Phía sau nhịp điệu đón trăng Rằm

1. Một mùa Trung thu đang đến bên thềm trong thoảng hơi heo may đầu Thu nhè nhẹ. Phố Hàng Mã, Hàng Lược, Lương Văn Can… đã khoác lên mình chiếc áo rực rỡ sắc màu lồng đèn, mặt nạ, đầu lân…; hương thơm thoang thoảng của bánh nướng, bánh dẻo lan trên các dãy phố khiến người ta chợt nhớ ký ức rước đèn ông sao, đốt vòng hạt bưởi… tươi đẹp một thời.

Năm nay “Lễ hội Trung thu Phố cổ 2025” được tổ chức sớm hơn mọi năm, bắt đầu từ 20/9 đến 6/10. Không chỉ có không gian trang trí, lễ hội còn quy tụ nhiều hoạt động truyền thống như: trình diễn múa lân - sư - rồng, làm bánh Trung thu truyền thống, trình diễn nghệ thuật rối cạn, tô vẽ mặt nạ giấy bồi… Tất cả như một “phòng triển lãm” Trung thu sống động giữa lòng phố cổ. Tại Thành cổ Sơn Tây, chương trình “Trung thu Thành cổ - Sơn Tây xứ Đoài” cũng đang tạo điểm nhấn văn hóa nơi vùng ven Thủ đô. Đèn lồng khổng lồ mô phỏng các biểu tượng văn hóa dân gian, hoạt động rước đèn tập thể và hội thi mô hình đèn Trung thu đẹp mang đến không khí lễ hội tưng bừng.

Điểm đáng ghi nhận ở mùa Trung thu này là sự trở lại của các sản phẩm truyền thống. Nếu như những năm trước, thị trường ngập tràn đèn lồng nhựa, đồ chơi phát nhạc, bánh ngọt công nghiệp nhiều màu sắc, thì năm nay các sản phẩm lồng đèn giấy kiếng, mặt nạ giấy bồi, bánh nướng nhân đậu xanh truyền thống… được ưu tiên tại các lễ hội. Nhiều cơ sở sản xuất thủ công, làng nghề được mời tham gia gian hàng giới thiệu sản phẩm tại không gian Phố cổ - vừa là cơ hội kinh doanh, vừa là dịp gìn giữ nghề truyền thống. Đèn kéo quân, đèn ông sao, trống cơm, trống bỏi… trở lại trong các hoạt động trải nghiệm của thiếu nhi.

Và thay vì tập trung ở một vài khu phố trung tâm, Trung thu năm nay được trải rộng khắp 126 phường, xã. Theo kế hoạch của UBND TP, vào 20 giờ ngày 3/10/2025 (12/8 âm lịch), đồng loạt 100% xã, phường sẽ cùng hòa nhịp trong chương trình “Đêm hội Trăng rằm” với quy mô từ 300 trẻ em trở lên. Người Hà Nội muốn không chỉ trẻ em ở nội thành, mà cả bọn nhỏ ở vùng xa, trẻ có hoàn cảnh khó khăn, bệnh viện, trung tâm bảo trợ… đều có cơ hội vui Trung thu đúng nghĩa. Ở “Đêm hội Trăng rằm” đó, trẻ sẽ được trao quà, được xem biểu diễn nghệ thuật, được rước đèn, thi mâm cỗ Trung thu...

2. Cuộc sống nơi đô hội Hà thành thay đổi từng ngày. Trung thu từ lâu không chỉ là Tết của thiếu nhi. Với người lớn, đó là dịp đoàn viên; với người xuôi ngược bán buôn, đó là mùa cao điểm kinh doanh; với các nhà quản lý, đó là mùa cao điểm tổ chức chương trình, kiểm tra, giám sát. Riêng với không ít bậc phụ huynh, đó cũng là mùa của những dấu hỏi: “Mua bánh này có an toàn không?”, “Đồ chơi này có độc hại không?”, “Cho con đi chơi chỗ này có đông đúc, nguy hiểm không?”...

Đúng là mỗi mùa Trung thu, thị trường tiêu dùng Hà Nội lại “nóng” lên với sự đa dạng của hàng hóa, từ bánh Trung thu truyền thống đến bánh “handmade”, từ đồ chơi dân gian đến sản phẩm điện tử, nhựa nhập khẩu. Mà không ít trong số đó là hàng hóa “3 không”: không nhãn mác, không nguồn gốc, không kiểm định chất lượng. Có những loại bánh Trung thu trôi nổi ngoài chợ, bán rong hoặc “lênh đênh” trên mạng xã hội; có những chiếc bánh đóng gói sơ sài, không hạn sử dụng, không tên nhà sản xuất, không chứng nhận an toàn… tiềm ẩn nguy cơ về vệ sinh thực phẩm, ngộ độc hoặc ảnh hưởng sức khỏe lâu dài. Rồi những súng nhựa, đồ chơi phát sáng, đèn điện tử… được nhập về với giá cực rẻ, nhưng lại chứa các chất độc hại như chì, cadimi - nếu trẻ em tiếp xúc lâu ngày có thể gây ảnh hưởng hệ thần kinh, thận và cả nguy cơ ung thư. Thử hỏi người lớn không lo sao được???

Thế nên, trong khi các tuyến phố rực rỡ đèn hoa, thì phía sau, các đoàn kiểm tra của TP cũng đang vào cuộc rầm rộ. Thời gian kiểm tra vi phạm kéo dài hơn, bắt đầu sớm từ giữa tháng 8 và duy trì qua hết mùa Trung thu, thay vì chỉ tập trung vài ngày cao điểm. Sự phối hợp liên ngành rõ ràng và quyết liệt hơn, kiểm tra từ nguyên liệu sản xuất bánh, quy trình chế biến, đến khâu phân phối, bán lẻ, cả trực tiếp và trực tuyến. Rào chắn những nguy cơ tiềm ẩn trên kia được phủ rộng khắp các xã phường, không chỉ gói gọn ở nội đô hay trong vài khu trung tâm, mà lan tỏa về các huyện ngoại thành, vùng khó khăn. Lực lượng quản lý thị trường đặc biệt tập trung vào các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ, các chợ đầu mối và các điểm bán hàng lưu động. Chỉ tính riêng trong 2 tuần đầu tháng 9, họ đã xử lý hơn 80 vụ vi phạm liên quan đến thực phẩm Trung thu và đồ chơi nhập lậu... Thế nhưng, đúng như nhiều người nhìn nhận, dù cơ quan chức năng có quyết liệt đến đâu thì “người gác cổng” cuối cùng vẫn là… chiếc giỏ đi chợ của người tiêu dùng. Chọn mua sản phẩm gì, ở đâu, giá cả thế nào… đều bắt đầu từ lựa chọn cá nhân.

3. Trung thu không chỉ là bánh nướng, đèn ông sao, đèn lồng hay những hội chợ lung linh. Đó còn là dịp để gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống - thứ đang dần mai một giữa cuộc sống đô thị hiện đại. Nhiều gia đình Hà Nội hiện nay đang quay lại với các giá trị truyền thống. Họ cùng con làm bánh Trung thu tại nhà, chơi các trò dân gian như rước đèn, múa sư tử, làm tò he, làm mặt nạ giấy bồi… Nhiều trường học cũng tổ chức hoạt động trải nghiệm Tết Trung thu cổ truyền - một cách “gieo mầm” ký ức văn hóa cho thế hệ nhỏ tuổi. Ở phố Hàng Mã, nghệ nhân làm đèn ông sao hơn 40 năm vẫn bền bỉ giữ nghề chỉ với mong ước giản dị rằng trẻ con giờ không quên cái đèn giấy bóng kính, cái trống cơm, cái mặt nạ giấy bồi…

Phía sau những nhịp điệu sôi động, những tiếng trống hội rộn ràng, phía sau ánh đèn lồng rực rỡ, là biết bao nỗ lực âm thầm của các lực lượng chức năng, các nghệ nhân, các bậc phụ huynh - những người không chỉ giữ gìn sự an toàn cho trẻ nhỏ, mà còn giữ gìn cả hồn cốt của Tết Trung thu truyền thống. Từ khâu tổ chức lễ hội, trang trí phố phường, đến kiểm soát chất lượng hàng hóa, có thể thấy mùa Trung thu Hà Nội 2025 không chỉ là dịp lễ cho thiếu nhi mà còn là “bản tổng hòa” của công tác văn hóa - xã hội - an toàn tiêu dùng. Tất nhiên, vẫn còn đó giữa thị trường tiêu dùng rộng lớn và đa sắc điệu những thách thức từ thị trường online, tâm lý ham rẻ và các loại hàng hóa lậu đang tìm cách len lỏi từng ngày vào đời sống. Nhưng những gì diễn ra ở mùa Trung thu năm nay đã cho người Hà thành niềm tin về: truyền thống được giữ gìn, hàng hóa được kiểm soát, người tiêu dùng được bảo vệ vì một mùa Trung thu không chỉ rộn ràng, mà còn ấm áp, an toàn và sâu sắc.