Chùa Dơi còn có tên gọi là Chùa Mã Tộc (đường Văn Ngọc Chính, phường 3, TP Sóc Trăng) đã hơn 400 năm tuổi, gắn liền với niềm tin tín ngưỡng của người dân Sóc Trăng. Đây là một công trình kiến trúc độc đáo của người Khmer Sóc Trăng và đã trở thành một địa chỉ quen thuộc của du khách trong và ngoài nước.
Kiến trúc độc đáo
Chùa Dơi là nơi cư trú của hàng ngàn con dơi quạ khổng lồ. Chính vì thế, dù tên thật của chùa là chùa Mahatup hay còn là Mã Tộc nhưng không ai gọi bằng cái tên đó mà luôn gọi là Chùa Dơi.
Theo các cụ cao niên, ở đây từng diễn ra một trận đánh ác liệt của phong trào nông dân nổi dậy chống giai cấp thống trị. Sau trận đánh đó, dân chúng tản cư trở về sinh sống, họ cho rằng vùng đất này là đất lành nên xây chùa thờ Phật.
Chùa được khởi công vào từ năm 1569 dương lịch, do ông Thạch Út đứng ra xây dựng. Chùa Dơi được xây dựng theo lối kiến trúc Khmer cổ, chánh điện có bốn đầu mái cong vút chạm trổ hình rắn Naga, trên đỉnh mái có một ngọn tháp nhọn. Bao quanh chánh điện là các hàng cột đỡ, mỗi cột có một tượng tiên nữ Kemnar chắp hai tay trước ngực...
Là ngôi chùa duy nhất thờ Phật Thích Ca của cộng đồng dân tộc Khmer trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng nên trong chánh điện của chùa Dơi có pho tượng Phật Thích Ca bằng đá nguyên khối đặt trên một tòa sen cao khoảng 2m và một pho tượng miêu tả Đức Phật cưỡi trên rắn thần Muchalinda. Khắp trên các bức tường là những bức tranh miêu tả cuộc đời Đức Phật, từ lúc ra đời cho tới khi được khai minh rồi nhập Niết bàn.
Đến chùa Dơi, ngay từ cổng vào, du khách không khỏi choáng ngợp trước quần thể gồm nhiều công trình có màu vàng rực lộng lẫy: Cổng chùa, các ngọn tháp, chánh điện, nhà Sala…
Mái của tòa chánh điện có chiều dài gần 21m, chiều rộng hơn 11m, được xây dựng trên nền cao hơn mặt đất tự nhiên 1m, nổi bật với kết cấu gồm 4 hệ thống mái chồng lên nhau. Mỗi mái đều được trang trí tượng hình rồng ở các góc, cùng nhiều tháp nhỏ và hình rắn Naga uốn lượn đầy tinh xảo phía đầu hồi chùa.
Những bí ẩn chưa có lời giải
Dơi trong chùa Dơi thuộc loại dơi quạ to, trọng lượng từ 0,7kg - 1,5kg. Sải cánh rộng đến 1,5m. Thân dơi có 2 màu vàng - đen trông rất ấn tượng. Điều kỳ lạ ở đàn dơi này là, mặc dù thức ăn của chúng là hoa quả nhưng chúng không không bao giờ ăn hoa quả trong vườn của chùa mà thường bay đi xa để kiếm ăn.
Đáng nói hơn, ở TP Sóc Trăng có rất nhiều ngôi chùa cũng có nhiều cây xanh, bóng mát, yên tĩnh nhưng loại dơi này chỉ chọn chùa Dơi làm nơi cư trú. Ban đêm chúng đi kiếm ăn, ban ngày kéo về đậu trên những tán cây trong khuôn viên phía sau chùa, không có con nào đậu bên ngoài.
Theo Hòa Thượng Kim Rêne (Trụ trì chùa Dơi), ban ngày, đàn dơi treo mình lủng lẳng trên các cành cây để ngủ. Khoảng 18 giờ, chúng bay đi kiếm ăn và quay về vào khoảng 5 giờ sáng hôm sau. Khi bay, đàn dơi lượn vòng chứ không bay thẳng qua nóc ngôi chính điện của Chùa Dơi Sóc Trăng.
"Hồi trước, cứ buổi chiều tối khi đàn dơi bay đi kiếm ăn thì trong khuôn viên chùa rợp bóng dơi, nhưng những năm gần đây, số lượng dơi ở chùa đã ít đi rất nhiều."- Hòa Thượng Kim Rêne chia sẻ.
Ông Thạch Thươl (người dân địa phương) cho biết: Hồi trước đàn dơi có hàng chục ngàn con, đậu kín các ngọn cây, kêu chí chóe điếc cả tai. Còn bây giờ không biết có còn được vài ngàn con hay không. Có nhiều nguyên nhân khiến đàn dơi bị hao hụt. Thứ nhất là do tình trạng săn bắt dơi để làm các món ăn đưa vào các quán nhậu, nhà hàng ở địa phương và các tỉnh lân cận. Một nguyên nhân khác là trước đây dân cư thưa thớt, không gian quanh chùa yên tĩnh nên dơi tìm về để sinh sống. Những năm gần đây, tốc độ đô thị hóa diễn ra nhanh, không còn sự yên tĩnh nên dơi cũng bỏ đi.
Ngoài đàn dơi quý, nơi đây còn có một khu mộ của những con heo được nuôi lâu năm tại chính ngôi chùa. Trên các tấm bia nhuộm màu thời gian, du khách có thể đọc được những dòng chữ “Cô Năm Hợi” hay “Cô Bảy Hợi”...
Hòa Thượng Kim Rêne cho biết: Cách đây khoảng 30 năm, một Phật tử làm công quả cho chùa phát hiện một con heo 5 móng nằm ngủ ngay cổng sau chùa. Vị Phật tử đoán rằng có ai đó nuôi heo phát hiện một con heo trong bầy có con 5 móng, không dám nuôi và cũng chẳng dám giết nên mang gửi vào chùa gần nhất.
Theo người Khmer thì heo 5 móng là “cốt tinh” của con người nên những người làm công quả trong chùa đã nuôi con heo đó. Về sau, nhiều người có heo 5 móng đều mang đến chùa, có thời điểm đàn heo lên đến gần chục con. Heo 5 móng sống ở chùa được thả rông chứ không có chuồng trại.
Năm 1996 “Cô Năm Hợi” chết, được các Phật tử chôn cất, xây mộ giống như con người ở khu đất phía sau chùa. Những năm sau đó, các chú heo 5 móng chết đều được làm lễ, chôn cất, xây mộ, trên bia lần lượt ghi tên “Cô Sáu Hợi”, “Cô Bảy Hợi”...
Hiện nay, phía sau khuôn viên chùa vẫn còn một nghĩa địa chôn những con heo sau khi chết và truyền thuyết về loài heo này vẫn hay được dân gian truyền tai nhau.
Năm 1999, chùa Dơi đã được công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia. Năm 2013 khu du lịch chùa Dơi được đưa vào hoạt động, phục vụ du khách gần xa đến chiêm bái, lễ Phật. Mỗi ngày, nơi đây thu hút hàng ngàn lượt khách đến tham quan, hành lễ.
