Phát huy giá trị Tràng An bằng nghiên cứu khoa học và sáng tạo du lịch
Kinhtedothi - Trong hành trình bảo tồn và phát huy giá trị của Quần thể danh thắng Tràng An, Ninh Bình đang cho thấy tầm nhìn chiến lược khi kết hợp giữa nghiên cứu khoa học, bảo tồn di sản và phát triển kinh tế xanh bền vững. Mỗi phát hiện khảo cổ, mỗi bước tiến trong quản lý di sản không chỉ làm giàu thêm giá trị văn hóa - thiên nhiên của vùng đất cố đô, mà còn khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ di sản thế giới.
Làm giàu giá trị di sản bằng nghiên cứu khoa học
Sau khi được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, Ninh Bình đã triển khai nhiều chương trình nghiên cứu theo khuyến nghị của Trung tâm Di sản thế giới. Nổi bật là dự án khảo cổ học quốc tế SUNDASIA do các nhà khoa học Việt Nam và Vương quốc Anh phối hợp thực hiện.
Tại hang Thung Bình 1, các nhà khảo cổ phát hiện bộ xương người có niên đại hơn 12.000 năm, cùng dữ liệu quý về địa tầng, hệ sinh thái cổ và hình thức chôn cất của cư dân tiền sử. Tiến sĩ Ryan Rabett, Đại học Queen’s Belfast (Vương quốc Anh), cho biết kết quả này khẳng định Tràng An là “bảo tàng sống” của sự tiến hóa tự nhiên và văn hóa nhân loại, cung cấp bằng chứng hiếm hoi về cách con người thích ứng với biến đổi môi trường hàng chục nghìn năm trước.
Khu Du lịch Tràng An thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm. Ảnh: Sở Du lịch Ninh Bình
Các chuyên gia từ Viện Smithsonian (Mỹ) và Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á đánh giá, những phát hiện ở Tràng An không chỉ mang giá trị học thuật mà còn tạo nền tảng khoa học cho công tác bảo tồn gắn với phát triển du lịch di sản. Sự hợp tác bền bỉ giữa Ninh Bình và các trường đại học, viện nghiên cứu lớn đã đưa Tràng An trở thành điểm đến nghiên cứu nổi bật trong khu vực Đông Nam Á.
Không chỉ dừng lại ở khảo cổ, Ninh Bình còn định hướng chuyển hóa kết quả khoa học thành sản phẩm du lịch văn hóa - sinh thái độc đáo. Mô hình “Sống cùng người tiền sử Tràng An”, do Tiến sĩ Nguyễn Việt, Giám đốc Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á đề xuất, cho phép du khách hóa thân thành cư dân cổ, tham gia săn bắt, chế tác công cụ, nấu ăn bằng phương pháp xưa hay trải nghiệm nghi thức tín ngưỡng cổ truyền. Loại hình du lịch tương tác này giúp du khách hiểu sâu hơn giá trị của di sản, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng địa phương.
Bà Phạm Thị Thanh Hường, Trưởng Ban Văn hóa - Văn phòng UNESCO Hà Nội, đánh giá: ở phương diện quản lý di sản, Tràng An là bài học điển hình giữa cơ quan quản lý Nhà nước với cộng đồng địa phương, doanh nghiệp, các nhà khoa học quốc tế. Các kết quả nghiên cứu được ứng dụng trực tiếp vào bảo tồn và phát triển sản phẩm du lịch, giúp nâng cao nhận thức xã hội và mang lại lợi ích kinh tế thiết thực.
Di sản kép - tài sản thương hiệu toàn cầu
Di sản thế giới kép đầu tiên và duy nhất khu vực Đông Nam Á, Tràng An mỗi năm đón hơn 6 triệu lượt khách, đóng góp quan trọng cho tăng trưởng GRDP của Ninh Bình. Hàng chục nghìn việc làm được tạo ra, từ chèo thuyền, dịch vụ lưu trú đến phát triển homestay - tất cả hình thành nên nét văn hóa đặc trưng của vùng di sản.
Lễ hội Tràng An là một trong những lễ hội truyền thống độc đáo của Ninh Bình với nhiều hoạt động đặc sắc.
Theo ông Jonathan Baker, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam, các nghiên cứu gần đây giúp “làm giàu thêm câu chuyện Tràng An như một cảnh quan văn hóa sống động”, nơi con người và thiên nhiên cùng tồn tại hài hòa hàng vạn năm. Tuy nhiên, thách thức đặt ra là vừa bảo tồn giá trị di sản toàn cầu, vừa khai thác hợp lý cho phát triển kinh tế - du lịch.
Một nghiên cứu hợp tác giữa Việt Nam, Đức và Italia đã lượng hóa tổng giá trị kinh tế - thương hiệu của Tràng An lên tới 213 tỷ USD, trong đó khoảng 20 tỷ USD là giá trị gia tăng đất đai vùng đệm nhờ tác động tích cực của di sản. Con số này cho thấy Tràng An không chỉ là báu vật tự nhiên - văn hóa, mà còn là “tài sản thương hiệu toàn cầu” có sức lan tỏa mạnh mẽ.
Ninh Bình đang kiên định định hướng phát triển “xanh - sáng tạo - bền vững - hội nhập quốc tế”. Mục tiêu đến năm 2030, tỉnh đón 30 triệu lượt khách, trong đó 4-5 triệu là khách quốc tế; ngành du lịch và công nghiệp văn hóa sẽ đóng góp khoảng 15% GRDP. Đến năm 2050, Ninh Bình hướng tới trở thành “Đô thị di sản thiên niên kỷ” - trung tâm văn hóa, du lịch, sáng tạo hàng đầu châu Á, nơi tổ chức các sự kiện quốc tế và là “trường quay ngoài trời” của điện ảnh thế giới.
Để hiện thực hóa mục tiêu này, địa phương đầu tư mạnh vào hạ tầng chiến lược như sân bay, cảng du lịch quốc tế, công viên di sản và sáng tạo, trung tâm hội nghị; đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển du lịch thông minh và đào tạo nhân lực chất lượng cao.
Theo Sở Du lịch Ninh Bình, kết quả nghiên cứu và lượng giá di sản đã chỉ ra 10 nhóm giá trị nổi bật của Tràng An, từ địa chất, sinh học đến văn hóa, lễ hội và nghệ thuật dân gian. Đây là cơ sở quan trọng cho quy hoạch đô thị, phát triển bất động sản bền vững và thích ứng biến đổi khí hậu.
Từ “bảo tàng sống” của khảo cổ học đến “tài sản thương hiệu toàn cầu”, Tràng An đang trở thành hình mẫu của sự hòa quyện giữa bảo tồn và phát triển. Với tầm nhìn dài hạn, sự vào cuộc của chính quyền, doanh nghiệp, giới khoa học và người dân, Ninh Bình đang từng bước hiện thực hóa khát vọng đưa Tràng An vươn tầm thế giới - như một biểu tượng của Việt Nam trong kỷ nguyên di sản xanh và sáng tạo.
