Ứng dụng công nghệ số vào truy xuất nguồn gốc hàng hóa

Giải pháp đẩy lùi hàng giả, hàng nhái

Thời gian gần đây, cơ quan chức năng phát hiện nhiều vụ hàng giả, hàng nhái quy mô lớn đã làm xói mòn niềm tin và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng cũng như quyền lợi của các DN chân chính. Trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập sâu rộng với các nước trên thế giới, vấn nạn hàng giả, hàng nhái sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín quốc gia trên trường quốc tế.

Chia sẻ về vấn đề này, chuyên gia đổi mới sáng tạo quốc gia Trần Bá Dương cho hay, thực tế trong những năm qua, Việt Nam đã có nhiều giải pháp về chống hàng giả, hàng nhái bằng tem chống hàng giả, mã vạch, mã QR… Tuy nhiên, vấn nạn hàng giả, hàng nhái ngày càng tinh vi hơn, có tính chất hệ thống và quy mô rất lớn.

“Tình trạng làm giả hiện nay không chỉ là sao chép mẫu mã, mà còn giả mạo cả thông tin, dữ liệu và mã truy xuất. Những phương pháp truyền thống (tem nhãn, mã vạch đơn thuần) không còn đủ sức để đối phó với thủ đoạn tinh vi, cũng như đang bộc lộ nhiều bất cập, dễ bị làm giả, làm lại, thậm chí bị giả mạo cả mã QR. Vì vậy, cần những giải pháp có tính đột phá dựa trên tích hợp công nghệ thông minh và liên kết chuỗi dữ liệu số hóa” - ông Trần Bá Dương đề xuất.

TS Bùi Văn Quyền - Viện trưởng Viện Chống gian lận thương mại và hàng giả Việt Nam cho rằng, truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hóa để đẩy lùi vấn nạn hàng giả, hàng nhái đã được đề cập và thực thi suốt nhiều năm qua nhưng kết quả chưa được như mong muốn.

Mặc dù hiện nay đã có những hệ thống truy xuất nguồn gốc khác nhau (mã QR, blockchain, RFID…) nhưng vẫn chưa có sự thống nhất dẫn đến khó khăn trong việc đồng bộ dữ liệu, thiếu minh bạch, tốn kém thời gian và chi phí. Mặt khác, lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường rất lớn, năng lực và nhân sự chuyên môn của cơ quan chức năng trong thực hiện quản lý truy xuất nguồn gốc còn hạn chế; sự hối hợp giữa các cơ quan quản lý Nhà nước về truy xuất nguồn gốc cũng chưa đồng bộ.

“Nhà nước cần phải có chế tài mạnh hơn nữa để răn đe các đối tượng sản xuất hàng giả, hàng nhái. Đối với DN sản xuất cần phải minh bạch thông tin trong tất cả các khâu từ nguyên liệu vùng trồng, tiêu chuẩn đo lường, sở hữu trí tuệ.” – TS Bùi Văn Quyền kiến nghị.

Nhiều lợi ích khi ứng dụng công nghệ mới

Ở các nước trên thế giới, bài toán truy xuất nguồn gốc và chống hàng giả, hàng nhái mô hình kết hợp 3 công nghệ: RFID - Blockchain - AI được xem là hữu hiệu và một số nước khu vực Đông Nam Á đã sử dụng rất hiệu quả. Đơn cử như, Thái Lan đã bắt đầu ứng dụng RFID kết hợp Blockchain trong xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc, giúp theo dõi toàn bộ hành trình trái cây từ vườn đến cửa khẩu. Singapore đang triển khai nền tảng dùng AI để giám sát chất lượng thuốc và thực phẩm chức năng.

Khẳng định vai trò quan trọng của truy xuất nguồn gốc sản phẩm, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Công nghệ chống giả Việt Nam (ACTIV) Phạm Văn Thọ cho biết, cả nước đang thực hiện chương trình chuyển đổi số với 3 mục tiêu cơ bản là phát triển Chính phủ số, nâng cao hiệu quả, hiệu lực hoạt động; phát triển Kinh tế số, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế; phát triển Xã hội số, thu hẹp khoảng cách số.

Hiện nay, các nước đều có quy định về truy xuất nguồn gốc xuất xứ hàng hóa để phục vụ cho việc áp mức thuế. Đối với Việt Nam, để các sản phẩm hàng hóa giữ vững được vị thế và phát triển thêm thị trường mới, việc thực hiện truy xuất nguồn gốc có vai trò rất quan trọng.

“DN muốn vươn ra biển lớn phải đáp ứng đòi hỏi khắt khe của thị trường về chất lượng, mẫu mã, giá… Trên hết, cần có giải pháp để đưa đến tay người tiêu dùng hàng thật của DN, lúc đó, người tiêu dùng mới có niềm tin và không quay lưng lại với sản phẩm của DN” - ông Phạm Văn Thọ nhấn mạnh.

Còn theo ông Mai Quang Thịnh - nhà sáng lập VN Check, các DN cần đầu tư vào các công nghệ mới để tự động hóa quy trình sản xuất nhằm tối ưu lợi nhuận, giảm chi phí và kiểm soát tốt sản phẩm, hàng hóa khi tích hợp với hệ thống truy xuất nguồn gốc.

Các công nghệ mới thích hợp có thể kể đến đó là: IoT (Internet vạn vật) vào quản lý chất lượng sản phẩm, máy móc, thiết bị và môi trường sản xuất), AI (trí tuệ nhân tạo) để tối ưu hóa quy trình, nhân sự, dự báo năng suất và chất lượng và công nghệ Blockchain (công nghệ chuỗi khối) để minh bạch toàn bộ chuỗi cung ứng.