Ẩm thực Hà Nội: Từ di sản văn hóa đến tài sản của công nghiệp sáng tạo

Di sản chỉ thực sự có giá trị khi trở thành tài sản

Trong chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa của Hà Nội, ẩm thực được xác định là một trong những lĩnh vực có nhiều dư địa để vừa bảo tồn bản sắc, vừa đóng góp cho tăng trưởng kinh tế. TS Phạm Thị Lan Anh, trưởng phòng Quản lý Di sản, Sở Văn hóa và Thể thao (VH&TT) cho biết, ẩm thực hiện là một trong 7 lĩnh vực sáng tạo được UNESCO ghi nhận. Việt Nam đã có 4 Thành phố gia nhập Mạng lưới các Thành phố sáng tạo của UNESCO, trong đó Hà Nội là một trong những địa phương đi đầu. Thực tế này cho thấy, tiềm năng phát triển của ẩm thực không chỉ nằm ở giá trị truyền thống, mà còn ở khả năng kết nối văn hóa, du lịch và kinh tế sáng tạo.

Theo TS Phạm Thị Lan Anh, điều Hà Nội kiên trì theo đuổi không phải là mở rộng lễ hội theo chiều rộng, mà là thay đổi cách tiếp cận đối với di sản. Ẩm thực không nên chỉ dừng lại ở bảo tồn hay quảng bá đơn thuần, mà cần được nhìn nhận như một “tài sản văn hóa”. “Chỉ khi trở thành tài sản, ẩm thực mới tạo ra giá trị kinh tế, đóng góp trực tiếp vào sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của Thủ đô. Đây chính là cách chúng ta hiện thực hóa các chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về phát triển văn hóa trong thời kỳ mới”, TS Phạm Thị Lan Anh nhấn mạnh.

Từ định hướng đó, Hà Nội không chỉ chú trọng ghi danh di sản ẩm thực, mà còn quan tâm đến việc tạo môi trường để di sản được thực hành, truyền dạy và tiếp tục sống trong cộng đồng. Di sản ẩm thực vì thế không đứng yên trong không gian trưng bày, mà gắn với đời sống đương đại và nhu cầu xã hội.

Báo chí trong chuỗi giá trị phát triển ẩm thực

Phát biểu tại các hoạt động trong khuôn khổ Lễ hội Văn hóa Ẩm thực Hà Nội 2025, PGS.TS Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập Báo Kinh tế và Đô thị cho rằng, Hà Nội đang từng bước đưa ẩm thực vượt ra khỏi khuôn khổ bảo tồn để trở thành một ngành công nghiệp văn hóa sáng tạo, dựa trên nền tảng di sản và tư duy của UNESCO. Trong tiến trình đó, mô hình hợp tác giữa Nhà nước – Doanh nghiệp – Cộng đồng được xem là chìa khóa để di sản ẩm thực tạo sinh kế bền vững.

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi nhấn mạnh, với vai trò là cơ quan báo chí chủ lực của Thủ đô, là cơ quan ngôn luận của UBND TP Hà Nội, Báo Kinh tế và Đô thị thực hiện đúng nhiệm vụ được giao trong Nghị quyết 09-NQ/TU về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Hà Nội. Báo chí không chỉ làm nhiệm vụ thông tin, tuyên truyền, mà còn tham gia vào quá trình nhận diện di sản trong cộng đồng, từ đó góp phần định hướng công tác bảo vệ và phát huy giá trị di sản một cách bền chặt hơn.

Thực tế cho thấy, sự phối hợp giữa Sở VH&TT Hà Nội, Báo Kinh tế và Đô thị cùng các doanh nghiệp trong những năm qua đã tạo nên những mô hình lan tỏa hiệu quả, đặc biệt trong việc quảng bá và phát huy giá trị di sản phở Hà Nội. Việc đồng hành này không chỉ giúp lan tỏa giá trị văn hóa, mà còn tạo cơ sở để doanh nghiệp tiếp cận di sản một cách gần gũi hơn, từ đó định hướng sản phẩm phù hợp với hương vị truyền thống và thị hiếu người tiêu dùng.

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi cũng dẫn chứng, trong khuôn khổ lễ hội năm nay, việc công bố quyết định ghi danh “Tri thức chế biến và thưởng thức Chả cá Lã Vọng” vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là một ví dụ cho cách tiếp cận gắn kết giữa vinh danh di sản và truyền thông di sản. Thông qua các hoạt động trình diễn, thực hành và kể chuyện, di sản không chỉ được tôn vinh mà còn được lan tỏa tới cộng đồng, đặc biệt là những người thực hành trẻ, qua đó góp phần gìn giữ và phát huy các giá trị tinh túy của ẩm thực Hà Nội…

Doanh nghiệp đồng hành để di sản sống cùng đời sống hiện đại

Là đơn vị đồng hành Acecook Việt Nam trong bảo vệ, phát huy giá trị di sản ẩm thực Phở, phát triển công nghiệp văn hóa Hà Nội, ông Nguyễn Đức Mẫn, Trưởng phòng Marketing Chi nhánh Hưng Yên - Acecook Việt Nam cho rằng, ẩm thực chỉ thực sự được gìn giữ khi được cộng đồng hiểu, yêu và chủ động lan tỏa. Với Acecook Việt Nam, hành trình đồng hành cùng ẩm thực Việt, đặc biệt là Phở, không chỉ dừng lại ở sản phẩm, mà là nỗ lực gìn giữ và lan tỏa một di sản sống.

Ông Nguyễn Đức Mẫn cho biết, doanh nghiệp luôn cố gắng giữ trọn tinh thần ẩm thực truyền thống trong các sản phẩm, đồng thời thể hiện theo cách phù hợp với nhịp sống hiện đại để phở tiếp tục hiện diện trong đời sống hằng ngày của người tiêu dùng, ở Việt Nam và trên thị trường quốc tế. Khi nghệ nhân giữ nghề và truyền cảm hứng, cơ quan quản lý tạo điều kiện, báo chí kết nối và doanh nghiệp đồng hành bằng nguồn lực và sáng tạo, di sản ẩm thực sẽ có điều kiện lan tỏa bền vững hơn.

Từ Lễ hội Văn hóa Ẩm thực Hà Nội 2025, có thể thấy rõ cách làm nhất quán của Hà Nội trong phát triển công nghiệp văn hóa: lấy di sản làm nền tảng, lấy cộng đồng làm trung tâm và lấy sáng tạo làm động lực. Việc gắn kết giữa bảo tồn, truyền thông và khai thác giá trị đang từng bước giúp ẩm thực Hà Nội vượt ra khỏi phạm vi của ký ức hay thói quen ăn uống, trở thành nguồn lực văn hóa có khả năng đóng góp cho phát triển kinh tế sáng tạo.

Trong tiến trình đó, những di sản như Phở hay chả cá Lã Vọng không chỉ được vinh danh, mà còn được đặt vào dòng chảy đời sống đương đại, nơi các giá trị truyền thống tiếp tục được kể lại, được thực hành và được làm mới. Đây chính là nền tảng để ẩm thực Hà Nội khẳng định vai trò như một tài sản văn hóa, góp phần tạo dựng bản sắc và sức hấp dẫn lâu dài cho Thủ đô.