Phương pháp dạy và học toán hiệu quả trong thời đại AI

Giáo viên – người định hướng

Với bề dày 30 năm dạy toán cho nhiều đối tượng học sinh, TS Trần Nam Dũng - Phó hiệu trưởng Trường Phổ thông Năng khiếu (Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh) cho rằng, trong bối cảnh mới, vai trò của người thầy cần thay đổi, đó là chuyển từ “teacher” (người giảng dạy) thành “mentor” (người định hướng). Người thầy sẽ tăng cường vai trò tổ chức trải nghiệm học tập, khơi gợi cảm hứng, tôn trọng hành trình học tập của học sinh; biết cách để học sinh chủ động tham gia vào quá trình học tập.

“Đôi khi trong quá trình dạy, chúng ta “tham” những điều mới nhưng nếu mình nắm chưa vững thì việc này thực sự không tốt, không hay. Với cá nhân tôi, bao giờ cũng dạy 70% phần cũ (nhưng với học sinh vẫn là mới) và 30% còn lại là những chỗ để tạo ra sự sáng tạo, sự hấp dẫn, bất ngờ. Tỷ lệ này có thể điều chỉnh tùy theo đối tượng học sinh - khối chuyên toán hoặc đại trà” - TS Trần Nam Dũng nói.

Phó hiệu trưởng Trường Phổ thông Năng khiếu cho rằng, việc dạy học trong thời đại AI rõ ràng đã đem lại công cụ mới, nhưng nó cũng mang tới những lo lắng, trăn trở. Thay vì cấm hay chống, chúng ta nên chấp nhận AI và phải có những điều chỉnh trong dạy học.

AI có sự tương tác, có cảm xúc nhưng không bao giờ bằng người thầy thực tế, tinh tế. Việc ra bài tập giờ đây không thể theo kiểu cũ được nữa. Bởi những bài chỉ chấm bằng đáp số, cơ bản giống như đề thi tốt nghiệp THPT thì AI làm được gần như hoàn toàn. Như vậy, chúng ta không nên đánh giá học sinh chỉ qua chấm đáp số. Chúng ta có thể gọi các em lên để hỏi, hay yêu cầu trình bày cách thức, phương án giải quyết cho ra đáp số đó. Đáp số đúng nhưng trình bày không được, chứng tỏ học trò không hiểu, học một cách máy móc. Bên cạnh đó, giờ đây giáo viên phải đặt vấn đề, đặt câu hỏi theo cách khác.

TS Nguyễn Phụ Hoàng Lân - giảng viên Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, chân dung một giáo viên toán xuất sắc trong kỷ nguyên AI là không chỉ giỏi giải toán; tức là không chỉ hướng đến việc giỏi giải toán mà chúng ta cần chú trọng thêm bản chất toán học là học gì và học như thế nào. Điều quan trọng nữa là phải tạo được động lực để học sinh dám hỏi và dám học. Ngoài ra, trong thời đại AI, giáo viên phải thành thạo nhưng không phụ thuộc vào công nghệ.

“Giáo viên phải là người điều phối, sử dụng và hướng dẫn được học sinh cách sử dụng công nghệ. Trước đây, chúng ta dạy những phần nhớ và thông hiểu là nhiều, còn phần tư duy bậc cao thường thông qua việc giao những bài tập khó và về nhà các em học sinh. Giờ đây, cần đảo ngược lại, bởi phần nhớ và thông hiểu, với sự hỗ trợ của công nghệ và AI, học sinh có thể tìm hiểu rất đơn giản; giáo viên cần hướng dẫn các em cách phân tích và ứng dụng hay đánh giá và tạo ra như thế nào. Đó mới là điều quan trọng và cần thiết, tạo thêm giá trị của con người so với máy móc và công nghệ" - TS Nguyễn Phụ Hoàng Lân nói.

Thay đổi phương pháp dạy và học

PGS.TS Tôn Thân - nguyên Trưởng phòng Toán - Tin của Viện Khoa học giáo dục Việt Nam cho rằng, phương pháp dạy học là cực kỳ quan trọng. Ai cũng nghĩ rằng phải chia lớp làm nhiều nhóm để thảo luận mới là đổi mới. Hay trong giờ dạy, phải dùng rất nhiều phương tiện dạy học, nào là trình chiếu, dụng cụ... Việc hiểu và dạy một cách hình thức như thế làm cho việc học toán không có được sự hứng thú. Hiện nay, có rất nhiều phương pháp dạy học đối với môn toán, như: dạy học phát triển và giải quyết vấn đề; dạy học khám phá; dạy học tương tác; dạy học qua trải nghiệm... Song suy cho cùng, cần dạy học làm sao theo tinh thần “đừng bắt học sinh uống, hãy làm cho các em khát”.

Thầy không nên áp đặt kiến thức cho học trò, hay buộc các em phải nghe, phải thuộc định lý này, phương pháp kia... mà phải là người truyền lửa, khơi dậy cho các em niềm đam mê học tập. Trò phải được người thầy bằng nghệ thuật sư phạm của mình làm cho “khát” kiến thức, muốn được tìm tòi, khám phá.

PGS.TS Tôn Thân cũng cho rằng cần thay đổi cả cách kiểm tra, đánh giá để đúng thực chất và phân loại được học sinh. Bởi nếu không chúng ta chỉ chọn được những “thợ giải” toán mà thôi. Trong kiểm tra, đánh giá chúng ta chưa làm được việc đó. Cuối cùng, kết quả ảo dù có những điểm số cao thật.

Liên quan đến vấn đề này, TS Hoàng Anh Đức (Trường Đại học RMIT) nêu quan điểm: cần quan tâm đến mục tiêu học tập mà chúng ta hướng đến là gì; đồng thời cần tạo cho học sinh được thể hiện tư duy tự do, được quyền tư duy và được quyền sai. Kể cả trong thời kỳ AI hay thời kỳ nào đi chăng nữa, giáo viên hãy tìm cơ hội để trao quyền được hỏi cho học sinh, dù hỏi sai cũng được, miễn là hỏi và hỏi câu hỏi của chính các em.

Còn TS Đặng Minh Tuấn - giảng viên Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) thì cho rằng, tất cả con người đều có một tài sản giống nhau là cùng có 24 giờ/ngày. Trước đây, học sinh chỉ học, chỉ biết những gì thầy cô đọc, ghi, dạy nhưng nay cách học đã thay đổi hoàn toàn, có thể kể đến phương pháp "blended learning". Với phương pháp này, học sinh được phát tài liệu theo từng khối lớp, theo các chủ đề khác nhau để chủ động luyện tập. Sau đó, thầy giáo chỉ dành một thời gian nhất định để trao đổi, tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn; cũng như cùng trao đổi bàn luận những vấn đề khó, bài khó..

“Thời gian của ai cũng là có hạn, học sinh và thầy đều vô cùng bận rộn. Nếu chúng ta không biết cách dùng thời gian một cách thông minh và hợp lý thì khó đạt hiệu quả cao. Trong thời đại hiện nay, với sự phát triển của công nghệ hiện đại, nhất là trí tuệ nhân tạo, thì những việc làm cơ bản hay cách học cơ bản, chỉ nhớ khái niệm… đã không còn nhiều ý nghĩa nữa mà cần thay đổi cách học, cách tiếp cận và dùng thời gian thế nào để mang đến hiệu quả cao nhất” - TS Đặng Minh Tuấn chia sẻ.

Theo các chuyên gia, học toán không phải chỉ để giành điểm cao hay vượt qua các kỳ thi, giành giải thưởng, đỗ trường tốp... Học toán để ta thông minh hơn, sống tốt đẹp hơn. Kiến thức toán học giúp chúng ta giải quyết vấn đề, sống tốt đẹp trong xã hội, nhất là trong thời đại AI như hiện nay. Đã đến lúc phụ huynh, học sinh cần thay đổi quan điểm và nhận thức về học toán; giáo viên cũng phải đổi mới phương pháp giảng dạy và kiểm tra đánh giá với môn toán. Có như vậy mới góp phần thúc đẩy việc dạy và học toán trong các nhà trường, có ngày càng nhiều học sinh yêu toán hơn vì hiểu được giá trị của môn toán.