Một năm trước đây, hai liều vaccine phòng Covid-19 được cho là đủ để đánh bại virus SARS-CoV2. Tuy nhiên đến nay, nhằm ứng phó với biến thể Omicron dễ lây lan mới xuất hiện, Israel đã bắt đầu tiêm liều thứ 4 cho các nhóm nguy cơ cao.
Trong tuần qua, Trung tâm Kiểm soát và Ngăn ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ đã mở rộng khả năng tiêm liều tăng cường cho người lớn và điều chỉnh khái niệm “tiêm ngừa đầy đủ” không còn giới hạn ở 2 liều vaccine.
Thay vào đó, trạng thái vaccine hiện nay sẽ “liên tục cập nhật”. Nhiều người bắt đầu tự hỏi: Liệu điều này sẽ kết thúc? Hay chúng ta sẽ phải tiêm phòng nhắc lại vài tháng/lần. Sự khó lường của Covid-19 đã khiến các nhà khoa học chần chừ trong các dự đoán mang tính chắc chắn.
Duy trì tiêm bổ sung là “không thực tế”
Tuy nhiên, theo New York Times dẫn lời một số nhà khoa học trong tuần này cho biết, dù diễn biến dịch bệnh có ra sao, việc duy trì tiêm bổ sung là không thực tế, hoặc chưa đủ thuyết phục về mặt khoa học.
Akiko Iwasaki, một nhà miễn dịch học tại Đại học Yale cho biết: “Việc tiêm vaccine định kỳ không phải chưa từng có tiền lệ, nhưng có nhiều cách tốt hơn là tiêm vaccine 6 tháng/lần”. Bà Akiko cho rằng có những chiến lược khác có thể “giúp chúng ta thoát khỏi việc phải tiêm mãi mãi”.
Đối với những người mới bắt đầu, thuyết phục mọi người xếp hàng để tiêm chủng vài tháng một lần có lẽ là một đề xuất khó khả thi. Khoảng 73% người Mỹ trưởng thành được tiêm chủng đầy đủ, nhưng cho đến nay chỉ hơn 1/3 trong số đó chọn tiêm nhắc lại.
Deepta Bhattacharya, nhà miễn dịch học tại Đại học Arizona, cho biết: “Chắc chắn đây không phải chiến lược lâu dài bền vững”. Quan trọng không kém là cho tới nay, chưa có dữ liệu nào chứng minh hiệu quả của liều vaccine thứ 4 trong số những vaccine hiện có.
Các mũi tiêm nhắc lại chắc chắn làm tăng mức độ kháng thể và giúp ngăn ngừa nhiễm bệnh. Do đó, có thể giảm áp lực lên hệ thống chăm sóc sức khỏe bằng cách tạm thời làm chậm sự lây lan. Các chuyên gia đều cho rằng nhằm đối phó biến thể Omicron đang gia tăng, người dân nên tiêm liều thứ ba càng sớm càng tốt.
Nhưng việc tăng cường miễn dịch chỉ mang tính tạm thời. Các nghiên cứu sơ bộ cho thấy sự suy giảm mức độ kháng thể chỉ vài tuần sau khi tiêm liều thứ ba. Và ngay cả ở mức kháng thể cao nhất, các mũi tiêm bổ sung cũng không thể hoàn toàn ngăn được biến chủng Omicron, với khả năng tấn công mạnh mẽ hơn vào hệ miễn dịch.
Shane Crotty, chuyên gia về virus tại Viện Miễn dịch học La Jolla ở California cho biết: “Ngay cả với lượng kháng thể đó, rất khó có thể ngăn chặn virus trong thời gian dài. Loại vaccine đặc hiệu đối với Omicron có thể có tác dụng hơn.”
Các chiến thuật khác?
Pfizer-BioNTech, Moderna và Johnson & Johnson đều cho biết đang thử nghiệm các loại vaccine nhằm đặc hiệu dành cho Omicron có thể ra mắt trong một vài tháng tới.
Các chuyên gia cho biết, nếu mục tiêu là tăng cường khả năng miễn dịch chống lại Omicron hoặc các biến thể trong tương lai, thì các chiến thuật khác sẽ tốt hơn là tiêm tăng cường loại vaccine được sản xuất với mục đích chống lại virus ban đầu. Một số nhóm nghiên cứu đang phát triển một loại vaccine pan-coronavirus được nghiên cứu nhằm vào các cấu phần thay đổi chậm hoặc bất biến của virus.
Nhiều quan điểm đã thay đổi khi các nhà khoa học chứng kiến sự lay lan nhanh chóng và không ngừng của Omicron trên khắp thế giới. Để ngăn ngừa số ca nhiễm, các mũi tiêm tăng cường cần được triển khai đúng thời điểm phù hợp với sự lưu thông của biến thể trong cộng đồng. Ví dụ, nhiều người tiêm liều thứ ba vào đầu mùa thu dễ bị nhiễm Omicron vì khả năng tăng cường miễn dịch đã giảm xuống.
Một số chuyên gia đã đưa ra lo ngại việc tiêm mũi bổ sung quá thường xuyên thậm chí có thể phản tác dụng theo hai cách.
Khả năng đầu tiên, mà hầu hết các nhà miễn dịch học hiện nay đều bác bỏ, trong đó hệ thống miễn dịch bị kiệt sức do bị kích thích lặp đi lặp lại - một tình trạng được gọi là “năng lượng” - và ngừng đáp ứng với vaccine phòng Covid-19.
Kịch bản đáng lo thứ hai, còn gọi là “sai sót kháng nguyên gốc”, có vẻ hợp lý hơn. Theo quan điểm này, phản ứng của hệ thống miễn dịch được điều chỉnh cho phù hợp với phiên bản đầu tiên của virus, do đó phản ứng của nó đối với các biến thể tiếp theo kém mạnh mẽ hơn.
