Ứng phó phòng vệ thương mại: Doanh nghiệp phải chuẩn bị từ sớm, từ xa

Hàng Việt xuất khẩu thường trực đối diện điều tra

Thông tin từ Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), thời gian qua, số vụ kiện PVTM đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam tăng mạnh. Trong 20 năm qua, hàng hoá xuất khẩu Việt Nam đã đối diện với 239 vụ việc liên quan kiện PVTM.

Là ngành có kim ngạch xuất khẩu cao, nông thủy sản Việt Nam mỗi năm đem về kim ngạch xuất khẩu từ 10 - 12 tỷ USD; các sản phẩm như tôm, cá tra, basa, mật ong của Việt Nam luôn thường trực đối diện với các vụ điều tra, cảnh báo điều tra, khởi kiện và áp đặt chống trợ cấp thuế.

Đơn cử như, năm 2021, lần đầu tiên mật ong của Việt Nam bị điều tra chống bán phá giá do Mỹ tiến hành, mặc dù sản phẩm này bị điều tra năm 2021 và Bộ Thương mại Mỹ (DOC) có kết luận cuối năm 2021, đến giữa năm 2022 DOC áp thuế chính thức với mật ong, với mức thuế sơ bộ là 400%, kết luận cuối cùng đã giảm còn 60%.

Ngoài mật ong, cá tra, ba sa và tôm là sản phẩm đầu tiên bị Mỹ điều tra chống bán phá giá. Đáng nói, hàng năm cá tra, ba sa của Việt Nam đều bị Mỹ vẫn yêu cầu rà soát để điều tra chống bán phá giá. Đối với tôm hiện nay, doanh nghiệp Việt Nam phải trải qua 18 cuộc rà soát lớn, còn cá tra, basa là 19 vụ rà soát.

Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) Trịnh Anh Tuấn cho biết: các vụ việc PVTM trước đây chủ yếu tập trung vào chống bán phá giá, chống trợ cấp tự vệ, nhưng gần đây việc điều tra chống lẩn tránh thuế PVTM ngày càng nhiều hơn. Trong đó, hiện Mỹ là nước điều tra chống lẩn tránh thuế nhiều nhất với Việt Nam.

Ngoài ra, xu hướng điều tra PVTM đối với hàng hoá xuất khẩu Việt Nam ngày càng mở rộng. Nếu như trước đây chủ yếu là Mỹ, EU (châu Âu) nhưng gần đây, các nước đang phát triển, cũng như các nước có hiệp định thương mại (FTA) với Việt Nam cũng đã gia tăng điều tra PVTM ngày càng nhiều hơn.

Đáng chú ý, năm 2020, Mỹ lần đầu tiên đưa vấn đề định giá thấp tiền tệ vào chương trình điều tra trợ cấp thuế, điều này làm gia tăng thêm gánh nặng cho doanh nghiệp Việt Nam. Mặt khác, xu hướng điều tra PVTM cũng khắt khe hơn, thủ tục điều tra ít khi gia hạn, biên độ thuế PVTM bị áp dụng cũng rất cao nếu doanh nghiệp không tích cực hợp tác trong quá trình điều tra.

Chủ động ứng phó từ sớm, từ xa

Trong bối cảnh điều tra PVTM là hình thức phổ biến và ngày càng mở rộng về mặt thị trường, ngành hàng. Vì vậy, nguy cơ đối diện với các vụ kiện PVTM là điều khó tránh khỏi đối với hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian tới.

Trước các nguy cơ bị kiện PVTM, Luật sư Đinh Ánh Tuyết (Văn phòng Luật sư IDVN) khuyến nghị, các doanh nghiệp cần thường xuyên cập nhật các thông tin về các vụ điều tra PVTM thông qua các cơ quan thương mại của Việt Nam tại các nước là đối tác xuất khẩu. Tiếp đó là thông tin từ Cục phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) là đầu mối nắm tất cả các vụ kiện. Đặc biệt là liên hệ phối hợp với văn phòng luật sư để tổ chức các lớp tập huấn, cập nhật các thông tin quan trọng về diễn biến thị trường thường xuyên cho doanh nghiệp.

“Dù mỗi thị trường khác nhau sẽ có cách điều tra khác nhau, tuy nhiên, điểm chung mà họ đều nhắm tới ở các vụ kiện đó là vùng nguyên liệu, sản xuất bán hàng của doanh nghiệp. Đây là điều mà các doanh nghiệp cần quan tâm cũng như phải chuẩn bị ngay từ đầu để có cách ứng phó phù hợp, hiệu quả" - Luật sư Đinh Ánh Tuyết lưu ý.

Theo TS. Vũ Tiến Lộc – Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), hiệp hội ngành hàng đóng vai trò rất quan trọng trong việc tập hợp các doanh nghiệp để ứng phó với các vụ kiện PVTM của thị trường. Với sự tham gia của các hiệp hội ngành hàng và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) sẽ có tiếng nói chung của các doanh nghiệp. Từ đó, cộng đồng doanh nghiệp sẽ có kiến nghị kịp thời đối với Chính phủ, các cơ quan đối tác để tiến hành điều tra một cách chừng mực và phù hợp quy định quốc tế, ví dụ như quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).

Nhằm hỗ trợ doanh nghiệp ứng phó với các vụ việc điều tra PVTM, ông Trịnh Anh Tuấn cho hay, Cục Phòng vệ thương mại đã ban hành danh mục cảnh báo sớm các mặt hàng có nguy cơ bị điều tra PVTM, công bố cho các doanh nghiệp, Hiệp hội và các địa phương, bộ, ngành liên quan để cùng phối hợp với doanh nghiệp, theo dõi.

Đó là lý do Cục luôn yêu cầu các doanh nghiệp khi nhận được những danh mục này thì doanh nghiệp đầu tiên nên rà soát xem là trong đó có những mặt hàng mình đã xuất khẩu hay không? Những thị trường mà mình đang xuất khẩu có phải là những thị trường bị điều tra nhiều hay không?