Thoả thuận chưa có tiền lệ mở cửa thị trường Trung Quốc cho Nvidia và AMD

Thỏa thuận trên được tiết lộ lần đầu bởi tờ Financial Times và nhanh chóng thu hút sự chú ý của giới chuyên môn. Các nguồn tin thân cận cho biết, đây là điều kiện để hai công ty này nhận được giấy phép xuất khẩu chip trí tuệ nhân tạo (AI) sang nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Theo đó, Nvidia, công ty dẫn đầu thị trường chip AI với dòng sản phẩm H20, cùng AMD, với dòng chip MI308, đã chấp thuận chuyển giao 15% doanh thu từ các sản phẩm này tại Trung Quốc cho Chính phủ Mỹ. Đổi lại, Bộ Thương mại Mỹ từ ngày 8/8 đã cho phép hai công ty này nối lại hoạt động kinh doanh tại thị trường trị giá hàng tỷ USD. 

Đây là một sự đảo ngược đáng chú ý so với lệnh cấm trước đó của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump vào tháng 4 năm nay, vốn đã chặn đứng việc bán các dòng chip tiên tiến của Nvidia và AMD sang Trung Quốc vì lo ngại về an ninh quốc gia.

Sức ép từ Washington

Trung Quốc từ lâu đã là một thị trường trọng điểm của cả Nvidia và AMD. Theo số liệu mới nhất, Nvidia ghi nhận doanh thu 17 tỷ USD từ Trung Quốc trong năm tài chính gần đây, chiếm 13% tổng doanh thu toàn cầu. Trong khi đó, AMD đạt 6,2 tỷ USD, tương đương 24% doanh thu, từ thị trường này trong năm 2024.

Sự phụ thuộc đáng kể vào thị trường Trung Quốc khiến cả hai công ty rơi vào tình thế khó khăn khi Mỹ áp đặt các biện pháp hạn chế xuất khẩu vào năm 2023 dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden, và tiếp tục được siết chặt bởi chính quyền Donald Trump vào đầu năm nay.

Lệnh cấm này đặc biệt nhắm vào chip H20 của Nvidia, được thiết kế riêng cho thị trường Trung Quốc nhằm tuân thủ các giới hạn xuất khẩu, nhưng vẫn bị cấm vì lo ngại về khả năng sử dụng trong các ứng dụng quân sự và siêu máy tính của Bắc Kinh.

Tuy nhiên, dưới sức ép từ các cuộc đàm phán cấp cao, bao gồm cả cuộc gặp giữa Tổng thống Trump và Giám đốc điều hành Nvidia Jensen Huang tại Nhà Trắng vào tuần trước, Mỹ đã nới lỏng các hạn chế.

Theo Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick, chip H20 chỉ là “con chip tốt thứ tư” của Nvidia, không đủ mạnh để đe dọa an ninh quốc gia. Ông nhấn mạnh việc cho phép bán các dòng chip này sẽ giúp nhiều công ty Mỹ duy trì vị thế dẫn đầu trong “ngăn công nghệ” AI toàn cầu, đồng thời ngăn chặn các đối thủ như Huawei của Trung Quốc chiếm lĩnh thị trường.

Bộ trưởng Lutnick còn lập luận rằng, nếu không cho phép Nvidia và AMD cạnh tranh, các công ty Trung Quốc sẽ đầu tư mạnh hơn vào nghiên cứu và phát triển, qua đó thu hẹp khoảng cách công nghệ với Mỹ. Do đó, thỏa thuận mới giữa Chính phủ Washington với hai "ông lớn" công nghệ này không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn phản ánh một chiến lược địa chính trị phức tạp, trong bối cảnh cạnh tranh thương mại giữa Washington và Bắc Kinh chưa thật sự hạ nhiệt. 

Nỗi lo về an ninh quốc gia

Dù thỏa thuận mới mang lại cơ hội cho Nvidia và AMD nối lại hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc, nó cũng vấp phải sự chỉ trích gay gắt từ các chuyên gia an ninh quốc gia. Nhiều ý kiến cho rằng việc cho phép bán chip AI, dù là phiên bản kém tiên tiến, vẫn có thể giúp Trung Quốc đẩy nhanh quá trình phát triển công nghệ AI, từ đó đe dọa lợi thế chiến lược của Mỹ.

Geoff Gertz, chuyên gia tại Trung tâm An ninh New America, gọi thỏa thuận này là “điên rồ”, và đặt câu hỏi liệu việc thu 15% doanh thu có thực sự giải quyết được các vấn đề an ninh hay chỉ đơn thuần là một động thái tài chính.

Tương tự, Alasdair Phillips-Robins, cựu cố vấn Bộ Thương mại Mỹ dưới thời Tổng thống Biden, cũng cảnh báo: "Nếu thông tin này chính xác, nó cho thấy chính quyền đang đánh đổi các biện pháp bảo vệ an ninh quốc gia để đổi lấy doanh thu cho ngân sách".

Liza Tobin, cựu giám đốc phụ trách vấn đề Trung Quốc tại Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, nhận định thỏa thuận này có thể khuyến khích Bắc Kinh gây áp lực lên các công ty khác để đạt được nhượng bộ tương tự, từ đó “làm suy yếu vị thế của Mỹ trong các lĩnh vực công nghệ nhạy cảm”.

Ngoài ra, một nhóm 20 chuyên gia an ninh và kinh tế, bao gồm cả cựu quan chức dưới thời Tổng thống Trump, cũng đã gửi thư tới chính quyền, gọi quyết định nới lỏng hạn chế là một “bước đi chiến lược sai lầm” có thể làm tổn hại đến lợi thế của Mỹ trong cuộc đua AI toàn cầu.

Trong khi đó, Nvidia và AMD vẫn kiên định với lập trường của mình. Người phát ngôn của Nvidia nhấn mạnh công ty tuân thủ các quy định của Chính phủ Mỹ và hy vọng các quy định này sẽ giúp Mỹ cạnh tranh trên thị trường toàn cầu. CEO Jensen Huang, trong một buổi podcast vào tháng 7, lập luận rằng việc cấm bán chip sẽ chỉ làm tổn thương các công ty Mỹ, trong khi tạo cơ hội cho Huawei thống trị thị trường chip AI tại Trung Quốc.

Ông Huang cũng kêu gọi Mỹ thiết lập “ngăn công nghệ” của mình như một chuẩn mực toàn cầu, tương tự như vai trò của đồng USD trong hệ thống tài chính quốc tế.

Những vấn đề còn bỏ ngỏ

Thỏa thuận mới dự kiến mang lại hơn 2 tỷ USD cho Chính phủ Mỹ, với ước tính Nvidia sẽ bán trên 15 tỷ USD chip H20 và AMD đạt doanh số khoảng 800 triệu USD tại Trung Quốc từ nay đến cuối năm. Tuy vậy, thời điểm thực thi, cách thức thu khoản tiền này và kế hoạch sử dụng vẫn chưa được công bố, làm dấy lên nghi ngờ về tính minh bạch và hiệu quả của chính sách.

Hơn nữa, thỏa thuận này đặt ra một tiền lệ bất thường khi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu công nghệ truyền thống, vốn dựa trên lý do an ninh quốc gia, giờ đây lại gắn liền với yếu tố tài chính.

Charlie Dai, chuyên gia phân tích tại công ty Forrester, nhận định thỏa thuận phản ánh “cái giá đắt đỏ của việc tiếp cận thị trường” trong bối cảnh căng thẳng thương mại công nghệ leo thang, đồng thời tạo ra áp lực tài chính và sự bất ổn chiến lược cho các nhà cung cấp công nghệ.

Dù cả Nvidia và AMD đều đón nhận cơ hội quay trở lại thị trường Trung Quốc, những lo ngại về an ninh và sự cạnh tranh công nghệ giữa Washington và Bắc Kinh vẫn chưa có lời giải. Do đó, thỏa thuận với Chính phủ Mỹ, dù mang lại lợi ích trước mắt, có thể sẽ tiếp tục là tâm điểm của các cuộc tranh luận về cách các nước cân bằng giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ an ninh quốc gia trong kỷ nguyên AI.