Lễ hội Văn hóa Ẩm thực Hà Nội: Mở không gian cho ẩm thực Thủ đô

Từ lễ hội thường niên đến không gian tiếp cận đại chúng

Được tổ chức lần đầu từ năm 2018, Lễ hội Văn hóa Ẩm thực Hà Nội đã trở thành một hoạt động văn hóa thường niên, từng bước khẳng định vai trò là không gian giới thiệu, quảng bá tinh hoa ẩm thực Thủ đô. Qua mỗi kỳ tổ chức, quy mô và cách tiếp cận của lễ hội ngày càng mở rộng, phản ánh rõ hơn tư duy đưa di sản ẩm thực ra khỏi không gian khu biệt, để công chúng dễ tiếp cận và trải nghiệm.

Năm 2025, không gian lễ hội tiếp tục ghi nhận lượng lớn người dân và du khách tham gia. Các khu trưng bày, trình diễn, trải nghiệm được bố trí đan xen, tạo nên bức tranh sinh động về ẩm thực Hà Nội. Trong dòng người tham quan, không khó để bắt gặp hình ảnh các nghệ nhân trực tiếp thao tác nghề, trò chuyện với công chúng, biến lễ hội thành một không gian sống của ẩm thực, thay vì chỉ là nơi trưng bày món ăn.

Theo đánh giá của nhiều nghệ nhân, chính việc đưa ẩm thực ra không gian lễ hội đã giúp thu hẹp khoảng cách giữa người làm nghề và người thưởng thức, đồng thời tạo cơ hội để các giá trị văn hóa được giải thích, lan tỏa một cách trực quan và dễ tiếp nhận hơn.

Tại lễ hội năm nay, làng nghề giò chả Ước Lễ tiếp tục là một trong những điểm nhấn thu hút sự quan tâm của công chúng. Chia sẻ với phóng viên Kinh tế & Đô thị, Chủ tịch Hội làng nghề truyền thống giò chả Ước Lễ Đặng Hồng Sơn cho biết: “Việc tham gia Lễ hội Văn hóa Ẩm thực Hà Nội là niềm vinh dự lớn đối với cộng đồng làng nghề. Đây không chỉ là dịp giới thiệu sản phẩm mà quan trọng hơn là kể câu chuyện nghề bằng chính bàn tay và tâm huyết của các nghệ nhân”.

Theo ông Đặng Hồng Sơn, năm nay Ước Lễ có khoảng 30 nghệ nhân cùng tham gia trình diễn và giới thiệu sản phẩm. Điểm nhấn là ống chả quế dài 2,4m, nặng khoảng 120kg, được thực hiện hoàn toàn thủ công trong suốt 6 giờ trên bếp than. “Chả quế là một trong những món khó nhất của giò chả, bởi phải làm từng lớp, mỗi công đoạn đều cần thời gian và độ chính xác cao. Sản phẩm này không chỉ để trình diễn, mà còn để khẳng định sự cầu kỳ, tinh xảo của nghề truyền thống” – ông Nghệ nhân Đặng Hồng Sơn nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, khu trải nghiệm giã giò bằng tay với cối đá theo lối cổ truyền được tổ chức xuyên suốt các ngày lễ hội. Theo ông Sơn, trong điều kiện hiện nay, giã tay chủ yếu mang tính trải nghiệm và trình diễn. Nếu áp dụng hoàn toàn vào sản xuất kinh doanh thì không khả thi, vì năng suất thấp và giá thành cao. Nhưng thông qua trải nghiệm này, công chúng sẽ hiểu rõ hơn giá trị lao động và cái tâm của người làm nghề.

Tài nguyên cần được khai thác bài bản

Thông qua lễ hội, công chúng có thể thấy tinh hoa ẩm thực không chỉ là câu chuyện kỹ thuật nghề, mà ở đó, ẩm thực được đặt trong mạch văn hóa cộng đồng và lịch sử. Với cỗ Bát Tràng, nghệ nhân Hà Thị Vinh - Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam khẳng định, giá trị cốt lõi nằm ở chiều sâu cộng đồng, việc truyền nối qua nhiều thế hệ. “Cỗ Bát Tràng không phải là sự khéo léo của một cá nhân. Đó là tinh hoa được truyền từ đời bà sang mẹ, từ mẹ sang con của 19 dòng họ gốc Bát Tràng. Chính tính cộng đồng ấy làm nên giá trị đặc biệt của cỗ Bát Tràng” - bà Hà Thị Vinh chia sẻ.

Theo nghệ nhân này, việc đưa cỗ Bát Tràng ra lễ hội là cách để giới thiệu với công chúng một diện mạo đầy đủ hơn. “Bát Tràng không chỉ có gốm, mà còn có truyền thống hiếu học, khoa bảng và một nền ẩm thực tinh tế. Trong bối cảnh công nghiệp văn hóa đang được đặt ra như một hướng phát triển quan trọng, ẩm thực chính là một “tài nguyên mềm” cần được khai thác bài bản.

Ở chiều sâu lịch sử, câu chuyện chả cá Lã Vọng được bà Lê Thị Bích Lộc - truyền nhân đời thứ tư của gia tộc họ Đoàn ở phố Chả Cá kể lại ngay tại không gian lễ hội. Theo bà, món chả cá ra đời từ hơn 150 năm trước, gắn với ngôi nhà số 14 Hàng Sơn – nơi từng là điểm hội họp bí mật của nghĩa quân trong thời kỳ chống thực dân. “Chả cá không chỉ là món ăn để mưu sinh, mà còn gắn với một giai đoạn lịch sử, với tinh thần yêu nước. Điều quan trọng nhất khi làm chả cá là giữ được cái tâm với nghề và với người thưởng thức” - bà Lê Thị Bích Lộc nói.

Ẩm thực trong chiến lược công nghiệp văn hóa Thủ đô

Từ những câu chuyện cụ thể tại lễ hội, có thể thấy Lễ hội Văn hóa Ẩm thực Hà Nội không đơn thuần là sự kiện giới thiệu món ăn, mà đang từng bước trở thành một công cụ văn hóa hiệu quả. Việc tổ chức liên tục từ năm 2018 đến nay cho thấy sự kiên trì trong cách làm, đồng thời phản ánh nhu cầu thực tế của công chúng đối với những không gian văn hóa mở.

Theo các nghệ nhân, khi ẩm thực được đưa ra không gian lễ hội, giá trị không chỉ dừng lại ở việc thưởng thức mà còn ở sự hiểu biết và đồng cảm của người tham gia. Điều này tạo tiền đề để ẩm thực Hà Nội được nhìn nhận như một phần của công nghiệp văn hóa, gắn với du lịch, sáng tạo và quảng bá hình ảnh Thủ đô. “Nếu trong tương lai, nhắc đến giò chả, chả cá hay cỗ truyền thống, người ta không chỉ nghĩ đến món ăn mà còn nhớ đến câu chuyện văn hóa phía sau, thì đó chính là thành công lớn nhất của những lễ hội như thế này” - nghệ nhân Đặng Hồng Sơn chia sẻ.

Trong bối cảnh Hà Nội đang đặt mục tiêu phát triển công nghiệp văn hóa trở thành ngành kinh tế quan trọng, việc duy trì và nâng tầm những lễ hội như Lễ hội Văn hóa Ẩm thực Hà Nội cho thấy một hướng đi rõ ràng, đưa ẩm thực ra không gian công cộng, để di sản không chỉ được bảo tồn mà còn tiếp tục sống, lan tỏa và tạo giá trị mới trong đời sống đô thị đương đại.