Vai trò của tài nguyên thiên nhiên
Nhà sử học Geoffrey Parker đã lập luận rằng các mô hình thời tiết thay đổi đã dẫn đến chiến tranh, cách mạng và biến động trong một cuộc khủng hoảng toàn cầu kéo dài vào thế kỷ XVII. Gần đây hơn, biến đổi khí hậu đã mở ra các tuyến thương mại, tài nguyên và sự cạnh tranh mới ở Bắc Cực.
Và giờ đây, Trung Quốc, một cường quốc thường xuất hiện trong việc sắp xếp lại hệ thống quốc tế, đang cạn kiệt nguồn nước theo những cách có thể tạo nên những xáo trộn cả về kinh tế lẫn xã hội trên toàn thế giới.
Tài nguyên thiên nhiên luôn là yếu tố quan trọng đối với sức mạnh kinh tế và toàn cầu. Vào thế kỷ 19, một quốc gia nhỏ bé - Vương quốc Anh - đã vượt lên dẫn đầu vì trữ lượng than dồi dào cho phép nước này thúc đẩy cuộc Cách mạng Công nghiệp. Anh cuối cùng đã bị Mỹ vượt mặt, quốc gia đã khai thác những vùng đất canh tác khổng lồ, trữ lượng dầu khổng lồ và các nguồn tài nguyên khác để trở thành một người khổng lồ kinh tế.
Điều tương tự cũng xảy ra đối với sự trỗi dậy của Trung Quốc. Những cải cách về hệ thống thương mại toàn cầu và sự điều chỉnh, cơ cấu dân số tốt, tất cả đều góp phần vào sự tăng trưởng kinh tế vượt trội trên thế giới của Bắc Kinh từ cuối những năm 1970 đến đầu những năm 2000.
Thực tế là Trung Quốc gần như tự túc về đất, nước và nhiều nguyên liệu thô - và lao động giá rẻ cho phép họ khai thác các nguồn tài nguyên này một cách mạnh mẽ - cũng giúp nước này trở thành công xưởng của thế giới.
Tuy nhiên, sự phong phú tự nhiên của Trung Quốc đã là dĩ vãng. Bắc Kinh đã sử dụng nhiều nguồn lực của mình. Một thập kỷ trước, Trung Quốc đã trở thành nhà nhập khẩu hàng hóa nông nghiệp lớn nhất thế giới. Đất canh tác của nó đã bị thu hẹp do suy thoái và sử dụng quá mức.
Sự phát triển đột phá cũng khiến Trung Quốc trở thành nhà nhập khẩu năng lượng lớn nhất thế giới: Nước này mua 3/4 lượng dầu ở nước ngoài vào thời điểm Mỹ đã trở thành nhà xuất khẩu năng lượng ròng.
Cảnh báo nguy cơ tài nguyên nước cạn kiệt
Theo một nghiên cứu, Trung Quốc sở hữu 20% dân số thế giới nhưng chỉ có 7% nước ngọt. Toàn bộ các khu vực, đặc biệt là ở phía bắc, bị khan hiếm nước tồi tệ hơn so với ở Trung Đông khô cằn.
Hàng nghìn con sông đã biến mất, trong khi quá trình công nghiệp hóa và ô nhiễm đã làm hỏng phần lớn lượng nước còn lại. Theo một số ước tính, 80 - 90% nước ngầm và một nửa nước sông của Trung Quốc là quá bẩn để uống; hơn một nửa lượng nước ngầm và một phần tư lượng nước sông của nó thậm chí không thể được sử dụng cho công nghiệp hoặc nông nghiệp.
Trung Quốc buộc phải chuyển nước từ các vùng tương đối ẩm ướt sang phía bắc bị hạn hán; các chuyên gia đánh giá rằng đất nước mất hơn 100 tỷ đô la hàng năm do khan hiếm nước.
Tình trạng thiếu hụt và nông nghiệp không bền vững đang gây ra sa mạc hóa nhiều diện tích đất đai. Tình trạng thiếu hụt năng lượng liên quan đến nước đã trở nên phổ biến trên toàn quốc.
Trung Quốc cạn kiệt nguồn nước là vấn đề đã được nước này nhận thức sớm cách nay mấy chục năm, nhưng giải quyết như thế nào sẽ là điều hết sức khó khăn. Chính phủ Trung Quốc đã thúc đẩy phân bổ và cải thiện hiệu quả sử dụng nước, nhưng không có gì đủ để giải quyết vấn đề.
Trong tháng 12/2021, các nhà chức trách Trung Quốc thông báo rằng Quảng Châu và Thâm Quyến - hai TP lớn ở Đồng bằng sông Châu Giang tương đối giàu nước - sẽ đối mặt với hạn hán nghiêm trọng trong năm 2022.
Ngoài ra, Trung Quốc đã và sẽ tìm cách giữ lấy nguồn nước ở trên đất nước này và khiến các nước khác bị ảnh hưởng, như việc xây dựng hàng loạt con đập khổng lồ trên sông Mekong.
