[AI và cơn khát “điện sạch"] Bài 3: “Đất lành, chim đậu”
Kinhtedothi - Hà Nội và TP Hồ Chí Minh luôn được đánh giá là hai địa phương có nhiều thuận lợi để thu hút các trung tâm dữ liệu xanh nhờ ưu thế hạ tầng và chính sách dành cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và năng lượng xanh. Song theo đánh giá của giới chuyên gia, thị trường trung tâm dữ liệu sẽ có sự dịch chuyển mạnh mẽ, thay vì tập trung ở các TP lớn thì tới đây sẽ vận hành theo hướng “khách hàng ở đâu, trung tâm dữ liệu ở đó”. Điều này mở ra cơ hội phát triển trung tâm dữ liệu tại nhiều địa phương, nhưng đồng thời đặt ra thách thức giữ chân các “đại bàng” công nghệ và bài toán an ninh năng lượng, môi trường cho hai đầu tàu kinh tế.
Không gian xanh của Tập đoàn FPT tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc (TP Hà Nội).
Lợi thế của hai đầu tàu kinh tế
Hà Nội và TP Hồ Chí Minh là hai trung tâm kinh tế, chính trị, giáo dục lớn của cả nước, sở hữu hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin phát triển. Hạ tầng lưới điện cũng được ưu tiên đầu tư, có độ tin cậy cung cấp điện cao. Các trường đại học Top đầu cả nước như: Đại học Bách Khoa Hà Nội, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học FPT… cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, tại chỗ cho các ngành nghề về công nghệ thông tin.
Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Công ty FPT Telecom International (FTI), Tập đoàn FPT Trần Hải Dương dành nhiều lời khen cho Hà Nội khi đánh giá Thủ đô “nổi lên như một điểm đến chiến lược cho các trung tâm dữ liệu xanh nhờ đồng thời hội tụ 3 yếu tố: vị trí hạ tầng trọng yếu, chính sách quy hoạch năng lượng sạch và nguồn nhân lực công nghệ chất lượng cao”.
Hà Nội không chỉ là trung tâm điều phối mạng lưới truyền dẫn quốc gia, mà còn đang phát triển các khu công nghệ cao như Hòa Lạc và Đông Anh, nơi có điều kiện quỹ đất, nước làm mát và khả năng kết nối nguồn điện tái tạo. Khi kết hợp với định hướng đô thị số và các cơ chế ưu tiên cho đầu tư xanh, TP có tiềm năng trở thành “cứ điểm” chiến lược của các siêu trung tâm dữ liệu (hyperscale datar center) khu vực Đông Nam Á trong những năm tới.
Đội ngũ kỹ sư của Trung tâm Dữ liệu FPT Fornix HCM02 tại TP Hồ Chí Minh.
Được biết, FPT hiện đang sở hữu 4 Trung tâm dữ liệu lớn tại Hà Nội (FPT Fornix HN01, FPT Fornix HN02) và tại TP Hồ Chí Minh (FPT Fornix HCM01, FPT Fornix HCM02) với tổng diện tích hơn 17.000m² và sức chứa vượt 7.000 racks. Hệ sinh thái này đang là nền tảng quan trọng thúc đẩy chuyển đổi số cho hàng nghìn tổ chức, DN hàng đầu trong và ngoài nước.
Cùng quan điểm, TS Trần Văn Khải - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho rằng, Hà Nội cùng với TP Hồ Chí Minh là hai đầu tàu về hạ tầng số và có những lợi thế vượt trội thu hút các trung tâm dữ liệu xanh quy mô lớn. Trước hết, đây là các hub kết nối viễn thông trọng yếu của Việt Nam. Cả hai TP đều nằm gần các tuyến cáp quang biển quốc tế và có hệ thống cáp đất liền, mạng internet băng thông rộng phát triển nhất cả nước. Theo một công bố gần đây, Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, cùng với Đà Nẵng, Bắc Ninh đang trở thành những điểm đến hàng đầu cho trung tâm dữ liệu nhờ kết nối băng thông rộng quốc tế thuận lợi. Do đó, đặt siêu trung tâm dữ liệu tại đây giúp các DN bảo đảm độ trễ thấp và chất lượng dịch vụ cao cho khách hàng trong nước lẫn khu vực.
Thứ hai, Hà Nội và TP Hồ Chí Minh tập trung nguồn cầu dịch vụ số và hệ sinh thái công nghệ sôi động nhất. Phần lớn các DN, tổ chức lớn, khách hàng tiềm năng của trung tâm dữ liệu đều đặt trụ sở hoặc có hiện diện tại hai TP này. Việc ở gần khách hàng giúp siêu trung tâm dữ liệu giảm chi phí truyền dẫn, nâng cao tốc độ dịch vụ. Hiện nay khoảng 50% công suất trung tâm dữ liệu của cả nước tập trung ở TP Hồ Chí Minh, kế đó là Hà Nội – chứng tỏ đây là hai đô thị trọng điểm mà các nhà đầu tư ưu tiên lựa chọn.
Thứ ba, hai đầu tàu kinh tế của đất nước đã có sẵn hạ tầng phụ trợ và nhân lực chất lượng cao. Hà Nội có Khu công nghệ cao Hòa Lạc, TP Hồ Chí Minh có Khu công nghệ cao Sài Gòn và nhiều khu công nghiệp lớn khác, là nơi lý tưởng để bố trí các trung tâm dữ liệu đạt chuẩn quốc tế. Nhiều dự án trung tâm dữ liệu hiện đại đã và đang được triển khai: Viettel và VNPT có trung tâm dữ liệu lớn ở Hòa Lạc (Hà Nội) và Tân Phú Trung (TP Hồ Chí Minh); CMC, FPT, VNG, MobiFone cũng đầu tư trung tâm dữ liệu quy mô tại TP Hồ Chí Minh. Điều này tạo nên cụm hạ tầng sẵn có, thuận lợi cho chuỗi cung ứng dịch vụ (từ điện, mạng đến bảo trì, bảo mật) và cộng đồng chuyên gia dày dặn kinh nghiệm. Nhân lực CNTT trình độ cao tập trung tại hai TP, giúp vận hành các trung tâm phức tạp như hyperscale datar center suôn sẻ hơn so với các địa phương khác.
Cuối cùng, cả Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đang tiên phong trong xu hướng “xanh hóa hạ tầng số”. Chính quyền địa phương rất quan tâm thu hút đầu tư công nghệ cao bền vững, sẵn sàng hỗ trợ thủ tục và quỹ đất cho dự án trung tâm dữ liệu xanh. Mới đây, TP Hồ Chí Minh đã đề xuất cơ chế đặc thù cho một dự án siêu trung tâm dữ liệu 2 tỷ USD, nhằm thu hút nhà đầu tư quốc tế vào xây dựng trung tâm dữ liệu hiệu suất cao, sử dụng năng lượng tái tạo.
Bên cạnh đó, nhờ quy mô phụ tải lớn, hai TP này có điều kiện áp dụng các giải pháp mua điện xanh từ lưới điện. Thực tế, các trung tâm dữ liệu tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh tuy khó tự phát triển năng lượng tái tạo tại chỗ (do quỹ đất hạn hẹp), nhưng có thể tận dụng cơ chế mua điện tái tạo trực tiếp (DPPA) mới ban hành để truyền tải liên vùng điện gió, điện mặt trời từ nơi khác về vận hành trung tâm dữ liệu xanh.
“Tổng hợp các lợi thế về kết nối, thị trường, hạ tầng và chính sách như trên, không khó hiểu khi Hà Nội và TP Hồ Chí Minh là “bến đỗ” hàng đầu cho các nhà đầu tư trung tâm dữ liệu xanh so với các địa phương khác” – TS Trần Văn Khải khẳng định. Song cần lưu ý rằng thị trường trung tâm dữ liệu đang ở giai đoạn bùng nổ, và tiếp tục có sự dịch chuyển mạnh mẽ. Điều này đang và sẽ mở ra cơ hội phát triển các trung tâm dữ liệu tại nhiều địa phương khác nhau trên cả nước.
Tính toán kỹ lưỡng, bảo đảm an ninh năng lượng và môi trường
Mặc dù có lợi thế thu hút các trung tâm dữ liệu, nhưng Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành cũng đang phải đối mặt với không ít thách thức khi nhu cầu điện cho các trung tâm dữ liệu, đặc biệt là siêu trung tâm dữ liệu là rất lớn, trong khi nguồn cung năng lượng sạch còn hạn chế. Công tác triển khai thực hiện Quy hoạch điện VIII điều chỉnh đang gặp khó khăn nhất định, tiến độ chậm hơn kế hoạch do các vấn đề như: thủ tục hành chính, lựa chọn nhà đầu tư, và các điểm nghẽn về đất đai, môi trường... Nguy cơ thiếu điện vẫn còn hiện hữu, điều này dẫn đến những rủi ro nhất định khi triển khai các trung tâm dữ liệu lớn.
Viện Nghiên cứu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo thuộc Đại học Bách khoa Hà Nội là viện nghiên cứu chuyên sâu đầu tiên của cả nước trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.
PGS.TS Nguyễn Đức Huy – Phó Hiệu trưởng trường Điện – Điện tử, Đại học Bách khoa Hà Nội thẳng thắn nhìn nhận, việc triển khai các trung tâm dữ liệu lớn ở các TP lớn đặt ra những thách thức về mặt kỹ thuật. Trung tâm dữ liệu có nhu cầu tiêu thụ điện năng rất cao, cần có nguồn điện dự phòng. Vì vậy việc xây dựng trung tâm dữ liệu, đặc biệt là siêu trung tâm dữ liệu đòi hỏi quỹ đất lớn cho việc xây dựng, lắp đặt các máy chủ, hệ thống điện dự phòng, hệ thống đường dây và trạm biến áp riêng.
Vị chuyên gia này dẫn chứng số liệu từ Nhật báo The Guardian (Anh) cho biết, AI sẽ thúc đẩy tiêu thụ điện năng của các trung tâm dữ liệu, có thể chiếm đến 4,5% năng lượng toàn cầu vào năm 2030. Sự cạnh tranh của các quốc gia lớn cũng tạo ra lựa chọn khó khăn cho các nền kinh tế có quy mô nhỏ hơn khi tham gia sân chơi này. Do cạnh tranh khốc liệt, lợi nhuận của lĩnh vực AI hiện nay không cao, kể cả trong lĩnh vực phát triển các mô hình trí tuệ nhân tạo nền tảng (mô hình ngôn ngữ lớn), và phát triển các trung tâm dữ liệu AI. Đặc biệt, đầu tư cho các trung tâm dữ liệu tính toán có chi phí rất cao, có tác động đến môi trường do sử dụng điện, nước làm mát.
Tuy nhiên, xu thế đầu tư vào nghiên cứu AI, phát triển các mô hình ngôn ngữ lớn và ứng dụng trong các lĩnh vực là rất rõ ràng, những quốc gia như Mỹ, Trung Quốc đã và đang đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực chip, AI, hạ tầng số. Việt Nam cũng không thể đi ngược xu thế đó. “Chúng ta cần đầu tư phát triển các mô hình AI, cũng như các dịch vụ số, thông qua việc phát triển các trung tâm dữ liệu lớn. Tuy nhiên mục tiêu này cần được tính toán kỹ lưỡng, làm sao cân bằng giữa yếu tố phát triển nghiên cứu trong nước trong lĩnh vực AI và các yếu tố thực tế về nguồn lực cho ngành năng lượng, khả năng cạnh tranh” – vị chuyên gia này khuyến nghị.
Bên cạnh đó, một yếu tố ít được nhắc đến, đó là công suất tiêu thụ của các trung tâm dữ liệu có thể biến động rất nhanh, đòi hỏi lưới điện phải có khả năng phản ứng kịp thời, ổn định. Hiện nay, việc bảo đảm cân bằng tải ở Việt Nam vẫn chủ yếu từ các nguồn điện truyền thống như thủy điện, nhiệt điện khí. Để phát triển các trung tâm dữ liệu lớn, cũng như hướng đến hệ thống điện có tỷ trọng cao từ nguồn tái tạo, xanh, sạch, cần có cơ chế để thúc đẩy sự tham gia mạnh mẽ hơn nữa của nguồn điện mặt trời, gió, và đặc biệt là các hệ thống lưu trữ năng lượng.
Do vậy, PGS.TS Nguyễn Đức Huy bảo lưu quan điểm khi cho rằng, Việt Nam cần có chính sách hợp lý trong định hướng chiến lược phát triển các mô hình trí tuệ nhân tạo/hạ tầng trung tâm dữ liệu; bảo đảm phát triển nguồn nhân lực trong nước và tạo ra các sản phẩm “make in Vietnam” trong lĩnh vực AI, đồng thời không tạo nên áp lực quá mức lên hạ tầng năng lượng; bên cạnh việc xây dựng hành lang pháp lý cho cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA), tăng cơ hội tiếp cận điện sạch cho các trung tâm dữ liệu; và tạo các hành lang pháp lý thuận lợi thúc đẩy sự tham gia tích cực của hệ thống pin lưu trữ (BESS). Thực tế ở các nước phát triển BESS tham gia với tác dụng tích cực trong các thị trường dịch vụ phụ trợ, nâng cao tính ổn định và tin cậy cung cấp điện. Cuối cùng là đề xuất tăng cường đầu tư phát triển lưới điện thông minh thông qua các biện pháp chính sách, hỗ trợ nghiên cứu, hướng tới mục tiêu giảm tổn thất điện năng, nâng cao độ linh hoạt và hiệu quả sử dụng điện ở cả khâu truyền tải và phân phối điện.
Không khó để nhận ra AI đang len lỏi và dần trở thành công cụ thân thuộc với nhiều người dùng tại Việt Nam hiện nay. Nếu như ChatGPT được coi là "trợ thủ đa năng" cho dịch thuật, nghiên cứu và công việc chuyên môn, thì Gemini và DeepSeek đóng vai trò hỗ trợ học kỹ năng, kiến thức mới, còn Meta AI được ưa chuộng trong các cuộc trò chuyện thường ngày... Nhưng đáng lo ngại là việc gia tăng sử dụng AI lại kéo theo nhu cầu đốt một lượng điện khổng lồ. Theo Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), chỉ một truy vấn ChatGPT cũng tiêu thụ điện năng gấp 10 lần một tìm kiếm Google thông thường.
Đưa ra lời cam kết phát triển hạ tầng AI xanh tại Việt Nam, Schneider Electric - một tập đoàn dẫn đầu toàn cầu về ứng dụng công nghệ hiện đại trong điện hóa, tự động hóa và số hóa cho các nhà máy, trung tâm dữ liệu... cho biết sẽ chia sẻ các giải pháp mới trong việc xây dựng lưới điện thông minh – một hệ thống linh hoạt, bền vững, được tích hợp AI để tối ưu hóa phân phối và sử dụng năng lượng. Sự kết hợp này không chỉ giúp Việt Nam vừa bảo đảm an ninh năng lượng, mà còn tạo động lực cho chuyển đổi số và phát triển trung tâm dữ liệu cho AI.
Đây là hướng hợp tác phù hợp trong bối cảnh Việt Nam đang tiến vào giai đoạn tất yếu trở thành miền “đất lành” của các tập đoàn công nghệ toàn cầu trong lĩnh vực trung tâm dữ liệu. Với cơ sở hạ tầng số phát triển nhanh, nhu cầu xử lý dữ liệu và AI gia tăng mạnh, và môi trường đầu tư ngày càng cởi mở, các siêu trung tâm dữ liệu quốc tế sẽ tìm cách “làm tổ” tại Việt Nam trong vòng 3 - 5 năm tới. Nhưng để đón được “đại bàng” và tạo môi trường cho các trung tâm dữ liệu nội địa phát triển thì điều tiên quyết là quốc gia phải sẵn lòng đáp ứng năng lực điện, quy hoạch và chính sách để không lỡ nhịp thời cơ.
(Còn nữa)
Bài 1: Sức nóng của AI
Bài 2: Không lo thiếu "điện sạch" cho trung tâm dữ liệu?
![[AI và cơn khát "điện sạch"]: Bài 1: Sức nóng của AI](https://resource.kinhtedothi.vn/resources2025/1/users/87/viettel-idc-1-1761215016.png)
