Vì sao không nên coi thường hội chứng Covid-19 kéo dài?

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ước tính khoảng 10-20% bệnh nhân Covid-19 trải qua các triệu chứng kéo dài suốt vài tháng sau khi nhiễm bệnh như mệt mỏi, thở gấp, sương mù não, và trầm cảm.

WHO hôm 6/10 đã lần đầu tiên đưa ra định nghĩa chính thức về hội chứng Covid-19 kéo dài (long Covid), nhằm giải thích rõ ràng hơn về một trong những khía cạnh bí ẩn nhất của đại dịch do virus SARS-CoV2 gây ra. Theo CNBC, WHO gọi hội chứng Covid-19 kéo dài là “tình trạng hậu Covid-19”, tên gọi do hệ thống phân loại bệnh tật theo quốc tế của cơ quan y tế thuộc Liên hợp quốc đề xuất. “Tình trạng hậu Covid-19 xảy ra ở những người từng nhiễm SARS-CoV-2, thường là 3 tháng kể từ khi mắc bệnh với các triệu chứng kéo dài ít nhất 2 tháng và không thể giải thích bằng chẩn đoán”, WHO cho biết.

Theo WHO, phần lớn những người nhiễm Covid-19 đều có những triệu chứng như ho liên tục, sốt và thở gấp, rồi hồi phục sau vài ngày hoặc vài tuần. Tuy nhiên, đối với một số người, các triệu chứng này có thể kéo dài lâu hơn, và đó chính là Covid-19 kéo dài. “Những triệu chứng phổ biến bao gồm mệt mỏi, thở gấp, rối loạn nhận thức, trầm cảm và còn có các triệu chứng khác… nhìn chung ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày. Các triệu chứng có thể mới xuất hiện, tiếp sau một đợt phục hồi ban đầu sau một giai đoạn bệnh Covid-19 nghiêm trọng, hoặc kéo dài từ lúc nhiễm bệnh. Các triệu chứng cũng có thể mất đi hoặc trở lại theo thời gian”, Tiến sĩ Janet Diaz - Phụ trách Lâm sàng của WHO giải thích.

WHO trước đây nói rằng phải mất nhiều thời gian để đưa ra một định nghĩa về Covid-19 kéo dài vì có quá nhiều triệu chứng liên quan đến tình trạng này. “Đối với WHO, đây là một vấn đề lớn. Chúng ta cần cảnh giác, đại dịch Covid-19 chưa chấm dứt và tiếp tục cướp đi sinh mạng của nhiều người. Bên cạnh đó, đại dịch cũng gây ra những hậu quả lâu dài cho người dân trên thế giới. Nhiều nước vẫn đang đối mặt những khó khăn mới dù nhiều chỉ số về dịch bệnh đang giảm dần” - bác sĩ Mike Ryan, Giám đốc điều hành Chương trình Y tế khẩn cấp của WHO, cảnh báo hôm 6/10. Chuyên gia Ryan cho biết việc đưa ra định nghĩa về Covid-19 kéo dài là “một bước tiến lớn” trước khi WHO tìm hiểu thêm về tình trạng bệnh đang phát triển và có khả năng thay đổi.

Trong khi đó, Tiến sĩ Janet Diaz nhấn mạnh rằng  việc WHO đưa ra định nghĩa về hội chứng Covid-19 kéo dài sẽ khiến chính phủ các nước trên thế giới nhanh chóng đưa ra những chính sách y tế cũng như triển khai các mô hình y tế phù hợp để chăm sóc cho những bệnh nhân này.

Liên quan đến vấn đề này, nghiên cứu gần đây của trường Đại học Oxford (Anh) cho thấy, khoảng 1/3 số bệnh nhân Covid-19 sau 3-6 tháng thường xuất hiện hội chứng Covid kéo dài với các triệu chứng như khó thở, đau bụng, mệt mỏi, mất ngủ và trầm cảm. Các nhà nghiên cứu cho biết người cao tuổi và nam giới thường gặp các triệu chứng như khó thở và các vấn đề về nhận thức, trong khi triệu chứng phổ biến ở người trẻ tuổi và phụ nữ là đau đầu, đau bụng và trầm cảm. Các nhà nghiên cứu của Đại học Oxford lưu ý thêm rằng hội chứng Covid-19 không chỉ xảy ra với người già và bệnh nhân nặng, mà trẻ em, thanh niên cũng như người nhiễm Covid-19 thể nhẹ cũng có nguy cơ cao mắc hội chứng này.

Trong khi đó, một nghiên cứu tại TP Vũ Hán của Trung Quốc, nơi bùng phát dịch Covid-19 đầu tiên vào tháng 12/2019, cho thấy 6 tháng sau khi phải nhập viện điều trị do nhiễm virus SARS-CoV-2, khoảng 63% số bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi hoặc đau cơ, 26% nói bị mất ngủ và 23% cho biết  bị trầm cảm.

Giới chuyên gia y tế nói rằng hội chứng Covid-19 kéo dài là mối lo ngại cho sức khỏe cộng đồng do tác động đáng kể của nó đối với xã hội, từ tăng chi phí chăm sóc sức khỏe đến thiệt hại về kinh tế và ảnh hưởng đến năng suất lao động. Cho đến nay, chưa có hướng dẫn điều trị hoặc phục hồi chức năng được kiểm chứng cho những người bị Covid-19 kéo dài, ngay cả khi hội chứng này đang làm ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày và khả năng làm việc của họ. Một bài viết trên tạp chí y khoa The Lancet hồi cuối tháng 8 đã gọi Covid-19 kéo dài là “một thách thức lớn của y học hiện đại”.

Tạp chí y khoa British Medical Journal vào tháng 9 vừa qua đã tổ chức một cuộc hội thảo trực tuyến để thảo luận việc chẩn đoán, quản lý và tiên lượng Covid-19 kéo dài. Các chuyên gia y tế tham dự hội thảo nói rằng “mệt mỏi nhiều” là triệu chứng phổ biến ở những người bị Covid-19 kéo dài, bên cạnh những triệu chứng khác như đau cơ, đau người, tức ngực, nổi mẩn trên da, đánh trống ngực, sốt, đau đầu, tiêu chảy, cảm giác kiến bò. “Một đặc điểm rất chung là cảm giác như người mắc Covid-19 đã khỏi bệnh rồi lại tái phát bệnh. Điều này gây ảnh hưởng lớn đến tâm lý không chỉ đối với người bệnh mà cả những người ở bên chăm sóc”, Phó giáo sư Nisreen Alwan thuộc Đại học Southampton, một người từng mắc Covid-19 kéo dài, phát biểu tại hội thảo.

Giáo sư Paul Garner thuộc Trường Y khoa nhiệt đới Liverpool, một người cũng từng mắc Covid-19 kéo dài, cho biết hội chứng này khiến ông cảm thấy “liên tục bị hành hạ trong suốt 2 tháng đầu tiên”, trước khi giảm bớt trong 4 tháng sau đó, dù cảm giác mệt mỏi vẫn đeo bám.

Trong khi đó, theo một nghiên cứu có sự tham gia của 270.000 người từng nhiễm Covid-19 tại Mỹ, khoảng 37% bệnh nhân phải chịu đựng ít nhất một trong số 9 triệu chứng phổ biến của Covid-19 kéo dài trong thời gian từ 3-6 tháng sau khi mắc bệnh. Theo nghiên cứu này, các triệu chứng phổ biến nhất là khó thở, mệt mỏi, đau đớn, lo lắng và trầm cảm. Bà Lynn Tucker, 65 tuổi, sống tại bang North Dakota, Mỹ, kể lại bà hiện bị mất ngủ và trầm cảm nặng sau 10 tháng nhiễm virus SARS-CoV-2. “Tôi vẫn gặp tình trạng khó thở, thường xuyên phải  sử dụng bình ôxy khi đi ngủ, và nghiêm trọng hơn, tôi còn bị trầm cảm nặng” - bà Tucker chia sẻ. Mặc dù đã điều trị tại bệnh viện trong thời gian dài, bà Tucker nói rằng tình trạng bệnh trầm cảm chưa thuyên giảm nhiều và bà vẫn phải dùng thuốc điều trị.

Madeline Ranum, bác sĩ phục hồi chức năng tim phổi tại Trung tâm Y tế vùng Jamestown, bang North Dakota, cho biết nhiều bệnh nhân mắc hội chứng Covid-19 kéo dài rất lo lắng khi nhập viện. Bác sĩ Ranum nói rằng bà phải trấn an tâm lý của bệnh nhân, đồng thời hướng dẫn họ tập thể dục để cải thiện chức năng tim và phổi.

Về việc phòng ngừa hội chứng Covid-19 kéo dài, Phó giáo sư Nisreen Alwan nói rằng bệnh nhân “cần tìm hiểu những điều gây ra tình trạng mệt mỏi hoặc các triệu chứng khác và cố gắng tránh những điều đó”. Theo chuyên gia  Alwan, điều cần thiết là đưa các ca mắc hội chứng Covid-19 kéo dài vào thống kê sâu rộng hơn về dịch Covid-19. “Chúng ta đang bỏ lỡ một cơ hội lớn để xác định số lượng và đánh giá những trường hợp mắc hội chứng Covid-19 kéo dài theo cách chúng ta đang làm với số ca nhiễm SARS-CoV-2 và số ca tử vong do dịch bệnh”, bà Alwan nói.

Theo các chuyên gia y tế Canada, biện pháp duy nhất trong thời điểm hiện tại nhằm điều trị người mắc hội chứng Covid-19 lâu dài là phải hình thành nhóm bác sĩ từ nhiều chuyên khoa khác nhau. Tập trung cải thiện sức khỏe tinh thần cũng như thể chất của bệnh nhân, trong đó chú trọng đến việc phục hồi chức năng. Bên cạnh đó, nhiều phòng khám hội chứng Covid-19 kéo dài đã được mở trên khắp đất nước Canada để tư vấn và hỗ trợ điều trị cho bệnh nhân. Tại nước này, ước tính có khoảng 10% số người từng nhiễm virus SARS-CoV-2 xuất hiện hội chứng Covid-19 lâu dài với biểu hiện mệt mỏi, tim đập nhanh, khó thở và trầm cảm.

Margaret Herridge - chuyên gia chăm sóc sức khỏe của Mạng lưới Y tế Đại học Toronto, cũng nhấn mạnh: “Để giảm nhẹ hội chứng Covid-19 kéo dài, chúng tôi cần lắng nghe cũng như chia sẻ với bệnh nhân nhiều hơn để chữa lành “vết sẹo tinh thần” vừa cải thiện sức khỏe của bệnh nhân. Chúng tôi cũng tiếp tục mở rộng mô hình phòng khám hội chứng Covid-19 kéo dài để hỗ trợ tối đa cho tất cả bệnh nhân”./.