Ông Nguyễn Bờ (thôn Tây An Vĩnh, huyện Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi) có 5 sào tỏi đang cho thu hoạch. Vụ này, thời tiết thuận lợi nên năng suất tỏi cao so với các năm trước, đạt 500-600kg/sào. Nhưng loại tỏi có giá trị cao nhất là tỏi cô đơn lại rất ít, mỗi sào chỉ thu được từ 0,5 - 1 kg.
“Năm nào sâu bệnh nhiều, thời tiết khắc nghiệt, năng suất tỏi thấp thì tỏi cô đơn lại nhiều và ngược lại. Năm nay được mùa nên tỏi cô đơn rất hiếm. Còn mấy năm mất mùa, mỗi sào thu được từ 3 - 5 kg tỏi cô đơn”- ông Bờ nói.
Cũng theo ông Bờ, tỏi cô đơn không có giống riêng. Điều thú vị là cây tỏi sinh trưởng kém mới cho ra tỏi cô đơn. Kích cỡ mỗi củ chỉ bằng đầu ngón tay. Tỷ lệ cây cho ra củ tỏi cô đơn rất thấp. Sản lượng tỏi loại này chỉ chiếm khoảng 1% tổng sản lượng tỏi mỗi vụ.
Tỏi cô đơn còn có tên gọi là tỏi mồ côi hay tỏi một tép. So với loại tỏi nhiều tép, tỏi cô đơn rất giàu dưỡng chất và chữa trị được nhiều bệnh như: giảm huyết áp, tăng cường hệ thống miễn dịch, bệnh tim mạch...
Tỏi cô đơn đặc biệt ở chỗ tỷ lệ tạo củ rất thấp nên hiếm, giá cao. Theo nhiều nghiên cứu đã được công bố, tỏi cô đơn Lý Sơn chứa 0,1 - 0,36% tinh dầu, nhiều vitamin và khoáng chất. Một số người dân tìm cách để tăng tỷ lệ tạo ra loại tỏi này nhưng không hiệu quả.
Những ngày này, trên khắp cánh đồng ở Lý Sơn, người dân đang tất bật thu hoạch tỏi. Đây là loại nông sản chính được xem như "vàng trắng” của cư dân huyện đảo.
Hiện tỏi nhiều tép tươi có giá từ 35.000 - 40.000 đồng/kg và khô từ 70.000 - 80.000 đồng/kg. Trong khi đó, giá tỏi cô đơn cao gấp hàng chục lần, từ 450.000 - 500.000 đồng/kg tỏi tươi và 900.000 - 1 triệu đồng/kg tỏi khô.
Bà Nguyễn Thị Thiện - một tiểu thương ở Lý Sơn cho biết, từ thuở khai khẩn, lập nghiệp trên đảo, người dân đã xem tỏi là dược liệu quý bảo vệ sức khỏe. Riêng tỏi cô đơn, ngoài hương vị thơm ngon đặc trưng, còn được ngâm rượu để chữa bệnh về tiêu hóa, cảm cúm, có tác dụng bồi bổ sức khỏe. Đây cũng là loại tỏi được du khách săn lùng dù có giá rất cao.
“Các tiểu thương đang tìm mua tỏi cô đơn tích trữ để bán cho khách du lịch nhưng không có hàng để mua. Có năm tỏi cô đơn tăng giá lên đến 1,2 - 1,4 triệu đồng/kg. Riêng năm nay tỏi loại này đang có giá khoảng 1 triệu đồng/kg và chắc chắn sẽ tăng cao hơn”- bà Thiện chia sẻ.
Tỏi là một loại gia vị quen thuộc của người Việt Nam. Hiện trên thị trường có nhiều loại tỏi khác nhau nhưng nổi bật nhất là tỏi Lý Sơn.
Đảo Lý Sơn được hình thành bởi quá trình phun trào núi lửa từ hàng triệu năm trước. Tỏi Lý Sơn được trồng trên hỗn hợp cát biển và nham thạch núi lửa phong hóa. Cùng với đó, điều kiện thời tiết khắc nghiệt trên đảo tạo nên cho tỏi Lý Sơn hương vị đặc trưng và dược tính quý.
Bà Phạm Thị Hương, Chủ tịch UBND huyện Lý Sơn cho biết, vụ Đông Xuân 2024 - 2025, toàn huyện canh tác khoảng 320 ha tỏi, tổng sản lượng ước tính 3.000 tấn.
Những năm gần đây, một số doanh nghiệp, tổ chức cá nhân đã liên kết, kết hợp với người dân để sản xuất mô hình tỏi sạch, vừa để du khách trải nghiệm, vừa nâng cao giá trị. Đây cũng là cơ sở để đánh giá, nhân rộng, tuyên truyền cho người dân sản xuất tỏi trên địa bàn huyện Lý Sơn.
“Việc xây dựng và phát triển chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ là cầu nối quan trọng giữa người dân và doanh nghiệp, giúp bảo đảm sự ổn định từ đầu vào đến đầu ra. Qua đó, tỏi Lý Sơn có thể trở thành một sản phẩm du lịch đặc trưng, nâng cao thu nhập cho nông dân”- bà Hương nói thêm.
