[Quy tắc ứng xử nơi công cộng - chuẩn mực văn hóa Hà Nội] Bài cuối: Chấn chỉnh hành vi ứng xử thiếu văn hóa

Đồng thời, Hà Nội đang tiếp tục triển khai những biện pháp mới trong việc tuyên truyền quy tắc ứng xử (QTƯX) nơi công cộng, chú trọng những điểm đã xảy ra vụ việc khiến dư luận bức xúc.

Qua một số vụ việc báo chí đề cập, dư luận lên tiếng về hành vi ứng xử nơi công cộng gây phản cảm thời gian qua như: "Tè bậy" trong thang máy, sàm sỡ hay hành động biến thái trên xe buýt, Sở VH&TT Hà Nội đã có Công văn số 2313/SVHTT-NSVH gửi một số sở, ngành và UBND các huyện, thị xã về việc tăng cường công tác tuyên truyền, ngăn chặn các hành vi ứng xử không phù hợp nơi công cộng.

Theo đó, Sở VH&TT Hà Nội đề nghị Sở GTVT Hà Nội, Tổng Công ty Vận tải Hà Nội chỉ đạo các đơn vị quản lý phương tiện giao thông công cộng trên địa bàn TP phổ biến, hướng dẫn lái xe, phụ xe các kỹ năng cần thiết khi phát hiện hành vi trộm cắp, biến thái để kịp thời xử lý, bảo đảm an toàn cho hành khách. Niêm yết nội dung liên quan của QTƯX trên xe khách, xe buýt, các điểm chờ, điểm dừng đón khách; tăng cường tuyên truyền trên hệ thống loa phát thanh… nhằm nâng cao ý thức của người dân, chấn chỉnh hành vi các đối tượng.

Đồng thời, UBND các quận, huyện, thị xã yêu cầu Ban quản lý các khu chung cư, tòa nhà lắp đặt hệ thống camera giám sát tại những khu vực có nguy cơ xảy ra các hành vi không phù hợp với chuẩn mực văn hóa; tập huấn cho đội ngũ nhân viên phục vụ tại chung cư về thái độ ứng xử đúng mực trong khi làm nhiệm vụ và xử lý tình huống khi phát hiện vi phạm. Niêm yết nội dung QTƯX nơi công cộng ở nơi dễ quan sát.

Trao đổi với phóng viên Kinh tế & Đô thị, Trưởng phòng Xây dựng nếp sống văn hóa và gia đình (Sở VH&TT Hà Nội) Ngô Văn Nam cho biết: Khi có các vụ việc nổi cộm liên quan đến ứng xử nơi công cộng, Sở VH&TT Hà Nội đã có văn bản đề nghị các cơ quan, đơn vị có liên quan phối hợp trong công tác tuyên truyền, tập huấn nhằm ngăn chặn các vụ việc tương tự có thể xảy ra.

Bên cạnh đó, Sở VH&TT Hà Nội có hình thức tuyên truyền ở các khu vực dễ xảy ra vụ việc bức xúc dư luận. Ví dụ, qua một số vụ việc trong thang máy, Sở đã thiết kế mẫu hướng dẫn về ứng xử văn minh trong thang máy với các nội dung khuyến cáo như: Nói nhỏ, đứng gọn, không đùa nghịch; nhường lối ra vào cửa và khu vực bấm số; rọ mõm chó; không làm ướt sàn thang máy; cấm hút thuốc, vứt rác, khạc nhổ, mang vật dễ cháy nổ vào thang máy.

Hình thức tuyên truyền này đang được thực hiện tại chung cư An Bình (quận Bắc Từ Liêm) và bước đầu có tác dụng, người dân khi nhìn thấy đều tự giác thực hiện và nhắc nhở nhau. Ngoài ra, tại các bến xe, điểm chờ xe buýt, sân bay Nội Bài, Sở VH&TT Hà Nội sẽ tổ chức tuyên truyền, niêm yết bảng QTƯX nơi công cộng.

Tuy vậy, Hà Nội là nơi hội tụ người dân đến từ các tỉnh, thành, vùng miền trong cả nước nên văn hóa và trình độ dân trí không đồng đều, nhận thức của người dân khác nhau. Bên cạnh đó, một bộ phận người dân tới làm ăn, sáng đến tối nên việc tuyên truyền phổ biến và xây dựng chuẩn mực văn hóa người Hà Nội cũng gặp khó khăn.

QTƯX nơi công cộng quy định chuẩn mực ứng xử chung nhưng nhận thức và thói quen phụ thuộc vào từng cá nhân, nhất là nhận thức của một số cấp ủy Đảng, chính quyền về yêu cầu xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh còn hạn chế. Để thay đổi nhận thức, thói quen cần phải có thời gian, kiên trì, bền bỉ và lâu dài.

GS Bùi Quang Thanh – Viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia Việt Nam cho rằng: Hà Nội hiện nay không như xưa, sự đan xen giữa dân sở tại, ngụ cư ngày càng tăng. Mỗi vùng quê lại có một phong tục tập quán riêng. Điều này đặt ra thách thức trong việc xây dựng QTƯX và vận dụng nó vào trong đời sống.

Nhìn vào thực trạng xã hội hiện nay, hầu hết các cặp quan hệ xã hội đang bị sứt mẻ. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do quá trình hội nhập quá nhanh, tâm thế của người Việt chưa kịp đủ trí – lực để đón nhận. Trí ở đây là văn hóa bên ngoài, chúng ta phải đủ nhận thức để biết cái nào là đẹp, xấu.

Nếu chúng ta không có đủ trí để tiếp cận thì sẽ tiếp thu một cách vô thức. Khi đã có nhận thức yếu kém như vậy sẽ chi phối ra hành vi, lời nói không phù hợp, dẫn đến ứng xử văn hóa không phù hợp.

“Ngày xưa đề cao vai trò của gia phong nhưng hiện nay không mấy ai đề cập đến. Bên cạnh đó, khái niệm bình đẳng bị hiểu sai lệch. Do vậy, Hà Nội nên nghiên cứu, khai thác các giá trị của gia phong, giá trị di sản văn hóa truyền thống để thế hệ trẻ tiếp cận, có hành vi ứng xử phù hợp. Chính vì vậy, bên cạnh việc xây dựng bộ QTƯX thì nên có các giải pháp khôi phục các giá trị tốt đẹp của văn hóa gia đình.

Chính sự giáo dục, khắt khe trong gia đình sẽ khắc chế những hành vi, lời nói không chuẩn mực, giúp cá nhân hướng thiện, có nhận thức đúng. Tóm lại, hệ giá trị văn hóa truyền thống cần kết nối và kế thừa” – GS Bùi Quang Thanh chia sẻ.

Bên cạnh đó, theo TS Nguyễn Viết Chức - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội: Để QTƯX nơi công cộng đi vào cuộc sống, UBND TP Hà Nội cần triển khai một cách có hệ thống. Hà Nội cần có một cơ chế chính sách chung và sự vào cuộc đồng bộ của đơn vị thực thi pháp luật cũng như các thành phần xã hội.

"Hiện nay, dường như Hà Nội mới quan tâm đến hoạt động tuyên truyền, vận động, thuyết phục mà chưa thật sự chú trọng việc quy định, thực hiện các chế tài đối với những hành vi ứng xử thiếu văn hóa. Những hành vi vô ý thức, thiếu văn hóa phải bị xử lý nghiêm, triệt để “đến nơi, đến chốn”, tuyệt đối không qua loa, hình thức, xem nhẹ" - TS Nguyễn Viết Chức bày tỏ.