AI và robot dự báo là “lối thoát duy nhất” cho khủng hoảng nợ công Mỹ

Trao đổi với nhà đầu tư kiêm podcaster Nikhil Kamath, ông Musk nói việc ứng dụng AI trên quy mô lớn sẽ tạo ra mức tăng trưởng đủ mạnh để cân bằng lại tình trạng tài chính hiện nay.

“Theo tôi, đó gần như là giải pháp duy nhất cho khủng hoảng nợ công Mỹ,” tỷ phú Musk nhận định. Tuy nhiên, ông cho rằng sự bùng nổ năng suất này “có thể gây ra giảm phát đáng kể.”

Tính đến ngày 26/11, nợ công Mỹ đã chạm 38,34 nghìn tỷ USD, gấp đôi so với 10 năm trước, theo dữ liệu Bộ Tài chính Mỹ. Dù các mô hình AI hiện tại chưa nâng năng suất đến mức vượt tốc độ lạm phát, ông Musk tin rằng điều đó sẽ thay đổi sớm: “Trong vòng ba năm hoặc ít hơn, tôi dự đoán sản lượng hàng hóa và dịch vụ sẽ tăng nhanh hơn tỷ lệ lạm phát.”

Tầm nhìn của vị tỷ phú về nền kinh tế mới dựa trên AI là một thế giới nơi “lao động trở thành lựa chọn,” chứ không phải bắt buộc - điều ông mô tả là “thu nhập cao phổ quát,” nơi năng suất đủ lớn để mọi người không phải làm việc để đáp ứng nhu cầu cơ bản.

AI – chìa khóa tăng trưởng hay mối nguy lệch pha giàu nghèo?

Tỷ phú Musk nhiều lần nói về khả năng AI tái định hình nền kinh tế. Tại cuộc họp cổ đông Tesla gần đây, ông lập luận rằng robot Optimus có thể xóa nghèo và giảm nhu cầu lao động của con người. Tại Diễn đàn Đầu tư Mỹ - Ả Rập Saudi, tỷ phú này còn dự đoán rằng tiền tệ có thể “trở nên không còn quan trọng” trong tương lai do năng suất quá lớn.

Quan điểm này tương đồng với dự báo lâu nay của nhiều học giả về viễn cảnh con người làm việc ít hơn nhờ tiến bộ công nghệ. Nhưng không phải ai cũng tin lạc quan như vậy.

CEO Google Sundar Pichai cho rằng AI sẽ mang lại “lợi ích phi thường” nhưng đồng thời gây ra “đứt gãy xã hội,” buộc lực lượng lao động phải thích ứng. Nhà đầu tư Vinod Khosla dự đoán AI sẽ đảm nhiệm tới 80% công việc trong 80% ngành nghề - một thay đổi có thể làm xói mòn giá trị lao động con người và buộc các chính phủ phải tính đến thu nhập cơ bản phổ quát.

Ở chiều ngược lại, “cha đẻ AI” Geoffrey Hinton cảnh báo rằng phần lớn lợi nhuận khổng lồ từ AI sẽ rơi vào tay một nhóm rất nhỏ, khiến đa số bị tụt lại và có nguy cơ thất nghiệp hàng loạt. “Không phải công nghệ có lỗi, mà là hệ thống kinh tế quyết định ai hưởng lợi,” ông nói.

Nợ công Mỹ - vấn đề không chỉ là con số

Mặc dù nợ công lớn không phải lúc nào cũng gây hoảng loạn với giới kinh tế, vì nợ là nền tảng cho thị trường trái phiếu toàn cầu, nhưng lãi suất trả cho khoản nợ khổng lồ mới là điều đáng lo ngại.

Đến tháng 10/2025, Mỹ phải chi 104 tỷ USD để trả lãi, tương đương 15% chi tiêu liên bang trong năm tài khóa 2026. Riêng năm 2025, tổng chi phí lãi nợ là 1,22 nghìn tỷ USD, vượt cả ngân sách quốc phòng và Medicaid.

Lý thuyết kinh tế cho rằng để cải thiện tỷ lệ nợ/GDP và giảm chi phí vay, một quốc gia có thể thắt chặt chi tiêu hoặc thúc đẩy tăng trưởng. Tỷ phú Musk đặt niềm tin vào lựa chọn thứ hai, một kỷ nguyên tăng trưởng mới nhờ AI.

Tỷ phú Musk dự đoán khi AI và robot làm tăng mạnh sản lượng hàng hóa và dịch vụ, nền kinh tế sẽ đối mặt với giảm phát: “Bạn khó có thể tăng cung tiền nhanh bằng tốc độ tăng sản lượng.”

Một số chuyên gia đồng tình ở mức độ nhất định. Chuyên gia Ron Insana từ Schroders nói rằng mỗi làn sóng công nghệ đều khiến lao động bị thay thế và chi phí hàng hóa giảm, trong khi đó nhà phân tích Rick Rieder của BlackRock gọi AI là “động lực tạo tăng trưởng giảm lạm phát”, giúp chi phí đơn vị giảm nhưng sản lượng tăng.

Dù vậy, đa số cho rằng AI sẽ tạo ra giảm lạm phát hơn là giảm phát thực sự.