Phân loại rác tại nguồn cần có thời gian và lộ trình cụ thể

Quy định đã có, thực hiện vẫn loay hoay

Phát biểu tại buổi tọa đàm, ông Đặng Thành Vinh - Phó trưởng Phòng Quản lý chất thải rắn, Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội cho biết, phân loại rác tại nguồn là chủ trường chủ trương đúng đắn và là xu thế tất yếu của phát triển đô thị. Tuy nhiên, thực tế triển khai đến nay vẫn gặp nhiều vướng mắc khiến chính sách này chưa được triển khai như mong đợi. Để phân loại rác tại nguồn thực sự “đi vào đời sống”, ông Đặng Thành Vinh cho rằng cần phải có thời gian và lộ trình thực hiện cụ thể, Các vấn đề liên quan cần phải được giải quyết từng bước một để tiến tới quy trình vận hành trơn tru, thuận lợi.

Cũng theo ông Đặng Thành Vinh, trong những năm qua, TP Hà Nội đã có những bước đi, những hành động rất tích cực để cụ thể hóa việc triển khai phân loại rác tại nguồn. Trong đó có việc thí điểm phân loại rác tại nguồn tại 5 quận nội thành vào năm 2024. Sau 6 tháng triển khai đã thu được những kết quả rất tốt. Đây sẽ là tiền để để TP thực hiện tốt hơn việc phân loại rác tại nguồn trong thời gian tới.

Nhìn nhận vấn đề trên góc độ chính sách, TS Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường đặt câu hỏi: Tại sao luật đã có rồi, quy định đã có rồi mà chúng ta vẫn loay hoay khi thực hiện việc phân loại rác tại nguồn?

Theo TS Hoàng Dương Tùng, liên quan đến việc phân loại rác tại nguồn, nhiều địa phương trên cả nước đã bắt đầu thực hiện, trong đó Hà Nội là một trong những nơi có nhiều hành động cụ thể và quyết liệt. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều nơi vẫn còn tình trạng làm theo kiểu phong trào. “Đây là khó khăn tại rất nhiều quốc gia khi thực hiện phân loại rác tại nguồn chứ không chỉ riêng ở nước ta” – TS Hoàng Dương Tùng nói.

Đồng tình với quan điểm của Phó trưởng Phòng Quản lý chất thải rắn, Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội Đặng Thành Vinh, TS Hoàng Dương Tùng cho rằng, muốn thành công trong phân loại rác tại nguồn cần phải có lộ trình với những bước đi cụ thể và cách làm phải làm sao cho đúng, cho phù hợp.

Phải phá được các điểm nghẽn, tạo được động lực 

Về nguyên nhân khiến cho việc phân loại rác tại nguồn vẫn chưa thể thực hiện, TS Hoàng Dương Tùng cho rằng, vấn đề chính nằm ở hai chữ “động lực”. “Theo tôi, có lẽ chúng ta thiếu các động lực để thực hiện” – ông nói và phân tích rằng, động lực ở đây bao gồm với cả người dân – những người trực tiếp thực hiện phân loại rác tại nguồn và các DN hoạt động trong lĩnh vực môi trường.

Với người dân, đó là câu chuyện liên quan đến ý thức và trách nhiệm cộng đồng. Nơi làm tốt, nơi không, người thực hiện nghiêm chỉnh, người lại qua loa, đại khái thậm chí là không chịu thực hiện. Chính điều này khiến cho những nơi làm tốt, những người thực hiện nghiêm chỉnh việc phân loại rác tại nguồn dần dần thất vọng, chán nản và động lực ban đầu để thực hiện cũng dần mất đi.

Còn đối với các DN hoạt động trong lĩnh vực môi trường, theo TS Hoàng Dương Tùng, họ thiếu động lực thực hiện vì những vướng mắc trong vấn đề cơ chế, chính sách. Đó chính là tình trạng đơn giá thấp, chính sách kí hợp đồng ngắn hạn khiến cho nhiều DN không dám đầu tư vào hạ tầng, nhân công…

“Nếu cơ chế kí hợp đồng hàng năm thì liệu có DN nào dám đầu tư vào hạ tầng không? Câu trả lời là không vì họ không dám chắc năm tiếp theo sẽ được tái kí mới hợp đồng hay không” – TS Hoàng Dương Tùng nói và khẳng định, muốn thành công trong phân loại rác tại nguồn chúng ta phải tạo ra được “động lực”. Mà muốn tạo động lực trong người dân, trong DN thì phải xem lại các cơ chế chính sách hiện nay liệu đã hợp lí chưa, chỗ nào chưa hợp lý thì phải điều chỉnh lại cho phù hợp. “Chính sách phải phá được các điểm nghẽn, phải tạo được động lực, đặc biệt là động lực về kinh tế, động lực của người dân và động lực của các đơn vị thu gom rác” – TS Hoàng Dương Tùng nhận định.

Trong khi đó, GS.TS Hoàng Xuân Cơ – Trưởng ban Khoa học, Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam lại cho rằng, từ thực tế triển khai việc phân loại rác tại nguồn ở Hà Nội và nhiều địa phương khác có thể thấy “điểm nghẽn lớn nhất” không nằm riêng ở người dân hay hạ tầng, mà ở cơ chế quản lý thiếu đồng bộ. Người dân phần lớn đã có ý thức, nhưng thiếu hướng dẫn rõ ràng và thiếu niềm tin vì hệ thống thu gom, xử lý chưa tách riêng rác sau phân loại.

Bên cạnh đó, hạ tầng thu gom rác hiện nay, từ thùng chứa, xe vận chuyển đến điểm trung chuyển đều chưa được đầu tư đồng bộ theo mô hình phân loại. Trong khi đó, quy định và trách nhiệm giữa các bên (chính quyền, đơn vị thu gom, ban quản lý khu dân cư) chưa rõ ràng, không có cơ chế giám sát và phản hồi cụ thể. Vì vậy, dù có nhiều nỗ lực, việc phân loại rác tại nguồn vẫn dừng ở mức “phong trào”, chưa trở thành thói quen xã hội bền vững.