Đã thành tục lệ thiêng liêng - tháng Tám giỗ Cha, nhân dân cả nước lại tưởng nhớ, tri ân Anh hùng dân tộc Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn.
Hải Dương là vùng đất có bề dày truyền thống lịch sử, văn hóa, từ lâu đã nổi tiếng là vùng đất địa linh, nhân kiệt. Khu di tích đặc biệt quốc gia Côn Sơn - Kiếp Bạc, tâm điểm của vùng đất thiêng “Chí Linh bát cổ”. Vùng đất “Mạch tự Huyền Đinh, thế ngăn Đông Bắc, rồng chầu hổ phục, sông núi linh thiêng”... Vào thời Trần, Quốc công Tiết chế Trần Hưng Đạo đã lập đại bản doanh Vạn Kiếp, cùng vua tôi nhà Trần tổ chức hội quân với ý chí quyết chiến, quyết thắng đập tan ý đồ bành trướng của đế quốc Nguyên Mông xâm lược.
Quốc công Tiết chế Trần Hưng Đạo tên thật là Trần Quốc Tuấn sinh năm 1228, thuộc dòng dõi tôn thất quý tộc nhà Trần. Từ nhỏ, Trần Quốc Tuấn đã nổi tiếng là người có dung mạo khôi ngô, thông minh xuất chúng, thông kim bác cổ, văn võ song toàn, hội tụ đầy đủ các đức tốt: nhân, nghĩa, lễ, trí, tín. Là người tài năng, lại biết giữ gìn rường mối quốc gia, nên qua 4 đời vua Trần, ông đều được trọng dụng, để tiếng thơm lưu truyền, hậu thế tôn vinh, thờ phụng. Trần Hưng Đạo là một hình tượng sáng ngời của lòng yêu nước, tinh thần quật khởi đấu tranh giải phóng dân tộc.
Vào thế kỷ 13, quân Nguyên Mông 3 lần xâm lược nước ta, dưới sự lãnh đạo tài tình của Trần Hưng Đạo, quân và dân nhà Trần đã vượt qua muôn vàn khó khăn và thử thách “lấy ít địch nhiều, lấy yếu thắng mạnh” đã ba lần đánh tan hàng vạn quân Mông Nguyên xâm lược hùng mạnh, giành thắng lợi lẫy lừng, “tiếng vang đến phương Bắc, đến giặc cũng thường gọi ông là An Nam Hưng Đạo Vương mà không dám gọi thẳng tên". Ba lần kháng chiến chống giặc Nguyên Mông thắng lợi của nước Đại Việt đều có công lao to lớn của ông. Tên tuổi của ông đã gắn liền với những chiến công hiển hách ở Đông Bộ Đầu, Hàm Tử, Tây Kết, Chương Dương, Vạn Kiếp, Bạch Đằng Giang… và mãi mãi là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam trong lịch sử dựng nước và giữ nước.
Chiến thắng của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và quân dân nhà Trần đã góp phần đánh dấu chấm hết thời kỳ đỉnh cao của quân Nguyên Mông, góp phần thay đổi cục diện, mang lại hòa bình cho khu vực và thế giới trong lịch sử. Công lao to lớn này đã đưa ông lên hàng “thiên tài quân sự có tầm chiến lược, là một anh hùng dân tộc bậc nhất của nhà Trần”.
Không chỉ biết đến với vai trò là một nhà quân sự thiên tài, Trần Quốc Tuấn còn soạn 2 bộ sách để dạy các tướng lĩnh đương thời cầm quân đánh giặc là Binh Thư yếu lược và Vạn Kiếp tông bí truyền thư. Trong đó, tiêu biểu với bài “Hịch tướng sĩ” được viết bằng giọng văn thống thiết, hùng hồn đã khích lệ tinh thần yêu nước, căm thù giặc, làm lay động hàng ngàn tướng sĩ. Dưới trướng của ông, nhiều bậc hiền tài đã hết lòng phò vua, giúp nước như Trương Hán Siêu, Trần Thì Kiến, Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Chế Nghĩa, Yết Kiêu, Dã Tượng… Với công lao to lớn đó, ông đã được các vua Trần phong làm Đại vương và lập đền thờ khi còn sống tại Vạn Kiếp gọi là Sinh từ; Thượng hoàng Trần Thánh Tông đích thân soạn văn bia ca ngợi công đức của Hưng Đạo Vương, gọi là Sinh bi. Lúc ông lâm bệnh sắp qua đời, vua Trần Anh Tông về thăm và hỏi kế sách giữ nước, ông trả lời: “Vua tôi đồng tâm, anh em hòa mục, cả nước góp sức…khoan thư sức dân làm kế sâu rễ, bền gốc, đó là thượng sách giữ nước…”.
Ngày 20 tháng Tám năm Canh Tý 1300, ông mất tại phủ đệ Vạn Kiếp, triều đình tiến phong là Thái sư thượng phụ thượng quốc công nhân vũ Hưng Đạo Đại Vương. Nhân dân Đại Việt suy tôn ông là Đức Thánh Trần cửu thiên vũ đế, lập đền thờ để tưởng nhớ công lao to lớn của Ngài đối với non sông, đất nước ngay trên nền Vương phủ gọi là đền Kiếp Bạc.
Trải qua hơn 7 thế kỷ, đến nay tư tưởng giữ nước lấy dân làm gốc, cùng tri thức quân sự, cách dùng người, lòng trung quân ái quốc của Hưng Đạo Đại Vương vẫn là bài học sâu sắc đối với các thế hệ hôm nay và mai sau. Với tinh thần yêu nước, ý thức tự lực, tự cường và tài năng, mưu lược siêu phàm, Hưng Đạo Đại vương là người Anh hùng của dân tộc. Trong tâm thức mỗi người dân Việt Nam, ông là một Thượng đẳng phúc thần, là đức Thánh Trần. Vẫn còn nơi đây, sừng sững: “Vạn Kiếp núi lồng hình kiếm dựng Lục Đầu vang dậy tiếng quân reo” làm tiêu tan dã tâm xâm lược của hàng vạn quân thù. Vẫn còn đây một Bình Than “Vua tôi đồng lòng, anh em hòa mục” - một Diên Hồng, cả nước “vạn người như một” bừng bừng chí khí “Sát thát”, quyết giữ gìn vẹn toàn đất nước, non sông.
Lễ hội mùa Thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2023 ngoài việc thực hành các nghi lễ chính đã được chuẩn hóa như: Lễ tưởng niệm và khai hội, Lễ Khai ấn, Lễ cầu an và hội hoa đăng, Lễ giỗ Đức Thánh Trần, Lễ rước, Liên hoan Hầu thánh, múa rối nước, trò chơi dân gian, Tuần Văn hóa Du lịch và xúc tiến thương mại… thì lễ hội còn được nâng tầm và gắn với nhiều hoạt động đặc sắc, lần đầu tiên được tổ chức của FESTIVAL Chí Linh – Hải Dương 2023.
Đây là dịp để quảng bá các tiềm năng, thế mạnh về kinh tế - văn hóa, xã hội; các sản phẩm du lịch, sản phẩm đặc trưng của tỉnh Hải Dương đến đông đảo nhân dân và du khách thập phương, góp phần tuyên truyền quảng bá những giá trị và nét đẹp văn hóa của lễ hội, của Khu di tích quốc gia đặc biệt Côn Sơn - Kiếp Bạc, của TP Chí Linh và tỉnh Hải Dương.
Những hoạt động nằm trong chương trình Lễ hội mùa Thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2023 còn góp phần khẳng định giá trị toàn vẹn, to lớn, toàn cầu, minh chứng cho hồ sơ Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc mà 3 tỉnh Hải Dương, Quảng Ninh, Bắc Giang đang hoàn thiện, trình UNESCO vinh danh là Di sản thế giới.
