Trí tuệ nhân tạo có thể “xóa sổ” 100 triệu việc làm ở Mỹ?

Theo báo cáo do Thượng nghị sĩ Bernie Sanders, thành viên Đảng Dân chủ, công bố hôm thứ Hai, trí tuệ nhân tạo và công nghệ tự động hóa đang đặt ra mối đe dọa đối với gần 100 triệu việc làm tại Mỹ trong thập kỷ tới.

Báo cáo chỉ ra rằng sự thay đổi này sẽ ảnh hưởng ở quy mô rộng, không chỉ đến công nhân lao động phổ thông mà còn tác động mạnh đến những người làm việc trong các lĩnh vực đòi hỏi kỹ năng cao như văn phòng, tài chính và giáo dục.

Ông Sanders, thành viên cấp cao của Ủy ban Y tế, Giáo dục, Lao động và Lương hưu Thượng viện, cho biết công nghệ mới có thể thay thế 40% y tá, 47% tài xế xe tải, 64% kế toán, 65% trợ lý giảng dạy và tới 89% nhân viên phục vụ thức ăn nhanh. Những người làm trong lĩnh vực phục vụ khách hàng và thức ăn nhanh có nguy cơ mất hơn 80% công việc hiện có.

Ngay cả những nghề được cho là khó thay thế, như phát triển phần mềm hay điều dưỡng, cũng đứng trước nguy cơ bị cắt giảm mạnh khi máy móc và thuật toán trở nên thông minh hơn.

Báo cáo ví sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo với những cuộc cách mạng kinh tế trong lịch sử. Nếu như cuộc cách mạng nông nghiệp diễn ra trong hàng ngàn năm, còn cách mạng công nghiệp kéo dài hơn một thế kỷ, thì “lao động nhân tạo” có thể tái định hình nền kinh tế toàn cầu chỉ trong chưa đầy mười năm.

Ông Sanders cảnh báo điều đáng lo ngại không chỉ là tốc độ phát triển, mà còn là mục đích thực sự phía sau quá trình này. Trong bài bình luận đăng trên Fox News, ông đặt câu hỏi về động cơ của những khoản đầu tư khổng lồ vào trí tuệ nhân tạo, lưu ý các tỷ phú như Elon Musk, Larry Ellison, Mark Zuckerberg và Jeff Bezos đang chi hàng trăm tỷ USD cho công nghệ này.

Theo ông Sanders, các tập đoàn lớn đang tận dụng trí tuệ nhân tạo và robot để giảm chi phí lao động, loại bỏ hàng chục triệu việc làm có thu nhập ổn định, qua đó gia tăng lợi nhuận và củng cố quyền lực kinh tế.

Ông cho rằng công nghệ đang bị khai thác không phải để nâng cao đời sống con người, mà để phục vụ lợi ích của một nhóm nhỏ giàu có. Nhiều giám đốc điều hành đã công bố kế hoạch đầu tư vào tự động hóa cùng lúc với việc cắt giảm nhân sự hàng loạt.

Ông Sanders nhấn mạnh, người lao động trong các ngành sản xuất, vận tải và dịch vụ taxi sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, khi các dự án xe tự lái và hệ thống robot công nghiệp phát triển nhanh chóng. Ông cũng tỏ ra hoài nghi trước lập luận cho rằng công nghệ mới sẽ tạo ra những nghề nghiệp hoàn toàn mới.

Theo ông, điều này không thực tế, vì “một công nhân mất việc trong nhà máy không thể bị bắt học lập trình, khi chính những người lập trình cũng đang bị máy móc thay thế.”

Ông Sanders cho rằng công việc không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, mà còn là nền tảng của giá trị con người.

“Công việc, dù là lao công hay bác sĩ phẫu thuật não, đều là một phần không thể thiếu trong đời sống,” ông viết. “Đa số mọi người đều muốn đóng góp cho xã hội. Điều gì sẽ xảy ra khi khía cạnh thiết yếu ấy bị lấy đi?”

Thực tế, xu hướng tự động hóa đã xuất hiện rõ rệt tại nhiều tập đoàn lớn. Amazon và Walmart đã cắt giảm hàng chục nghìn vị trí khi đẩy mạnh áp dụng robot và phần mềm quản lý thông minh. Một số lãnh đạo doanh nghiệp như ông Jim Farley, Giám đốc điều hành Ford, và ông Dario Amodei, Giám đốc điều hành Anthropic, cũng bày tỏ lo ngại tương tự về khủng hoảng nghề nghiệp trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo. Tuy nhiên, báo cáo của ông Sanders là một trong những cảnh báo mạnh mẽ nhất từ Thượng viện Mỹ về mối đe dọa này.

Đọc thêm: Châu Âu thay đổi quy trình nhập cảnh, du khách cần lưu ý điều gì?

Mặc dù thừa nhận trí tuệ nhân tạo có thể giúp tăng năng suất, ông Sanders cho rằng sự chuyển đổi này có thể khiến hàng triệu người rơi vào cảnh thất nghiệp kéo dài. Đáng chú ý, ông và nhiều lãnh đạo doanh nghiệp lại có cùng quan điểm về việc tương lai của lao động có thể gắn liền với việc rút ngắn thời gian làm việc.

Nhiều người, trong đó có ông Jensen Huang của Nvidia và ông Jamie Dimon của JPMorgan Chase, dự đoán con người có thể làm việc ít giờ hơn mỗi tuần nhờ công nghệ. Ông Bill Gates thậm chí còn cho rằng chỉ trong vài năm tới, người lao động có thể chỉ cần làm việc hai ngày mỗi tuần.

Tuy nhiên, ông Sanders cho rằng viễn cảnh này không đồng nghĩa với việc đời sống được cải thiện, bởi hàng triệu người vẫn có thể không có thu nhập nếu không còn công việc để làm.

“Điều gì sẽ xảy ra với hàng chục triệu người Mỹ không thể tìm được việc làm trong một thế giới mà những công việc ấy không còn tồn tại?” ông đặt câu hỏi.

Để thích ứng, ông Sanders đề xuất rút ngắn tuần làm việc xuống 32 giờ mà không giảm lương. Theo ông, năng suất lao động tại Mỹ hiện cao hơn 400% so với thập niên 1940, nhưng người lao động vẫn phải làm việc nhiều giờ hơn với mức lương không tăng. Việc giảm giờ làm sẽ giúp cân bằng đời sống và chia sẻ lợi ích từ tiến bộ công nghệ.