Xét tuyển đại học sớm: Nên hay không nên?

Thay vì chỉ vào đại học thông qua kỳ thi tốt nghiệp THPT, thí sinh có cơ hội trúng tuyển linh hoạt hơn về cả thời gian và cách thức. Cũng từ đây, nhiều ý kiến trái chiều được đưa ra.

Làm tăng lượng thí sinh ảo?

Xét tuyển sớm đại học là các phương thức không sử dụng kết quả thi tốt nghiệp THPT, xét tuyển trước khi thi tốt nghiệp THPT. Trong 20 phương thức xét tuyển đang được Bộ GD&ĐT cho phép áp dụng, có đến 2/3 phương thức là xét tuyển sớm, như: xét học bạ, xét tuyển kết hợp giữa học bạ và chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế, giữa học bạ và phỏng vấn…).

Tại Hội nghị Giáo dục đại học do Bộ GD&ĐT vừa tổ chức, nhiều ý kiến băn khoăn về phương thức xét tuyển sớm được lãnh đạo các cơ sở đào tạo thẳng thắn bày tỏ và chia sẻ. Đáng lưu ý, có ý kiến đề nghị giảm xét tuyển bằng học bạ, thậm chí đề xuất bỏ hẳn phương thức xét tuyển sớm. Đi cùng với đó là những dẫn chứng và nguyên do khá thuyết phục.

GS.TS Phạm Hồng Quang - Chủ tịch Hội đồng ĐH Thái Nguyên cho rằng, Bộ GD&ĐT cần xem xét, tiến tới yêu cầu các trường ĐH giảm xét tuyển bằng học bạ, tăng xét kết quả thi tốt nghiệp THPT. Còn PGS.TS Trần Thiên Phúc - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa (ĐH Quốc gia TP Hồ Chí Minh) đề xuất bỏ phương thức xét tuyển sớm khi học sinh chưa hoàn thành chương trình giáo dục THPT.

Theo PGS.TS Lê Thành Bắc - Phó Giám đốc ĐH Đà Nẵng, học sinh khi đã trúng tuyển sớm gần như không tập trung hết khả năng để thi tốt nghiệp THPT vì hầu hết các em chỉ cần đỗ tốt nghiệp là đương nhiên trúng tuyển. Để không xảy ra tình trạng này, từ năm 2025, Bộ nên có quy định chỉ được công bố trúng tuyển với tất cả các phương thức sau khi thí sinh hoàn thành kỳ thi tốt nghiệp THPT.

“Những năm qua, tỷ lệ ảo xét tuyển sớm vẫn ở ngưỡng 200 - 300%. Khi xét tuyển sớm, dữ liệu về khu vực ưu tiên, đối tượng ưu tiên chưa có nên khi hậu kiểm phát hiện có nhiều sai sót” - PGS.TS Lê Thành Bắc chia sẻ thêm điểm bất cập từ xét tuyển sớm.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn lắng nghe, tiếp thu toàn bộ ý kiến trên và thừa nhận, việc xét tuyển sớm có tác động tiêu cực với giáo dục phổ thông ở giai đoạn cuối cùng của cấp THPT. Qua thực tế cho thấy, thí sinh trúng tuyển sớm sẽ không học nữa; các trường chỉ yên tâm cho số thí sinh vào trường mình; số còn lại xét tuyển bằng điểm thi tốt nghiệp sẽ còn ít chỉ tiêu, đẩy điểm chuẩn lên rất cao, tạo ra sự bất công bằng trong cơ hội được vào các trường ĐH tốt.

Đây không phải là lần đầu tiên xuất hiện ý kiến băn khoăn về xét tuyển sớm. Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn cũng thấy sự "thiếu công bằng" khi các trường đưa chỉ tiêu xét tuyển sớm, tạo ra độ ảo nhất định, khó có căn cứ để xác minh. Đây là hiện tượng nhức nhối trong một số năm qua, xuất hiện không chỉ ở một mà rất nhiều trường, dẫn tới có trường số lượng tuyển thực vượt chỉ tiêu. Cùng với đó, các đại học chưa có cơ sở phân tích đối sánh, chưa có cơ sở khoa học khi sử dụng các phương thức xét tuyển sớm.

Giảm áp lực thi cử

Năm 2023 có 214/322 trường có sử dụng phương thức xét tuyển sớm trong tuyển sinh đại học. Số thí sinh trúng tuyển theo diện này là hơn 375.500 em, trong đó 147.400 em đặt làm nguyện vọng 1 (gần 40%).

Trong các phương thức xét tuyển sớm, nhiều trường xét bằng học bạ từ tháng 1; cách tính điểm của các trường khác nhau, có trường lấy trung bình 3 kỳ, có trường 5 kỳ; xét theo tổ hợp khối hoặc theo trung bình nhiều môn và không sử dụng kết quả kỳ II lớp 12. Một số trường công bố điểm chuẩn ngay trong tháng 3. Trong khi đó, kỳ thi tốt nghiệp THPT diễn ra vào cuối tháng 6; công bố điểm thi vào trung tuần tháng 7; công bố điểm chuẩn theo điểm thi vào giữa tháng 8.

Trong các phương thức xét tuyển sớm, xét học bạ bị nêu ý kiến nhiều nhất. TS Lê Viết Khuyến - Phó Chủ tịch Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cho rằng, việc xét tuyển sớm bằng học bạ là không công bằng bởi chất lượng đào tạo ở trường phổ thông hiện không được kiểm định; kết quả học bạ ở từng trường, địa phương không đạt đến một chuẩn chung.

Tuy nhiên, có không ít ý kiến trái chiều cho rằng, việc xét tuyển đại học sớm đã được nhiều quốc gia phát triển thực hiện từ lâu. Đơn cử tại Pháp, một số trường đại học có kết quả trúng tuyển từ tháng 4. Việc các em xác định được ngành học sớm, có thời gian chuẩn bị về tâm lý và vật chất cho quãng thời gian đại học, vốn nặng hơn phổ thông và có tính xác định nghề nghiệp hơn, là rất tốt.

Nhìn hướng tích cực, các chuyên gia chỉ ra nhiều ưu điểm của phương thức xét tuyển sớm. Với thí sinh, các phương thức xét tuyển sớm cung cấp thêm nhiều lựa chọn vào đại học. Về phía trường, đây là phương thức giúp nhiều trường chủ động nguồn tuyển bởi nếu chỉ dựa vào dữ liệu chung của Bộ, các trường chỉ có thể xét bằng điểm thi tốt nghiệp THPT hay học bạ thay vì khoảng 20 phương thức như hiện nay. Các trường có xu hướng tuyển sinh đa dạng tận dụng nhiều nguồn dữ liệu như: học bạ, kết quả học sinh giỏi, chứng chỉ quốc tế, phỏng vấn, thi năng khiếu…, từ đó chọn được thí sinh phù hợp với yêu cầu của chương trình đào tạo.

TS Trịnh Văn Toàn - Trưởng phòng Đào tạo Trường ĐH Điện lực chia sẻ, xét tuyển sớm là chủ trương tốt, có lợi cho thí sinh, tạo tâm lý thoải mái, giảm áp lực thi cử khi không chỉ có một lựa chọn duy nhất dựa vào điểm thi tốt nghiệp.

Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn cũng cho rằng, xét tuyển sớm có ưu điểm và nhược điểm. Về ưu điểm, xét tuyển sớm giúp các trường chủ động hơn, giảm tải áp lực cho cả thí sinh và cho các trường. Ngược lại, phương thức này cũng tạo tâm lý lo lắng cho thí sinh bởi khi thấy bạn bè xét tuyển sớm mình cũng phải lo xét tuyển sớm. Chẳng những vậy, những thí sinh trúng tuyển xét tuyển sớm cũng xuất hiện tư tưởng chủ quan, xao nhãng trong học tập. Với cơ sở giáo dục, xét tuyển sớm làm tăng lượng thí sinh ảo, các trường khó dự báo tỷ lệ nhập học.

Nhìn rõ hai mặt của vấn đề, lãnh đạo Bộ GD&ĐT cho biết sẽ xem xét về phương thức xét tuyển sớm để cân nhắc, đưa vào định hướng tuyển sinh của năm sau. Trước đó, Bộ nhiều lần khuyến khích các trường tăng cường dùng điểm tốt nghiệp THPT trong xét tuyển đầu vào đại học bởi cơ quan này cho rằng kỳ thi tốt nghiệp có độ tin cậy, đồng thời giúp giảm tốn kém và bảo đảm tính công bằng.