Hồi đầu tuần, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence đã ra “tối hậu thư” cho Thổ Nhĩ Kỳ: Hoặc Ankara là một đối tác quan trọng của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), hoặc gây nguy hiểm cho liên minh này bằng cách mua các hệ thống phòng không S-400 từ Nga.
Cảnh báo của Phó Tổng thống Pence chống lại việc mua lại hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 do Nga chế tạo đã nhận lại lới đáp trả từ Phó Tổng thống Fuat Oktay rằng: Thổ Nhĩ Kỳ - một đồng minh NATO của Mỹ sẽ không vì áp lực mà từ bỏ thỏa thuận này.
Bên cạnh sức mạnh quân sự, chỉ đứng sau Mỹ trong NATO, Thổ Nhĩ Kỳ còn đóng vai trò là bệ phóng chiến lược của liên minh với vị trị địa chính trị quan trọng và mức đóng góp ngân sách lớn.
Trong bối cảnh rạn nứt ngày càng tăng giữa Ankara và Washington, tờ Sputnik đã lý giải nguyên nhân tại sao Thổ Nhĩ Kỳ có tầm quan trọng chiến lược đối với cả Mỹ và NATO.
Căn cứ không quân Incirlik
Căn cứ không quân Incirlik của Thổ Nhĩ Kỳ nằm cách biên giới Syria khoảng 110 km, là một tài sản quan trọng chiến lược cho cả NATO và quân đội Mỹ.
Được xây dựng vào năm 1955 với sự hỗ trợ của Mỹ để đối đầu với Liên Xô trong Chiến tranh Lạnh, cơ sở này sau đó trở thành bệ phóng cho các chiến dịch ở Trung Đông, bao gồm: Chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất; Chiến dịch Tự do bền vững ở Afghanistan và cuộc tấn công của liên minh do Mỹ lãnh đạo chống lại khủng bố Tổ chức Nhà nước Hội giáo tự xưng (IS) ở Syria.
Sự hỗ trợ của Mỹ cho lực lượng dân quân người Kurd ở Syria - mà phía Thổ Nhĩ Kỳ cáo buộc là lực lượng khủng bố liên kết với đảng Công nhân người Kurd - với các nhiệm vụ hỗ trợ trên không được phát động từ chính căn cứ không quân Incirlik, là một trở ngại lớn trong quan hệ giữa Ankara và Washington.
Người phát ngôn của Tổng thống Recep Tayyip Erdogan, ông Ibrahim Kalin, đã từng nói rằng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ xem xét lại chủ quyền của họ, từ chối quyền tiếp cận căn cứ không quân này đối với Mỹ, trong khi Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu đã cảnh báo về cuộc khủng hoảng niềm tin giữa hai nước .
Thổ Nhĩ Kỳ không đóng cửa căn cứ, nhưng tăng áp lực bằng cách trì hoãn sự chấp thuận các nhiệm vụ của không quân Mỹ từ căn cứ không quân Incirlik.
Thổ Nhĩ Kỳ trước đó đã đưa ra lập trường của mình bằng cách liên tục từ chối các chính khách Đức tiếp cận căn cứ vào năm 2016, nơi có khoảng 250 lính Đức đóng quân.
Đóng góp ngân sách và lực lượng
Thổ Nhĩ Kỳ đã là một bộ phận không thể thiếu trong bộ máy NATO kể từ khi trở thành thành viên vào năm 1952 - đồng thời là một trong những quốc gia đóng góp lớn nhất cho ngân sách của liên minh.
Trong năm 2018, Thổ Nhĩ Kỳ đã quyên góp 89,8 triệu euro (tương đương 101 triệu USD) cho quỹ tài trợ chung của liên minh.
Quốc gia này cũng có quân đội lớn nhất trong khối 29 thành viên NATO sau Mỹ và giữ vai trò quan trọng trong Phái bộ Hỗ trợ Kiên quyết ở Afghanistan.
Bên cạnh đó, Thổ Nhĩ Kỳ còn là nơi đặt các đội chỉ huy quan trọng của NATO ở Izmir và các hệ thống radar chiến lược ở Kurecik, Malatya, và cho phép các đồng minh sử dụng các căn cứ không quân chủ chốt của mình, Incirlik và Konya phục vụ các hoạt động của NATO, cũng như đang tích cực chiến đấu chống lại khủng bố thánh chiến ở Trung Đông.
Biển Aegean và Biển Đen
Thổ Nhĩ Kỳ đã và đang hỗ trợ hải quân dài hạn cho các nhiệm vụ của liên minh ở biển Aegean và các sáng kiến hàng đầu khu vực ở Biển Đen. Ngoài ra, Ankara kiểm soát 2 eo biển chiến lược quan trọng giữa Biển Đen và Địa Trung Hải, Bosphorus và Dardanelles - những tuyến đường thủy nhộn nhịp nhất trên thế giới.
“Thổ Nhĩ Kỳ còn quan trọng đối với liên minh vì vị trí địa lý và quân sự. Biển Đen là bệ phóng cho Nga vào Địa Trung Hải và Trung Đông, cùng việc sở hữu 3 tuyến phòng thủ: Bosphorus, Dardanelles, các đảo Hy Lạp. Đó là lý do NATO đề nghị Thổ Nhĩ Kỳ tham gia tổ chức này”, tờ The Times trích phát biểu của Trung tướng Ben Hodges, cựu chỉ huy của quân đội Mỹ tại châu Âu.
Một phần trong chương trình sản xuất máy bay chiến đấu F-35
Sau quyết định không hủy bỏ hợp đồng mua hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 do Nga sản xuất của Ankara, Mỹ đã quyết định đình chỉ các hoạt động liên quan đến sự tham gia của Thổ Nhĩ Kỳ vào dự án chiến đấu cơ F-35.
Là một phần trong nhóm 9 quốc gia tham gia vào sản xuất dòng phi cơ tân tiến nhất F-35, Thổ Nhĩ Kỳ là nước sản xuất các bộ phận chính của máy bay.
Vì Mỹ đã quyết định tạm dừng giao hàng, nhà cung cấp chính là Lockheed Martin không còn lựa chọn nào khác ngoài tìm kiếm các nhà cung cấp thay thế, điều này có thể gây ra sự chậm trễ trong việc sản xuất F-35./.
