Xây dựng thương hiệu, gia tăng giá trị xuất khẩu rau quả Việt

Cần đầu tư mạnh cho chế biến sâu

Bước sang năm 2025, bối cảnh thương mại quốc tế đang đặt ra những thách thức không nhỏ cho ngành rau quả Việt, thể hiện qua sự sụt giảm 11% trong kim ngạch xuất khẩu chỉ đạt 724 triệu USD trong 2 tháng đầu năm.

Theo lý giải của các chuyên gia những nguyên nhân chính dẫn đến sự suy giảm này bao gồm việc các thị trường nhập khẩu siết chặt hàng rào kỹ thuật, chi phí logistics tăng cao và tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu lên sản xuất. Đơn cử, năm 2024, nhiều lô hàng xuất khẩu đã bị từ chối do không đáp ứng yêu cầu về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, truy xuất nguồn gốc và kiểm dịch thực vật. Việc đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật ngày càng khắt khe là yếu tố tiên quyết giúp rau quả Việt Nam tiếp tục cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) Vũ Bá Phú nhận định: Việc tái cơ cấu ngành rau quả theo hướng nâng cao chất lượng và hiệu quả là yêu cầu cấp bách để đảm bảo tăng trưởng bền vững. Theo đó, các tiêu chuẩn như GlobalGAP, VietGAP, HACCP và ISO 22000 cần được áp dụng đồng bộ trên toàn bộ chuỗi sản xuất, từ khâu trồng trọt, thu hoạch đến bảo quản, chế biến và phân phối. Đặc biệt, để xuất khẩu vào EU và Mỹ, sản phẩm cần đáp ứng các quy định khắt khe về kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm.

Số liệu từ Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cũng cho thấy, người tiêu dùng tại các thị trường lớn hiện nay đang ngày càng ưu tiên các sản phẩm rau quả hữu cơ và chế biến sâu. Dòng sản phẩm này không chỉ đáp ứng nhu cầu về sức khỏe mà còn tạo ra cơ hội lớn cho ngành rau quả.

Còn theo Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam Nguyễn Thanh Bình, ngành hàng rau quả cần thay đổi tư duy sản xuất, hướng đến nền nông nghiệp xanh, bền vững, áp dụng công nghệ sinh học và các giải pháp canh tác hữu cơ để đảm bảo chất lượng sản phẩm. Các DN nên đầu tư mạnh vào sản xuất nước ép, trái cây sấy, đông lạnh và các sản phẩm chế biến từ sầu riêng, chanh dây, dừa tươi sẽ giúp mở rộng thị trường và nâng cao sức cạnh tranh. Đồng thời, minh bạch hóa quy trình sản xuất thông qua công nghệ blockchain sẽ giúp nâng cao độ tin cậy của sản phẩm, tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.

Thiếu vắng thương hiệu, giá trị chưa xứng tầm

Nhiều chuyên gia nhận định, hiện nay, Việt Nam đang phụ thuộc nhiều vào thị trường Trung Quốc khi hơn 60% rau quả xuất khẩu sang thị trường này. Trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng siết chặt tiêu chuẩn nhập khẩu, đây là rủi ro lớn đối với ngành nông sản.

Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam Nguyễn Thanh Bình cho rằng, các hàng rào kỹ thuật ngày càng khắt khe là xu hướng chung trên thế giới. Doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động thích ứng để duy trì năng lực cạnh tranh.

ThS Phùng Thị Vân Kiều - Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương (Bộ Công Thương) khuyến nghị, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam  - EU (EVFTA) mở ra cơ hội lớn với việc thuế nhập khẩu nhiều mặt hàng rau quả vào EU giảm về 0%.

Để tận dụng được lợi thế này, doanh nghiệp cần đầu tư mạnh vào công nghệ bảo quản sau thu hoạch, nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường châu Âu. Việc tham gia hội chợ thương mại quốc tế, hợp tác với các chuỗi siêu thị lớn tại Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc cũng là chiến lược cần thiết để đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.

Các chuyên gia, nhà quản lý cũng chỉ ra rằng, bên cạnh mở rộng thị trường, ngành rau quả Việt Nam cần tập trung phát triển thương hiệu. Hiện nay, nhiều sản phẩm vẫn xuất khẩu dưới dạng nguyên liệu, không có nhãn hiệu riêng, dẫn đến giá trị thấp và phụ thuộc vào nhà nhập khẩu.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung lưu ý, một sản phẩm có thương hiệu mạnh sẽ giúp nâng cao giá trị và mở rộng thị trường xuất khẩu bền vững. Để thực hiện điều này, doanh nghiệp cần chú trọng đầu tư vào bao bì, nhãn mác chuyên nghiệp, đồng thời tận dụng thương mại điện tử và truyền thông quốc tế để nâng cao độ nhận diện sản phẩm. Khi thương hiệu rau quả Việt Nam được khẳng định trên thị trường quốc tế, giá trị xuất khẩu sẽ được gia tăng bền vững.

Ngành rau quả Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn nhưng cũng đối diện nhiều thách thức. Để duy trì tốc độ tăng trưởng và giữ vững vị thế trên thị trường toàn cầu, việc nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng thị trường, đẩy mạnh chế biến sâu, ứng dụng công nghệ và xây dựng thương hiệu sẽ là những yếu tố quyết định.