Sự trỗi dậy của vàng

Hành trình “vượt mặt” euro

Báo cáo của Ngân hàng T.Ư châu Âu - ECB cho thấy dự trữ vàng toàn cầu đã đạt 36.000 tấn vào năm 2024, gần chạm mức kỷ lục 38.000 tấn được ghi nhận vào giữa thập niên 1960. Trong 3 năm liên tiếp từ 2022 - 2024, các ngân hàng T.Ư đã mua vào hơn 1.000 tấn vàng mỗi năm, gấp đôi tốc độ trung bình của thập niên 2010. Các quốc gia dẫn đầu về mua vàng bao gồm Ba Lan, Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ, Trung Quốc và Azerbaijan.

Giá vàng cũng góp phần quan trọng vào sự vươn lên của kim loại này. Từ cuối năm 2022, giá vàng đã tăng gấp đôi, đạt mức kỷ lục 3.509,90 USD/ounce vào giữa tháng 4/2025. Riêng trong năm 2024, giá vàng tăng 62%, vượt qua đỉnh lịch sử của khủng hoảng dầu mỏ năm 1979 nếu tính theo giá trị điều chỉnh lạm phát.

Theo ECB, giá vàng tăng không chỉ do nhu cầu từ các ngân hàng T.Ư mà còn nhờ tâm lý tìm kiếm tài sản trú ẩn an toàn trong bối cảnh bất ổn địa chính trị và biến động thị trường. Blog tài chính nổi tiếng Zerohedge nhận định vàng đã trở thành một “hàng hóa Giffen” - loại hàng hóa mà nhu cầu tăng khi giá tăng, khiến bất kỳ nguồn cung mới nào cũng nhanh chóng bị hấp thụ bởi nhu cầu lớn hơn.

Vì sao vàng trở thành “ngôi sao”?

Sự hấp dẫn của vàng trong mắt các ngân hàng T.Ư không chỉ đến từ giá trị nội tại mà còn từ những đặc tính độc đáo của nó. Không giống các đồng tiền pháp định như USD hay euro, vàng không chịu rủi ro mất giá do lạm phát hay các chính sách tiền tệ được nới lỏng.

Trong bối cảnh lạm phát toàn cầu vẫn ở mức cao, dù giảm từ 5,8% năm 2024 xuống mức dự báo là 4,3% trong năm 2025 theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), vàng trở thành công cụ hiệu quả để bảo toàn giá trị tài sản. Hơn nữa, kim loại này không phụ thuộc vào hệ thống tài chính phương Tây, khiến nó trở thành lựa chọn lý tưởng cho các quốc gia muốn giảm sự phụ thuộc vào USD.

Xung đột quân sự Nga - Ukraine năm 2022 là một bước ngoặt quan trọng đối với giá trị của vàng. Việc các đồng tiền G7 bị đóng băng trong dự trữ của Nga đã gửi đi một tín hiệu rõ ràng: các quốc gia không đồng minh với phương Tây có thể đối mặt với rủi ro tương tự.

ECB chỉ ra rằng, các quốc gia chịu lệnh trừng phạt hoặc gần gũi về địa chính trị với Nga đã tăng cường mua vàng để phòng ngừa rủi ro. Khoảng 2/3 số ngân hàng T.Ư trên thế giới mua vàng để đa dạng hóa danh mục dự trữ, trong khi 2/5 xem vàng là công cụ phòng vệ trước rủi ro địa chính trị.

Ngay cả khi lãi suất toàn cầu tăng từ năm 2022, mối quan hệ nghịch biến truyền thống giữa giá vàng và lợi suất thực đã bị phá vỡ, khi các ngân hàng T.Ư vẫn đổ tiền vào vàng bất chấp chi phí cơ hội cao hơn từ các tài sản sinh lãi.

Không chỉ các ngân hàng T.Ư, nhà đầu tư bán lẻ cũng góp phần đẩy nhu cầu vàng tăng cao. Trong một thế giới đầy biến động, từ căng thẳng địa chính trị, chiến tranh thương mại đến lo ngại về lạm phát, vàng trở thành nơi trú ẩn an toàn. Các quỹ giao dịch vàng (ETF) ghi nhận dòng tiền đồ vào mạnh mẽ, bất chấp thực tế nó là tài sản không mang lại lãi suất.

Tính thanh khoản cao của vàng càng củng cố vị thế của nó trong mắt các nhà đầu tư, đặc biệt khi thị trường chứng khoán toàn cầu chao đảo trước các bất ổn địa chính trị, kinh tế như các cuộc xung đột ở khu vực Trung Đông hay chính sách bảo hộ hàng sản xuất tại Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump.

Liệu vàng có thể vượt USD?

Với đà tăng hiện tại, câu hỏi lớn đặt ra là liệu vàng có thể soán ngôi USD để trở thành tài sản dự trữ hàng đầu thế giới hay không? Theo Zerohedge, nếu xu hướng phi USD hóa và tích lũy vàng tiếp tục, kim loại quỹ này có thể vượt qua USD vào khoảng năm 2030, thời điểm nợ công Mỹ dự kiến chạm mức 50 nghìn tỷ USD.

Sự suy giảm của USD không phải là điều bất ngờ. Khảo sát mới nhất của Ngân hàng Mỹ cho thấy các nhà quản lý quỹ trên Phố Wall đang bán khống USD ở quy mô kỷ lục, phản ánh tâm lý bi quan về đồng tiền này. Tỷ trọng USD trong dự trữ ngoại hối toàn cầu đã giảm xuống dưới 50% kể từ quý III/2023, mất 5,8 điểm phần trăm, trong khi vàng tăng 7,9 điểm phần trăm lên 23,3%, theo số liệu từ tập đoàn ngân hàng và tài chính Société Générale.

Tuy nhiên, con đường để vàng vượt USD vẫn còn nhiều chướng ngại, nhất là trong bối cảnh USD vẫn chiếm 46% dự trữ toàn cầu, gần gấp đôi tỷ trọng của vàng. Bên cạnh đó, hệ thống tài chính quốc tế, từ thương mại đến thanh toán xuyên biên giới, vẫn phụ thuộc mạnh vào USD, và không có tài sản nào, kể cả vàng, có thể dễ dàng thay thế vai trò này trong ngắn hạn.

Dù vậy, nguồn cung vàng có thể tăng khi giá cao, như ECB dự báo, nhờ các hoạt động khai thác được khuyến khích bởi giá trị kỷ lục của kim loại quý này. Trong khi đó, Zerohedge lập luận rằng nhu cầu vượt cung sẽ tiếp tục đẩy giá vàng tăng, củng cố vị thế của nó như một tài sản chiến lược.

Thậm chí, vàng còn mang một ý nghĩa sâu sắc hơn cả một tài sản dự trữ. Hệ thống Bretton Woods, được thiết lập năm 1944 để ổn định tỷ giá hối đoái toàn cầu bằng cách neo USD vào vàng và các đồng tiền khác vào USD, từng đặt vàng ở trung tâm tài chính thế giới. Khi hệ thống này sụp đổ vào thập niên 1970, thế giới buộc phải chấp nhận một trật tự tài chính tách rời khỏi vàng, đặt niềm tin vào các đồng tiền pháp định, đặc biệt là USD.

50 năm sau, trong bối cảnh bất ổn địa chính trị gia tăng, từ xung đột Trung Đông đến chiến tranh thương mại, và niềm tin vào USD suy giảm, thế giới dường như đang tự điều chỉnh để đưa vàng trở lại vị trí trung tâm. Zerohedge ví von rằng, tự nhiên luôn có cách tự chữa lành, và vàng cũng vậy. Dù có vượt USD hay không, sự trỗi dậy của nó đã gửi đi một thông điệp rõ ràng: trong một thế giới đầy bất ổn, kim loại quý này vẫn là biểu tượng của sự ổn định và niềm tin.

Sự trở lại của vàng không chỉ là một hiện tượng kinh tế mà còn là minh chứng cho cách thế giới phản ứng trước những biến động lớn. Khi các ngân hàng T.Ư tiếp tục tích lũy vàng và giá kim loại này không ngừng lập đỉnh, vai trò của nó trong hệ thống tài chính toàn cầu sẽ còn được củng cố. Dù tương lai ra sao, vàng đã chứng minh rằng nó không chỉ là một tài sản mà còn là một giá trị vượt thời gian.