Vì sao các dự án xử lý nước thải tại cụm công nghiệp chậm triển khai?

Giải pháp nào để xử lý nước thải tại các cụm công nghiệp, làng nghề?

Đại biểu Nguyễn Thị Lan Hương (tổ đại biểu Quốc Oai) cho biết, hiện nay còn 28/70 cụm công nghiệp chưa có hệ thống nước thải tập trung, trong số này bao gồm cả các cụm làng nghề. Thời gian qua, TP đã có nhiều chính sách hỗ trợ, quy hoạch để đưa sản xuất làng nghề vào các cụm công nghiệp tập trung. Tuy nhiên, nghịch lý là tình trạng ô nhiễm làng nghề rất nhức nhối, đây là vấn đề được cử tri rất quan tâm. Đề nghị Giám đốc Sở Công thương cho biết nguyên nhân, trách nhiệm, giải pháp và thời gian thực hiện trong thời gian tới.

Đại biểu Hoàng Thị Tú Anh (tổ đại biểu huyện Phúc Thọ) cho biết, theo báo cáo và qua giám sát của HĐND TP cho thấy hiện có 5 cụm công nghiệp đã được đầu tư xây dựng trạm xử lý nước thải tuy nhiên không hoạt động, xuống cấp hoặc chưa được đầu tư đồng bộ. Ví dụ cụm công nghiệp Yên Nghĩa (Hà Đông), cụm công nghiệp Liên Hà (Đan Phượng), cụm công nghiệp Bát Tràng (Gia Lâm), cụm công nghiệp Sơn Mài – Yên Thái (Thường Tín), cụm công nghiệp Tân Triều (Thanh Trì). Đề nghị Giám đốc Sở Công Thương cho biết nguyên nhân, giải pháp cụ thể đối với các cụm công nghiệp nêu trên.

Đại biểu Lâm Thị Quỳnh Giao (tổ đại biểu quận Nam Từ Liêm) cho biết, theo Luật Bảo vệ Môi trường 2020, các cụm công nghiệp là đối tượng phải có hệ thống quan trắc nước hải. Tuy nhiên, theo khảo sát trên địa bàn TP, nhiều cụm công nghiệp đã hoạt động trước khi Luật có hiệu lực, nhưng tại các cụm này vẫn chưa có hệ thống quan trắc nước thải tự động. Ví dụ như cụm công nghiệp Ngọc Hồi, cụm công nghiệp Liên Phương, cụm Ngọc Liệt, cụm Dị Nậu... Đại biểu đề nghị lãnh đạo Sở TN&MT cho biết nguyên nhân chậm thực hiện theo quy định, trách nhiệm của Sở như thế nào và giải pháp trong thời gian tới.

Theo đại biểu Hồ Vân Nga (tổ đại biểu quận Hai Bà Trưng), để hoàn thành mục tiêu 100%, từ năm 2020 TP đã giao BQL dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp xây dựng triển khai thực hiện 12 trạm xử lý rác thải tập trung trên địa bàn bằng nguồn vốn đầu tư công. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn 10 dự án đang được ghi vốn đề triển khai.

"Với 10 dự án này, theo báo cáo của Kho bạc Nhà nước, tổng vốn các dự án là 30,8 tỉ đồng nhưng đến nay mới chỉ giải ngân được 3,6 tỉ, tương đương tỉ lệ 11,9% nguồn vốn được giao. Trong đó, còn có 4 dự án chưa thực hiện giải ngân. Đề nghị Giám đốc BQL dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp cho biết nguyên nhân tại sao các dự án lại được triển khai chậm như vậy; dự kiến bao giờ các dự án hoàn thành và phát huy hiện quả"- đại biểu nêu.

Cũng quan tâm đến vấn đề này, đại biểu Nguyễn Bích Thủy (tổ đại biểu quận Cầu Giấy) nhận định, trong thời gian qua TP vẫn luôn tăng cường các biện pháp BVMT, trong đó có vấn đề xử lý nước thải và thoát nước môi trường. Tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế, nhiều đơn vị đang tự xử lý, không đấu nối vào hệ thống xử lý nước thải chung, nhiều nơi chưa hoàn thiện hệ thống hoặc đã có trạm nhưng không xử lý hiệu quả.

Đại biểu nêu ví dụ như khu công nghiệp Quang Minh I (huyện Mê Linh) đã được đầu tư trạm xử lý nước thải với công suất là 6.000m3/ngày đêm. Qua thực tế khảo sát hiện nay huyện vẫn chưa kiểm soát được việc xả thải của các DN, tình trạng ô nhiễm ở những khu vực giáp ranh vẫn ở mức cao. Theo quy hoạch, trạm này sẽ nâng công suất lên thành 7.000m3/ngày đêm. Đồng nghĩa khối lượng nước thải sẽ lớn hơn, nguy cơ ô nhiễm sẽ tăng cao. Đại biểu đề nghị UBND huyện Mê Linh cho biết nguyên nhân, khó khăn trong việc kiểm soát, giải pháp, đề xuất kiến nghị gì. Đồng thời, đề nghị Sở TN&MT cho biết kết quả kiểm tra, kiểm soát tại Khu công nghiệp Quang Minh I và Công an TP cho biết thực trạng việc nắm tình hình, giải pháp như thế nào.

ĐB Lê Minh Sơn (tổ đại biểu Mỹ Đức) cũng đề nghị BQL các khu công nghiệp và chế suất cho biết công tác kiểm tra của Ban, công tác phối hợp với Sở TN&MT trong việc tổ chức kiểm tra đối với nước thải của cơ sở sản xuất, kinh doanh trong khu chế suất tập trung được thu gom, xử lý sơ bộ trước khi đấu nối vào hệ thống thu gom xử lý nước thải công nghiệp như thế nào?

ĐB Vũ Ngọc Anh (tổ ĐB quận Bắc Từ Liêm) cho rằng, bên cạnh việc đầu tư các hệ thống thoát nước, việc bàn giao đưa vào sử dụng cũng rất quan trọng. Tuy nhiên, theo nắm bắt của đại biểu cũng như qua báo cáo của các đơn vị, hiện nay có 20 hạng mục của dự án đã hoàn thành từ năm 2016, đến thời điểm này vẫn chưa được BQL dự án bàn giao cho cơ quan quản lý nhà nước để giao cho đơn vị quản lý vận hành nhằm phát huy hiệu quả của dự án. Đại biểu đề nghị BQL dự án đầu tư xây dựng công trình hạ tầng và nông nghiệp cho biết nguyên nhân vì sao việc bàn giao này chưa được thực hiện.

Trả lời vấn đề ĐB Tú Anh, Quỳnh Dao nêu ra về trạm xử lý nước thải ở cụm công nghiệp, Quyền Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Trần Thị Phương Lan cho biết, trên địa bàn TP Hà Nội có 7 cụm CN đang hoạt động, có 28/70 cụm chưa có trạm xử lý nước thải. Với 28 cụm này có 1 cụm CN Đan Phượng giai đoạn 2 vừa khởi công và đi vào hoạt động, như vậy chỉ còn 27 cụm. Đối với 27 cụm này có 19 cụm phù hợp quy hoạch, còn lại 8 cụm không phù hợp quy hoạch như quy hoạch phân khu đô thị F1, F2, GF hoặc quy hoạch xây dựng chung của huyện.

Trong 19 cụm phù hợp quy hoạch có 13 cụm CN phù hợp quy hoạch đang còn diện tích để mở rộng giai đoạn 2. Hiện TP đã quyết định thành lập giai đoạn 2 với 9/13 cụm, trong đó 1 cụm đang thẩm định, 3 cụm đang kêu gọi đầu tư. Còn 5 cụm dù phù hợp quy hoạch nhưng không còn diện tích đất để mở rộng quy hoạch hoặc mở rộng giai đoạn 2 theo quy chế mới của TP.

Hiện còn 1 cụm CN ở Quốc Oai phù hợp quy hoạch nhưng không còn diện tích, UBND huyện đã đề xuất xin không thành lập trạm xử lý nước thải mà dần dần chuyển đổi cụm này sang thành quy hoạch phù hợp quy hoạch sinh thái của huyện. 8 cụm không phù hợp quy hoạch, Sở Công Thương đang rà soát phương án phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, cụm công nghiệp trên địa bàn; Sở đang phối hợp với các quận, huyện để xem xét tiếp tục để lại hay điều chỉnh quy hoạch hay là từng bước chuyển đổi theo lộ trình đến năm 2030.

Nguyên nhân của tình trạng này, theo Quyền Giám đốc Sở Công Thương, với 27 cụm công nghiệp chưa có trạm xử lý nước thải hầu hết được thành lập trước khi có Quyết định 105 của Thủ tướng Chính phủ Chính phủ quy định về quản lý các cụm CN; và các cụm này được thành lập trước khi Luật Bảo vệ môi trường có hiệu lực nên khi triển khai thực hiện các cụm này, quy hoạch chi tiết 1/500 không có trạm xử lý nước thải. Bên cạnh đó, các cụm này trước đây là tiểu thủ CN làng nghề, nằm ở các địa phương.

Theo Quyền Giám đốc Sở Công Thương: "Một nguyên nhân nữa là nhiều cụm công nghiệp được thành lập trước khi có Luật Bảo vệ môi trường nên quy hoạch 1/500 không có trạm xử lý nước thải, nên không bố trí được quỹ đất cho các trạm xử lý nước thải này. Cùng đó, một số cụm có quy hoạch nhưng thực tế trong những năm qua, các sở ngành liên quan như Sở Công Thương, Sở TN&MT hay các địa phương có các cụm CN trên địa bàn chưa đôn đốc chỉ đạo quyết liệt nên các chủ đầu tư còn chây ì, chưa tập trung xử lý".

Về giải pháp, Sở Công Thương đề xuất, đối với 13 cụm CN trong quy hoạch còn diện tích mở rộng giai đoạn 2 theo chủ trương của UBND TP, chủ đầu tư phải làm trạm xử lý nước thải và kết nối vào giai đoạn 1 để khu đó có trạm xử lý nước thải liên hoàn.

"Như vậy, 9/13 cụm này đã có quyết định thành lập của UBND TP, đã có quyết định khởi công thì sẽ tổ chức làm trạm xử lý nước thải giai đoạn 2, kết nối giai đoạn 1 đi vào hoạt động. 9 trạm có tính khả thi, sẽ hoàn thành trong giai đoạn 2023-2024; còn 1 cụm đang thẩm định, trong năm 2023 sẽ được TP cho phép thành lập và tiếp tục triển khai; còn 3 cụm đang kêu gọi đầu tư để thành lập giai đoạn 2. Đối với 14 cụm còn lại không còn diện tích, đề nghị TP giao Sở TN&MT chủ trì cùng các Sở Xây dựng, Sở Công Thương, KHĐT cùng UBND các địa bàn có các cụm CN này rà soát, đánh giá thực trạng và xử lý xây dựng trạm theo mô hình module xử lý nước thải theo dạng container như ở Trạm xử lý nước thải Yên Nghĩa đang làm"- Quyền Giám đốc Sở Công Thương cho biết.

Đồng thời thông tin thêm, làm khu container này trên phần đất hạ tầng giao thông, công cộng đất cây xanh còn. Nếu rà soát không còn quỹ đất thì làm hệ thống nước thải theo thực tế hạ tầng cơ sở. Hiện nay TP Hà Nội chủ trương đưa chương trình hỗ trợ chỉnh trang các cụm công nghiệp vào Kế hoạch quản lý phát triển công nghiệp vào năm 2023 để tổ chức triển khai thực hiện, Sở CT là đơn vị chủ trì đưa vào kế hoạch này để cùng địa phương rà soát việc thực hiện.

Còn nhiều bất cập trong xử lý vi phạm về xả thải

Trả lời đại biểu, Giám đốc Công an TP Hà Nội Nguyễn Hải Trung cho biết, lực lượng Công an, có trách nhiệm đấu tranh phòng chống tội phạm trong lĩnh vực môi trường. Liên quan đến các vấn đề của khu công nghiệp Quang Minh, từ 2018 đến nay, Công an TP đã chủ trì, phối hợp với Tổng cục Môi trường và Sở TN&MT đã phát hiện xử lý 9 vụ vi phạm xả thải, xử phạt 2 tỷ đồng. Hiện nay đang hoàn thiện hồ sơ xử lý 3 vụ.

Theo Giám đốc Công an TP, trong quá trình xử lý có nhiều bất cập. Trước hết là vấn đề phạt tiền, khi áp dụng hình phạt bổ sung đình chỉ có câu chuyện đấu nối chung. Nếu dừng là dừng cả 133 nhà máy. Bên cạnh đó, theo nghị định mới nhất, Công an không được xử phạt hành chính trong xử lý xả thải.

Trên cơ sở đó, Giám đốc Công an TP kiến nghị, rà soát hệ thống xa thải, bóc tách từng cơ sở, để khi phát hiện thì dừng đơn vị đó.

Ngoài ra, theo báo cáo của Sở TN&MT, nơi đã đặt quan trắc nhưng chưa phản ánh về Sở TN&MT, trong trường hợp này cần phải xem lại. Công an TP không có thẩm quyền, nhưng cố gắng phát hiện và phối hợp với các ngành khác để xử lý các hành vi xả thải trái phép.

Xã hội hóa đầu tư để xử lý bùn thải

Trả lời về vấn đề bùn thải, Giám đốc Sở Xây dựng Võ Nguyên Phong cho biết, trên địa bàn TP hiện có khu xử lý nước thải với tổng công suất 276.000 m3/ngày, đêm. Vừa qua đã bổ sung được là hơn 9.000m3 đưa tổng công suất là khoảng 285.000 m3/ngày đêm. Tỷ lệ nước thải xử lý được khoảng 29,1 có tăng thêm một chút so với kết quả đầu năm. Trong quá trình xử lý nước thải thì bùn thải phát sinh, sau khi được ép và tách nước theo quy trình thì được đưa tới Khu C Yên Sở để xử lý theo phương pháp chôn lấp.

Hiện nay tổng số lượng bùn thải phát sinh trong quá trình xử lý là khoảng 1.400 tấn, trong đó thì nhiều nhất là tại Nhà máy xử lý nước thải Yên Sở khoảng 800 tấn, còn lại các cái khu như Bắc Thăng Long, Vân Trì, Bảy Mẫu, Kim Liên, Trúc Bạch, mỗi đơn vị có khoảng 30-50 tấn/ngày.

Đối với bùn thải này phải được lấy mẫu thí nghiệm để đảm bảo không vượt ngưỡng bùn thải nguy hại khi thực hiện chôn lấp. Bùn thải phải được kiểm soát các yêu cầu về hoá lý cũng như là các yêu cầu về chất gây hại ở trong đó. Nội dung này cũng được Sở TN&MT theo dõi, cấp phép về đánh giá tác động môi trường đối với cả các cái dự án.

Theo quy hoạch, TP  Hà Nội có 3 nơi thực hiện để chôn lấp bùn thải: Điểm ở Phú Thị (huyện Gia Lâm); ở Chương Dương (huyện Thường Tín) và điểm ở thị xã Sơn Tây. Thế nhưng thực tế, 3 khu vực này mới chỉ có khu vực Chương Dương (huyện Thường Tín) được cấp chủ trương đầu tư, còn các doanh thu khác chưa có nhà đầu tư nào quan tâm.

Theo Giám đốc Sở Xây dựng, hiện nay chúng ta vẫn đang tận dụng khu C của công trình đầu mối Yên Sở với diện tích 2 giai đoạn khoảng 32 ha để chôn lấp. Với quy mô, công suất của khu này thì đến hết năm 2025 cũng hết công suất. Đây là vấn đề mà cử tri và đại biểu nêu, việc thực hiện xây dựng khu xử lý bùn thải là hết sức cần thiết.

Đối với khu Chương Dương, trước đây nhà đầu tư cũng đã đề xuất, vừa qua đã điều chỉnh công nghệ cùng giải pháp xử lý. Theo đó, khu này sẽ thực hiện tiếp nhận được khoảng 320 tấn/ngày. Với công nghệ tái chế cũng như thu hồi để thực hiện làm cốt liệu để xây dựng cũng như tái chế để san lấp. Đây là việc để đảm bảo được tái tạo và sử dụng công nghệ cao, giảm được khối lượng chôn lấp.

Giám đốc Sở Xây dựng cũng cho biết, thực hiện đầu tư theo quy hoạch 609, Sở tiếp tục kêu gọi xã hội hóa đầu tư - đặc biệt là phải kết hợp đốt bùn thải để thu hồi năng lượng. Đây là vấn chúng ta phải khuyến khích, tức là đưa các bùn thải vào các nhà máy xử lý rác thải cũng như là các nhà máy xi măng để thực hiện đốt sẽ giảm được chôn lấp. "Hiện nay Sở Xây dựng đang tiếp tục phối hợp với các tổ chức để bàn về các nội dung liên quan đến công nghệ cũng như cái việc thực hiện xã hội hoá đầu tư xử lý bùn thải theo quy định"- Giám đốc Sở Xây dựng thông tin.

Rà soát các kênh mương chuyển sang làm nhiệm vụ thoát nước nội đô

Đại biểu Phạm Hải Hoa đặt câu hỏi với Giám đốc Sở NN&PTNT về dự án xây dựng cụm công trình đầu mối Liên Mạc tại quận Bắc Từ Liêm. Đây là dự án rất quan trọng, đã được chủ trương triển khai từ năm 2013 với mục tiêu cung cấp nước tưới và tạo nguồn thoát nước cho sông Tô Lịch. Đối với dự án này đã được chất vấn tại Kỳ họp thứ 3 và thứ 7, được cử tri đặc biệt quan tâm. UBND TP đã tiếp tục triển khai dự án bằng nguồn vốn đầu tư công và giao Sở NN&PTNT lập dự án nghiên cứu tiền khả thi để gửi sở KH&ĐT thẩm định gửi báo cáo TP.

"Với vai trò cơ quan chủ trì lập đề xuất, đề nghị giám đốc Sở NN&PTNT cho biết tình hình chuẩn bị hồ sơ, thủ tục dự án đến đâu, dự kiến bao giờ dự án có thể được trình cấp có thẩm quyền và bao giờ có thể khởi công được?"- đại biểu chất vấn.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Việt (tổ đại biểu huyện Mỹ Đức) chất vấn Giám đốc Sở NN&PTNT về nhiều tuyến kênh mương trước đây chỉ phục vụ phát triển nông nghiệp, nhưng trong thực tế do quá trình đô thị hóa nhanh, đặc biệt là 5 huyện đang chuẩn bị lên quận, nhiều khu công nghiệp, làng nghề biến kênh mương đó do Sở quản lý trở thành nơi thoát nước. Đại biểu đề nghị Giám đốc Sở cho biết thực trạng và đề xuất TP xử lý ra sao trong thời gian tới?

Trả lời câu hỏi của ĐB Phạm Hải Hoa, Giám đốc Sở NN&PTNT Chu Phú Mỹ cho biết, ngày 18/6/2021, UBND TP có chủ trương giao cho Sở NN&PTNT phối hợp với Ban quản lý Dự án xây dựng chủ trương xây dựng trạm bơm Liên Mạc. Đây là một trạm bơm lớn nhất, với công suất dự kiến 170m3/s. Trạm bơm này làm 2 nhiệm vụ lấy nước sông Hồng cấp cho sông Nhuệ và tiêu thoát nước trong đô thị từ trong nội thành ra sông Hồng.

"Đây là công trình hết sức phức tạp vì nằm trên tuyến đê sông Hồng qua nội. Ngoài ra, công trình còn liên quan đến hệ thống điện rất lớn, nên cần xin ý kiến của Tổng Công ty Điện lực và Sở Công Thương để đấu cấp điện cho trạm bơm"- ông Chu Phú Mỹ cho biết.

Đến ngày 13/10/2021, đơn vị đã báo cáo Sở KH&ĐT, đến 18/11/2021, Sở KH&ĐT đã có văn bản báo cáo thẩm định yêu cầu bổ sung thêm ý kiến của một số đơn vị liên quan. Đến 19/9 có tờ trình lần 2 và hiện nay Sở KH&ĐT đã có báo cáo thẩm định hoàn thiện hồ sơ.

Dự kiến trong tháng 12 xong, Sở KH&ĐT tiếp tục tổng hợp ý kiến sơ bộ và thành lập Hội đồng thẩm định dự án. Nếu TP phê duyệt chủ trương đầu tư, thì tới tháng 7/2023 chuyển sang lập dự án đầu tư, khảo sát, thiết kế… Có thể trong thời gian này phải mất 1 năm rưỡi. Vì vậy nhanh nhất phải đến giữa năm 2024 mới có thể thi công dự án và cuối năm 2025 mới hoàn thành.

Trả lời câu hỏi của đại biểu Nguyễn Ngọc Việt, Giám đốc Sở NN&PTNT Chu Phú Mỹ cho biết, hiện nay các hệ thống kênh mương ở các huyện ven đô như Hoài Đức, Thanh Trì, Đông Anh… hiện không không còn nhiệm vụ tiêu cho sản xuất nông nghiệp nữa, mà chủ yếu tiêu thoát nước cho khu dân cư.

“Chúng tôi sẽ cùng các huyện rà soát, những kênh nào không còn liên quan đến sản xuất nông nghiệp nữa, sẽ thống nhất TP bàn giao sang công ty thoát nước đô thị để làm nhiệm vụ tiêu thoát nước nội đô” – ông Chu Phú Mỹ nói.

 

Liên quan tới quy hoạch thoát nước, Phó Chủ tịch UBND TP Dương Đức Tuấn cho biết, thoát nước mặt và xử lý nước thải đều là vấn đề rất lớn, đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại quy hoạch 725/2013 triển khai quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội.

Liên quan tới quy hoạch thoát nước, Phó Chủ tịch UBND TP Dương Đức Tuấn cho biết, thoát nước mặt và xử lý nước thải đều là vấn đề rất lớn, đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại quy hoạch 725/2013 triển khai quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội.

Thời gian vừa qua, TP đã triển khai được 10 trạm bơm, cũng giống như vấn đề xử lý nước thải, vừa tập trung đầu tư công kết hợp với xã hội hóa. Đến nay đầu tư trung hạn 5 năm của HĐND TP rất tập trung cho các chủ đầu tư liên quan đến 8 trạm bơm tiêu thoát, tiêu thoát tự động. Đồng thời, TP cũng tập trung cao hơn để xử lý chống úng ngập.

Theo Phó Chủ tịch UBND TP, TP cũng đã ra thông báo giao nhiệm vụ cho Sở Xây dựng và Sở NN&PTNT cùng sở, ngành phải có giải pháp căn cơ lâu dài cho vấn đề này. Giao Công ty Thoát nước Hà Nội nghiên cứu giải pháp thoát nước thông minh, đô thị thông minh trong thoát nước đô thị, xây dựng bản đồ số hóa các điểm ngập lụt, có giải pháp liên thông đề xuất vận hành các hồ điều hòa. Trên cơ sở phối hợp giữa các sở, ngành, phải kiểm tra lại các thiết kế kỹ thuật như kích thước cống, rảnh thoát nước, cao độ cốt nền... khắc phục ngay trường hợp sai thiết kế, sai quy hoạch, chưa phù hợp..