sai thiết kế

Thẩm tra về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KHCN&MT) của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải bày tỏ tán thành với sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Xây dựng. Hồ sơ dự thảo Luật cơ bản đáp ứng yêu cầu theo quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đối với hồ sơ dự án luật được trình theo trình tự thủ tục rút gọn. Tuy nhiên, để các đại biểu Quốc hội có cơ sở xem xét, thông qua cần tiếp tục hoàn thiện để đồng bộ với các luật đang sửa đổi và bảo đảm tính khả thi khi triển khai.

Về một số nội dung cụ thể của dự thảo Luật, Chủ nhiệm ủy ban KHCN&MT cho biết, về giấy phép xây dựng (từ điều 43 đến điều 46, chương III), có ý kiến cho rằng, giấy phép không phải “rào cản” mà là công cụ bảo vệ quyền lợi và trật tự xã hội, vấn đề nằm ở chất lượng và quy trình cấp phép. Do đó, cần đơn giản hóa quy trình, quy định rõ trách nhiệm, thời hạn xử lý và công khai thông tin để người dân, doanh nghiệp giám sát.

Bên cạnh đó, việc miễn giấy phép xây dựng giúp giảm thủ tục nhưng cần hoàn thiện quy định pháp lý trong Luật Xây dựng hoặc Luật Đất đai để bảo đảm quyền sở hữu tài sản trên đất. Ngoài ra, cần bổ sung cơ chế xử lý vi phạm đối với công trình đã được cấp phép nhưng thi công sai thiết kế, thay đổi công năng hoặc vi phạm quy định, bảo đảm thống nhất và rõ trách nhiệm giữa các bên liên quan.

Về xây dựng công trình (từ Điều 47 đến Điều 71, Chương IV), liên quan đến quản lý chất lượng, nghiệm thu, bàn giao công trình xây dựng: có ý kiến đề nghị bổ sung quy định nguyên tắc trong quản lý chất lượng công trình theo hướng “làm tốt ngay từ đầu”, chuyển trọng tâm từ kiểm tra - phát hiện sang phòng ngừa – kiểm soát chất lượng trong suốt quá trình khảo sát, thiết kế, thi công và bảo trì. Đồng thời, cần quy định rõ “người gây lỗi phải bồi thường”, chỉ xử lý hình sự với hành vi cố ý, gian dối để phân định vi phạm kỹ thuật và hình sự. Cách tiếp cận này giúp nâng cao trách nhiệm nghề nghiệp, bảo đảm chất lượng, an toàn và minh bạch trong đầu tư xây dựng.