Robot công nghiệp thúc đẩy làn sóng tự động hóa thông minh tại Việt Nam

Lan rộng từ nhà máy lớn đến doanh nghiệp nhỏ

Sự bùng nổ của robot công nghiệp đang tạo ra bước ngoặt lớn trong nhiều lĩnh vực sản xuất tại Việt Nam. Trước đây, robot chủ yếu xuất hiện trong các nhà máy quy mô lớn của các doanh nghiệp FDI, nhưng hiện nay, cùng với sự phát triển của công nghệ và chi phí đầu tư ngày càng giảm, robot đã trở thành lựa chọn khả thi đối với cả các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Khả năng vận hành linh hoạt, độ chính xác cao và giao diện điều khiển ngày càng thân thiện là những yếu tố thúc đẩy quá trình này.

Theo Liên đoàn Robot Quốc tế (IFR), Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia có tốc độ tăng trưởng robot công nghiệp nhanh nhất Đông Nam Á, với mật độ robot tăng gần 6 lần trong vòng 5 năm qua. Điều này phản ánh rõ nhu cầu tối ưu chi phí, nâng cao năng suất và giảm sự phụ thuộc vào lao động thủ công trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Trong lĩnh vực điện tử - ngành dẫn đầu về mức độ tự động hóa, các doanh nghiệp tại Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Nguyên đã triển khai hàng chục nghìn robot gắp - đặt, robot hàn và robot lắp ráp trên các dây chuyền sản xuất. Việc ứng dụng robot không chỉ rút ngắn chu kỳ sản xuất mà còn giúp duy trì độ ổn định trong những công đoạn đòi hỏi độ chính xác cao và lặp lại liên tục.

Nhiều doanh nghiệp cho biết, sau khi triển khai robot, chi phí nhân công có thể giảm từ 40 đến 70 phần trăm, đồng thời tỷ lệ lỗi sản phẩm cũng giảm đáng kể. Bên cạnh hiệu quả kinh tế, robot còn góp phần bảo đảm an toàn lao động khi thay thế con người làm việc trong môi trường độc hại, nhiệt độ cao hoặc tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Một xu hướng nổi bật là sự gia tăng nhanh chóng của robot hợp tác, hay còn gọi là cobot. Khác với robot công nghiệp truyền thống, cobot có kích thước nhỏ gọn, dễ lập trình, có thể làm việc trực tiếp cùng con người và phù hợp với đặc thù của các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Nhiều doanh nghiệp trong ngành may mặc, da giày đã thử nghiệm cobot trong các khâu đóng gói, vận chuyển nhẹ và gắp - đặt linh hoạt, qua đó từng bước nâng cao năng suất mà không cần thay đổi toàn bộ dây chuyền sản xuất.

Tự động hóa thông minh và bài toán làm chủ công nghệ lõi

Cùng với robot cơ khí, các hệ thống tự động hóa tích hợp trí tuệ nhân tạo và công nghệ thị giác máy đang trở thành “trợ thủ đắc lực” trong sản xuất. Công nghệ thị giác máy cho phép phát hiện các lỗi vi mô chính xác hơn con người, phân loại sản phẩm theo tiêu chuẩn định sẵn và đánh giá chất lượng theo thời gian thực.

Tại nhiều nhà máy sản xuất linh kiện điện tử, nhựa kỹ thuật và kim loại, tỷ lệ lỗi sản phẩm đã giảm từ khoảng 5 phần trăm xuống còn gần 1 phần trăm nhờ ứng dụng các công nghệ này.

AI cũng được sử dụng để tối ưu hóa lịch trình sản xuất, dự báo bảo trì thiết bị và phân tích hiệu quả vận hành, giúp giảm thời gian dừng máy và nâng cao hiệu suất tổng thể. Không chỉ dừng lại ở nhà máy, tự động hóa thông minh còn mở rộng mạnh mẽ sang lĩnh vực logistics.

Các trung tâm kho vận hiện đại tại Hà Nội, Hải Phòng và Bình Dương đang sử dụng robot tự hành, hệ thống phân loại tự động và phần mềm tối ưu luồng hàng hóa, giúp rút ngắn thời gian xử lý đơn hàng từ 24 giờ xuống còn 6 đến 12 giờ.

Trong bối cảnh thương mại điện tử tăng trưởng nhanh, mức độ tự động hóa ngày càng cao được xem là yếu tố then chốt để đáp ứng khối lượng đơn hàng lớn và yêu cầu giao nhận nhanh. Tuy nhiên, dù tiềm năng rất lớn, thị trường robot tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức như chưa làm chủ được công nghệ lõi, chi phí đầu tư ban đầu cao, thiếu hụt kỹ sư điều khiển robot và tiêu chuẩn an toàn chưa được đồng bộ.

Theo các chuyên gia, để khắc phục những hạn chế này, Việt Nam cần xây dựng chiến lược quốc gia về robot, thúc đẩy phát triển các sản phẩm robot “Make in Vietnam”, đồng thời đầu tư mạnh cho nghiên cứu cảm biến, chip điều khiển và phần mềm điều phối. Việc đào tạo khoảng 50.000 kỹ sư cơ - điện tử, tự động hóa và trí tuệ nhân tạo đến năm 2030 được xem là nhiệm vụ then chốt nhằm bảo đảm nguồn nhân lực chất lượng cao cho lĩnh vực này.

PGS.TS Hoàng Văn Xiêm - Chủ nhiệm Bộ môn Kỹ thuật Robot, Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội, cho rằng phát triển robot không phải là câu chuyện ngắn hạn mà đòi hỏi tầm nhìn từ 5 đến 10 năm. Theo ông, mấu chốt của khoa học công nghệ cao vẫn là con người, đồng thời cần có mô hình tài trợ nghiên cứu ổn định, bền vững và xây dựng hệ sinh thái liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp và các cơ sở đào tạo, nghiên cứu để đưa sản phẩm từ phòng thí nghiệm ra thị trường.

Trong bối cảnh đó, robot công nghiệp đang từng bước mở ra thời kỳ sản xuất thông minh, nơi dữ liệu, tự động hóa và trí tuệ nhân tạo kết hợp tạo thành động lực mới, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và vị thế của doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.