Đô thị hóa là một xu hướng tất yếu khách quan đối với các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Quá trình đô thị hoá đã và đang tạo ra những tiền đề cho quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Bên cạnh những mặt tích cực, quá trình đô thị hoá cũng đặt ra những thách thức, đặc biệt là việc giải quyết vấn đề giao thông vận tải đô thị. Trong bối cảnh hiện nay khi xu hướng cơ giới hoá phương tiện đi lại phát triển, phương tiện đi lại của người dân đô thị đang gia tăng một cách nhanh chóng thì vấn đề giao thông đô thị trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.

Quá trình phát triển, vì nhiều lý do khác nhau, hệ thống giao thông vận tải đô thị phát triển không đồng bộ và mất cân đối nghiêm trọng giữa các bộ phận. Mất cân đối giữa mạng lưới giao thông với hệ thống vận tải, mất cân đối giữa hệ thống giao thông động và hệ thống giao thông tĩnh. Mất cân đối giữa phát triển các phương tiện vận tải với cơ sở hạ tầng, đặc biệt là với hệ thống giao thông tĩnh. Sự mất cân đối và thiếu đồng bộ đi liền với việc giảm hiệu quả khai thác vận hành của hệ thống giao thông nói chung và hệ thống giao thông tĩnh đô thị nói riêng.

Hiện nay, tỷ lệ đất dành cho giao thông tĩnh còn nhỏ trong khi đó tốc độ gia tăng về phương tiện, đặc biệt là phương tiện xe cá nhân đang tăng cao. Mặc dù thành phố Hà Nội đã chú trọng trong công tác lập và triển khai quy hoạch hệ thống giao thông tĩnh, tuy nhiên quá trình triển khai quy hoạch còn chậm, các chính sách hỗ trợ đi kèm chưa thực sự phát huy hiệu quả trong quá trình kêu gọi đầu tư bằng nguồn xã hội hóa.

Mặt khác, việc triển khai theo phương thức đầu tư công – quản trị tư do việc cho phép tư nhân quản lý, khai thác và sử dụng các tài sản hình thành từ đầu tư công thông qua các hình thức như bán, chuyển nhượng và thuê vận hành, một mặt góp phần nâng cao hiệu quả khai thác, sử dụng tài sản công (tận dụng được nguồn lực tài chính của nhà nước và năng lực quản lý từ phía tư nhân, giảm gánh nặng quản lý của Nhà nước trong khi vẫn bảo đảm lợi ích cho người dân và xã hội); mặt khác góp phần tách bạch giữa vai trò quản lý nhà nước và vai trò quản lý, khai thác tài sản công.

Đồng thời, tạo nguồn vốn để thành phố đầu tư cơ sở hạ tầng mới; giúp tăng năng suất và sử dụng các nguồn lực một cách hiệu quả, góp phần thúc đẩy cải cách các lĩnh vực. Đầu tư công, quản trị tư mang lại lợi ích cho cả nhà nước và người dân vì tận dụng được nguồn lực tài chính của nhà nước và năng lực quản lý từ phía tư nhân, giảm gánh nặng quản lý của Nhà nước trong khi vẫn bảo đảm lợi ích cho người dân và xã hội.

Theo báo cáo của UBND quận Cầu Giấy (cũ) về việc kiểm tra, xử lý các điểm trông giữ xe không phép, địa bàn quận hiện có khoảng 50.000 ô tô và 150.000 xe máy. Tuy nhiên, quỹ đất dành cho giao thông tĩnh chỉ chiếm 0,71% diện tích tự nhiên, đáp ứng chưa đến 4.020 xe, khiến nhu cầu trông giữ xe vượt xa khả năng đáp ứng.

Tính đến thời điểm tháng 3/2025, thống kê của UBND quận Cầu Giấy (cũ), trong năm 2024, UBND quận Cầu Giấy đã ban hành Kế hoạch số 142/KH-UBND ngày 19/4/2024 về kiểm tra, xử lý các điểm trông giữ phương tiện giao thông trên địa bàn quận Cầu Giấy năm 2024; Quyết định số 1580/QĐ-UBND ngày 17/5/2024 về thành lập 2 đoàn liên ngành về kiểm tra, xử lý các điểm trông giữ phương tiện giao thông trên địa bàn quận Cầu Giấy năm 2024, trên địa bàn quận có 42 điểm trông giữ phương tiện được cấp phép, trong đó, 24 điểm do Sở Giao thông Vận tải Hà Nội (nay là Sở Xây dựng Hà Nội) và 18 điểm của UBND quận Cầu Giấy (cũ) cấp phép. Tuy nhiên, cùng với các địa phương khác trên địa bàn Hà Nội, đặc biệt là các quận nội thành, các điểm trông giữ xe được cấp phép hiện nay không đáp ứng được nhu cầu của người dân.

Đó chính là lý do xuất hiện các bãi xe tự phát, bãi xe không phép. Đương nhiên, những bãi xe này không những không đảm bảo an toàn PCCC, không được kiểm soát và thất thu một khoản thuế. Song, nếu đứng về phía người dân, nhiều ý kiến cho rằng “có còn hơn không”. Vì hiện nay, hạ tầng giao thông tĩnh còn thiếu và yếu, chỉ đáp ứng được một phần rất nhỏ nhu cầu trông giữ phương tiện, vậy số còn lại sẽ gửi ở đâu?

Thực tế, nhiều ô đất thuộc các dự án chậm triển khai đã bị biến thành bãi trông giữ xe trái phép. Quận Cầu Giấy (cũ) ghi nhận 20 điểm trông xe không phép tại các khu đất trống chưa được đưa vào sử dụng. Dù đã triển khai các biện pháp xử lý, quận Cầu Giấy (cũ) vẫn gặp nhiều khó khăn do thiếu quy định cụ thể về việc quản lý, sử dụng tạm thời các ô đất trống. Việc giải tỏa cũng gặp trở ngại vì phần lớn các ô đất này thuộc quyền quản lý của chủ đầu tư, đơn vị ngoài phạm vi quản lý trực tiếp của quận. Thêm nữa, nhiều chủ đầu tư chưa phối hợp chặt chẽ với chính quyền trong việc xử lý vi phạm, khiến tình trạng sử dụng đất sai mục đích kéo dài.

Trong khi nhu cầu sử dụng đất tại đây ngày càng cấp thiết, nhiều dự án được giao đất nhưng chậm triển khai, bỏ hoang trong thời gian dài. Không chỉ gây lãng phí tài nguyên, một số khu đất còn bị tận dụng làm bãi trông giữ xe trái phép, khiến tình trạng quản lý đô thị thêm phức tạp.

Theo ghi nhận của PV, dự án cống hóa mương Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy (cũ) (nay là phường Nghĩa Đô) để xây dựng bãi đỗ xe được thành phố cấp giấy chứng nhận đầu tư năm 2007, quy mô khoảng 185 ôtô và 500 xe máy cùng các dịch vụ phụ trợ. Nhưng thay vì làm bãi xe, dự án 14.000 m2 bị biến tướng cho thuê kinh doanh các dịch vụ khác. Quận Cầu Giấy (cũ) đã tổ chức cưỡng chế công trình vi phạm tại đây, nhưng hiện vẫn còn một số hạng mục kinh doanh, trong đó có bãi xe tạm, kinh doanh cho thuê. Đặc biệt hơn, khu vực này được quây tôn xung quanh nhưng những chỗ cho thuê đều được cắt rào quây tôn, mở cửa.

Tại quận Hoàng Mai (cũ), theo các đồ án Quy hoạch phân khu đô thị được UBND TP Hà Nội phê duyệt, trên địa bàn quận được phê duyệt 86 ô quy hoạch có chức năng bãi đỗ xe và kết hợp một phần là bãi đỗ xe. Nhưng sau 21 năm hình thành và phát triển, hiện quận Hoàng Mai (cũ) mới hoàn thành 5 bãi xe: Bến xe Giáp Bát, Nước Ngầm; Bãi đỗ xe công cộng Đền Lừ; Bãi đỗ xe Công ty CP Đầu tư và kinh doanh XNK Vạn Thuận; Bãi đỗ xe 09 tầng thuộc dự án Ecolake View số 32 Đại Từ; đang triển khai 1 dự án tại phường Lĩnh Nam; đang tiến hành xin chủ trương hoặc thủ tục đầu tư 9 dự án; Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng quận Hoàng Mai (cũ) đang nghiên cứu 6 dự án và có tới 65 dự án chưa có nhà đầu tư.

 “Khát” bãi đỗ xe ở Khu đô thị Linh Đàm, Hà Nội. Video: Khánh Huy - Cao Kỳ

Về nguyên nhân, hiện hệ thống văn bản pháp quy liên quan đến đầu tư, xây dựng có nhiều thay đổi, dẫn đến kéo dài thời gian lập, thẩm định, phê duyệt và triển khai các dự án đầu tư; công tác giải phóng mặt bằng phục vụ dự án bãi đỗ xe gặp nhiều khó khăn; kinh phí đầu tư các dự án bãi đỗ xe ngầm và tự động cao tầng rất lớn, dẫn đến kéo dài thời gian thu hồi vốn và thiếu sức hút với nhà đầu tư…

Còn tại dự án bãi đỗ xe công cộng Phùng Khoang, theo báo cáo, dự án bãi đỗ xe công cộng Phùng Khoang được UBND TP cấp giấy chứng nhận đầu tư lần đầu năm 2008 với quy định tiến độ thực hiện dự án là năm 2008-2009. Tháng 2/2009, UBND TP Hà Nội có quyết định cho Hợp tác xã Thống Nhất thuê đất để xây dựng bãi đỗ xe công cộng Phùng Khoang, thời gian thuê đất 50 năm.

Dự án này từng bị Hà Nội yêu cầu kiểm tra, xử lý. Theo đó, UBND TP ban hành kế hoạch về tiếp tục tăng cường công tác kiểm tra, xử lý các dự án vốn ngoài ngân sách có sử dụng đất chậm triển khai, vi phạm Luật Đất đai trên địa bàn thành phố.

UBND TP Hà Nội chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) tiến hành kiểm tra dự án bãi đỗ xe công cộng Phùng Khoang, phường Trung Văn (cũ) dự án theo kiến nghị của đoàn tái giám sát HĐND TP để chỉ rõ trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị liên quan và báo cáo, đề xuất UBND TP giải quyết xử lý theo quy định. Ghi nhận thực trạng nơi đây vẫn đang trông giữ xe nhưng chỉ dựng các nhà che đơn giản, chưa được đầu tư hiện đại, đảm bảo an toàn PCCC.

(Còn nữa)

LTS: Trong bối cảnh tăng số lượng xe cá nhân ở Hà Nội, việc quản lý giao thông trở nên phức tạp hơn bao giờ hết. Mặc dù có những nỗ lực hạn chế xe cá nhân vào nội đô, nhưng vẫn tồn tại thói quen sử dụng vỉa hè và lòng đường để đỗ xe, tạo ra một tình trạng mâu thuẫn lớn trong khi nhiều dự án bãi đỗ xe thông bị bỏ hoang… Mời quý độc giả đón theo dõi bài 5 (bài cuối): "Giải bài toán chống lãng phí từ những dự án treo", đăng tải ngày 27/7/2025 trên báo điện tử Kinhtedothi.vn.