Quy định cụ thể về hành vi lãng phí và hành vi vi phạm trong thực hiện phòng, chống lãng phí

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày Tờ trình dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí. Bộ trưởng cho biết, dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí được xây dựng nhằm thay thế Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, nhằm thực hiện chủ trương, định hướng của Đảng, chính sách của Nhà nước trong công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong giai đoạn hiện nay và kịp thời khắc phục những hạn chế, tồn tại của luật hiện hành.

Việc xây dựng Luật Tiết kiệm, chống lãng phí nhằm tạo khung khổ pháp lý đồng bộ, thống nhất, rõ ràng, hiệu quả đối với công tác tiết kiệm, chống lãng phí; góp phần phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý các hành vi gây lãng phí. Đồng thời, nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm trong công tác tiết kiệm, chống lãng phí và xây dựng văn hóa tiết kiệm trong toàn xã hội.

Dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí gồm 6 chương và 36 điều, dự kiến bao quát đầy đủ các lĩnh vực cần phòng, chống lãng phí, cụ thể như sau: Luật này quy định về tiết kiệm, chống lãng phí trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; tổ chức bộ máy và quản lý, sử dụng lao động trong khu vực nhà nước; quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên, năng lượng; hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân.

Đối tượng áp dụng của dự thảo Luật bao gồm: Tổ chức của Đảng, cơ quan nhà nước; Đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân; Đơn vị sự nghiệp công lập; Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên; Doanh nghiệp nhà nước; Cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong khu vực nhà nước; Doanh nghiệp, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân khác có liên quan đến công tác tiết kiệm, chống lãng phí.

Tại dự thảo Luật đã quy định cụ thể 7 nhóm quyền và trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức và 6 nhóm quyền và trách nhiệm của cán bộ, công chức, viên chức trong khu vực Nhà nước.

Thể chế các nội dung Quy định số 231-QĐ/TW ngày 17/01/2025 của Bộ Chính trị về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực để bổ sung, hoàn thiện các quy định về phát hiện lãng phí và trách nhiệm xử lý thông tin phát hiện lãng phí, bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí để khuyến khích mọi cá nhân, tổ chức tích cực tham gia vào công tác tiết kiệm, chống lãng phí.

Cụ thể hóa Chỉ thị số 27-CT/TW của Bộ Chính trị, Hướng dẫn số 63-HD/BCĐTW ngày 28/4/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực để hoàn thiện các quy định về nhận diện hành vi gây lãng phí, hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí và chế tài xử lý đối với các hành vi này, Dự thảo Luật đã đưa ra 9 nhóm hành vi gây lãng phí và 9 nhóm hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí để đảm bảo có đầy đủ cơ chế xử lý đối với một số hành vi mà Luật hiện hành chưa quy định.

Đồng thời, bổ sung các quy định để tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, đồng bộ cho giám sát, kiểm tra, thanh tra, phát hiện, xử lý mạnh, có tính răn đe cao đối với các hành vi lãng phí. Dự Luật cũng bổ sung quy định về việc Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược quốc gia về phòng, chống lãng phí (thay thế cho các quy định về việc Thủ tướng Chính phủ ban hành Chương trình tổng thể về tiết kiệm, chống lãng phí của Chính phủ theo giai đoạn và hàng năm) nhằm định hướng và triển khai các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp tổng thể, dài hạn về phòng, chống lãng phí.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, để nâng cao hiệu quả công tác tiết kiệm, chống lãng phí trong thời gian tới, hướng tới xây dựng văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí, đảm bảo “thực hành tiết kiệm ở mọi ngành, mọi nghề, mọi cán bộ, đảng viên và người dân” theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, dự thảo Luật đã bổ sung một số nội dung lớn: (i) Bổ sung nguyên tắc để đảm bảo phòng, chống lãng phí trong toàn bộ quá trình xây dựng chính sách, soạn thảo, theo dõi thi hành pháp luật. (ii) Bổ sung quy định về “Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí” là ngày 31/5 hàng năm. Đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết việc tổ chức thực hiện “Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí” để đảm bảo việc triển khai hiệu quả. (iii) Bổ sung quy định về trách nhiệm xây dựng, lan tỏa văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí nhằm hướng đến xây dựng văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí trong toàn xã hội. (iv) Bổ sung quy định về xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về tiết kiệm, chống lãng phí. (v) Bổ sung quy định khuyến khích các doanh nghiệp, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân thực hiện các biện pháp tiết kiệm, chống lãng phí trong hoạt động sản xuất, kinh doanh

Về nội dung phân cấp, phân quyền, dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí đã bổ sung các quy định để đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương đối với một số nội dung: Phân quyền cho Chính phủ quy định chi tiết một số nội dung để đảm bảo phù hợp về mặt thẩm quyền, cũng như tăng cường phân cấp, phân quyền trong dự thảo Luật. Phân cấp, phân quyền trong ban hành Chiến lược, Chương trình tiết kiệm, chống lãng phí, trong đó Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược quốc gia về phòng, chống lãng phí; các Bộ, ngành, địa phương, cơ quan, tổ chức chủ động xây dựng Chương trình tiết kiệm, chống lãng phí hàng năm.

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi cho biết, Ủy ban Kinh tế và Tài chính tán thành việc sửa đổi toàn diện Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị tiếp tục nghiên cứu, thể chế hóa đầy đủ các quan điểm, chủ trương của Đảng và chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về tiết kiệm, chống lãng phí. Do nội dung của dự thảo Luật có liên quan đến nhiều luật hiện hành và dự án luật sẽ được trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10, vì vậy đề nghị tiếp tục rà soát để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật. 

Thẩm tra một số vấn đề cụ thể, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, Ủy ban tán thành với quy định về hành vi gây lãng phí (Điều 3) và hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí (Điều 4).Việc quy định cụ thể, rõ ràng hành vi lãng phí và hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí sẽ làm tăng tính minh bạch, tính khả thi của Luật; xác định rõ hành vi gây lãng phí, hành vi vi phạm; tạo cơ sở pháp lý để xây dựng quy chế nội bộ, cơ chế kiểm soát, chế tài xử lý; thúc đẩy phòng ngừa thay vì xử lý hậu quả; tăng cường niềm tin của người dân vào công tác phòng, chống lãng phí, củng cố kỷ luật công vụ; cán bộ, công chức dễ hiểu, dễ tuân thủ.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính thống nhất chỉ quy định khung, có tính nguyên tắc về nhóm các hành vi gây lãng phí và nhóm hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí. Tuy nhiên, đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, kế thừa các quy định còn giá trị thực hiện tại Chương II của Luật Thực hành tiết kiệm chống lãng phí hiện hành, thể chế hóa chủ trương, hướng dẫn của Đảng trong tình hình mới và hoàn thiện hành vi gây lãng phí theo hướng quy định các hành vi trực tiếp gây ra lãng phí trong quản lý, sử dụng nguồn lực theo nhóm lĩnh vực, gắn với chuẩn mực quản lý như định mức, tiêu chuẩn, quy trình...

Thẩm tra nội dung về cung cấp, xử lý thông tin phát hiện lãng phí và bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí (Điều 7), Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhận thấy, nhiều nội dung quy định về quyền cung cấp thông tin, bảo vệ người cung cấp, cấm trả thù, trách nhiệm bồi thường tại Điều 7 dự thảo Luật đã được quy định trong Luật Tố cáo, Luật Phòng, chống tham nhũng và các văn bản hướng dẫn. Bên cạnh đó, cơ chế bảo vệ “người đấu tranh chống lãng phí” có nhiều điểm tương đồng với cơ chế bảo vệ “người tố cáo” trong Luật Tố cáo. Do đó, đề nghị Cơ quan soạn thảo rà soát kỹ lưỡng, bảo đảm thống nhất, không trùng lặp, đồng thời đề nghị cân nhắc, bổ sung quy định về quyền, nghĩa vụ của người đấu tranh chống lãng phí, tương tự như quy định tại Luật Tố cáo.

Về cơ sở dữ liệu quốc gia về tiết kiệm, chống lãng phí, Điều 14 quy định cơ sở dữ liệu quốc gia về tiết kiệm, chống lãng phí là tập hợp dữ liệu, thông tin, chỉ tiêu, số liệu có liên quan đến công tác tiết kiệm, chống lãng phí do Bộ Tài chính quản lý, chủ trì xây dựng và vận hành, nhằm phục vụ công tác quản lý nhà nước trên phạm vi toàn quốc và giao Chính phủ quy định chi tiết về việc xây dựng, cập nhật, quản lý, khai thác và sử dụng cơ sở dữ liệu này. Đa số ý kiến thống nhất với quy định của dự thảo Luật, cho rằng nội dung này đã bảo đảm tính cần thiết, phù hợp thực tiễn và khả thi trong triển khai...