Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, tầm nhìn đến năm 2045 đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao, đây là một cam kết chính trị - xã hội mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị. Với tư cách là Thủ đô - trái tim của cả nước, Hà Nội cần tự đặt ra cho mình những mục tiêu, tiêu chuẩn cao hơn và khát vọng phát triển lớn hơn, đóng góp lớn vào mục tiêu chung của cả nước. Hà Nội cần chuyển mình thành một thành phố sáng tạo, nơi nhân lực sáng tạo, những ý tưởng mới, công nghệ mới được quan tâm ưu tiên.

Chỉ sau khoảng hơn 3 tháng vận hành chính quyền địa phương hai cấp, tháng 10/2025, Đại hội đại biểu lần thứ XVIII Đảng bộ TP Hà Nội, nhiệm kỳ 2025 – 2030 sẽ diễn ra. Đây chính là dấu mốc lịch sử đánh dấu một chặng đường phát triển mới, tiên phong cùng cả nước tiến vào Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam, hướng tới hiện thực hóa tầm nhìn đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm thành lập nước (1945 - 2045).

Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội đại biểu lần thứ XVIII Đảng bộ TP Hà Nội xác định quan điểm phát huy truyền thống nghìn năm văn hiến và anh hùng, khơi dậy tinh thần yêu nước, ý chí tự cường, trí tuệ, khát vọng phát triển của cả hệ thống chính trị và Nhân dân, định hướng tầm nhìn chiến lược mới cho Thủ đô trong thời đại mới; lấy văn hóa và con người Hà Nội làm nguồn lực nội sinh, động lực quan trọng, xây dựng Thủ đô văn minh, thịnh vượng, nhân văn, hạnh phúc, mọi thành quả đều hướng tới phục vụ Nhân dân. Mỗi chính sách, công trình, sản phẩm văn hóa cần được kiến tạo với tầm nhìn dài hạn, góp phần xây dựng hình ảnh Hà Nội cho hiện tại và tương lai.

Một trong những lĩnh vực Hà Nội ưu tiên cần tập trung thực hiện nhiệm kỳ 2025 – 2030 là bảo tồn và phát huy các công trình có ý nghĩa chính trị, văn hóa, lịch sử, truyền thống đặc sắc; bảo quản, tu bổ, phục hồi các di tích quốc gia, di tích cấp thành phố đã được xếp hạng. Đồng thời phát triển văn hóa bền vững, đặt văn hóa làm nền tảng, hoàn thiện cơ chế, chính sách tháo gỡ rào cản, huy động nguồn lực văn hóa, con người; tập trung phát triển công nghiệp văn hóa thành ngành kinh tế chủ lực, định vị sản phẩm đặc sắc như: thiết kế, du lịch văn hóa, nghệ thuật biểu diễn, thủ công mỹ nghệ, điện ảnh, xuất bản, quảng cáo, phần mềm và trò chơi giải trí.

Trong bối cảnh cả nước đang thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy, vận hành chính quyền địa phương hai cấp, Hà Nội hội tụ nhiều lợi thế cạnh tranh, phát triển. Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa & Xã hội của Quốc hội, tất cả những cơ hội ấy sẽ không thể phát huy nếu vẫn giữ tư duy “cấp dưới, thi hành” với phường, xã. Chính cấp phường, xã – nếu được “cởi trói” và trao quyền đúng lúc, sẽ là nơi hồi sinh tinh thần Hà Nội thanh lịch, văn minh, sáng tạo và nhân bản. Và đó sẽ là động lực âm thầm nhưng mạnh mẽ để Hà Nội vươn mình xứng tầm Thủ đô quốc gia, trung tâm chính trị – hành chính – văn hóa lớn của cả nước và khu vực.

Với tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng”, “làm hết việc không hết giờ”, chỉ ngay sau khi vận hành chính quyền địa phương hai cấp, mặc dù còn những khó khăn, vướng mắc về cơ chế cũng như đội ngũ nhân sự, song nhiều xã, phường đã tích cực bắt tay ngay vào các chương trình, đề án phát huy tiềm lực văn hóa. Đơn cử như phường Cửa Nam tổ chức triển lãm ảnh với chủ đề “Cửa ngõ văn hóa, kết nối di sản, đổi mới sáng tạo” từ 26/7 – 5/8. Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam Trịnh Ngọc Trâm chia sẻ, triển lãm mở ra một không gian chiêm nghiệm sâu sắc về di sản, khám phá lại những giá trị của các công trình kiến trúc đậm chất nghệ thuật thời Đông Dương ngay trên địa bàn phường.

"Những giá trị di sản văn hóa hiện có sẽ là động lực để phường Cửa Nam đẩy mạnh công nghiệp văn hóa, đưa di sản trở thành động lực, nguồn lực phát triển, biến vốn văn hóa này thành các sản phẩm cụ thể: từ các tour du lịch di sản, các không gian sáng tạo, các sản phẩm thủ công mỹ nghệ cho đến việc xây dựng thương hiệu địa phương" - Phó Chủ tịch UBND phường Trịnh Ngọc Trâm thông tin. Đồng thời nhấn mạnh, địa phương đang hướng tới việc xây dựng Cửa Nam thành một không gian văn hóa sáng tạo, một mô hình phát triển kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và ứng dụng công nghệ, nhằm thúc đẩy công nghiệp văn hóa trên địa bàn.

Hay tại xã Ô Diên, khi thành lập xã mới, địa phương sở hữu vốn di tích, di sản phong phú với cụm di tích Hạ Mỗ; di sản văn hóa phi vật thể hội hát chèo tàu Tổng Gối, Lễ hội thả diều Bá Dương Nội… Bởi vậy, trong bộn bề công việc sau khi vận hành chính quyền địa phương hai cấp, cùng với kiện toàn bộ máy và chuẩn bị cho Đại hội đại biểu Đảng bộ xã lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030, Ban Chấp hành Đảng bộ xã Ô Diên đã họp nghe báo cáo về công tác lập quy hoạch Công viên Di sản văn hóa Tô Hiến Thành; Dự án mở rộng, khôi phục dòng chảy tạo cảnh quan môi trường hệ thống kênh tiêu thoát nước kết nối từ sông Hồng qua miếu Hàm Rồng, đền Văn Hiến chảy ra sông Pheo, sông Nhuệ.

Hiện xã Ô Diên đang cùng đơn vị tư vấn rà soát, xin ý kiến đóng góp về Nhiệm vụ lập Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Quần thể di tích lịch sử danh nhân Tô Hiến Thành gần với không gian Thành cổ Ô Diên đến năm 2035, tầm nhìn 2050. Đây là định hướng đã được nêu trong Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Từ đó khơi dậy các nguồn lực và tài nguyên, chuyển hóa các di sản thành động lực tăng trưởng mới, tạo tiền đề phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Ô Diên Nguyễn Văn Đức cho biết: “Xã Ô Diên xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt, sứ mệnh của xã trong thời gian tới nhằm bảo tồn, phát huy giá trị cụm di tích, di sản văn hóa cha ông để lại, tránh tác động của đô thị hóa, nhất là trong bối cảnh Sở Quy hoạch – Kiến trúc đang triển khai làm quy hoạch phân khu đô thị”.

Tại hội nghị đánh giá kết quả sắp xếp tổ chức bộ máy bên trong của các bộ, ngành và sơ kết một tháng vận hành chính quyền địa phương hai cấp chiều 28/7, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh, chủ trương lớn, quan trọng này của Đảng hợp lòng dân, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh đất nước hiện nay nên được Nhân dân đồng tình, bạn bè quốc tế ủng hộ. Cùng với việc nhanh chóng hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương hai cấp; sắp xếp, bố trí lại đội ngũ cán bộ, công chức phù hợp, Thủ tướng nhấn mạnh tinh thần “bộ máy mới đòi hỏi cách ứng xử mới, tư duy phải đổi mới, hành động phải quyết liệt”.

Cùng với sự chủ động, quyết liệt vào cuộc của các địa phương, nhiều ý kiến cho rằng, để có thể khai thác hết tiềm năng, lợi thế phát triển văn hóa Thủ đô, Hà Nội vẫn cần có những tháo gỡ về cơ chế, chính sách cho cấp xã, phường. Chủ tịch UBND xã Quảng Oai Nguyễn Thị Nam kiến nghị, UBND TP hỗ trợ kinh phí để thực hiện các dự án tu bổ, tôn tạo các di tích, đồng thời phân bổ nguồn lực tài chính hợp lý, bảo đảm có đủ kinh phí cho hoạt động văn hóa. Đặc biệt, TP cần có những giải pháp đồng bộ từ việc hoàn thiện thể chế, chính sách, tăng cường đầu tư, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đến việc đẩy mạnh truyền thông, phát huy vai trò của cộng đồng trong bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa. “Cần lồng ghép công tác bảo tồn di sản vào quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, bảo đảm bảo các dự án phát triển không xâm hại đến di sản và cảnh quan xung quanh” – bà Nguyễn Thị Nam chia sẻ.

Còn theo PGS.TS Đỗ Văn Trụ - Chủ tịch Hội Di sản văn hóa Việt Nam, di sản văn hóa là lĩnh vực rất là sâu, đòi hỏi phải có kiến thức, sự am hiểu. Luật Di sản văn hóa 2024 có hiệu lực từ 1/7/2025 với nhiều quy định mới mang tính đột phá, trong đó nhấn mạnh công tác số hóa di sản và quy định rõ chính quyền địa phương chịu trách nhiệm toàn diện về hoạt động quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn. Trong bối cảnh đó, TP Hà Nội cần tổ chức những lớp tập huấn, bồi dưỡng ngắn ngày về Luật Di sản văn hóa, kiến thức về di sản văn hóa cho đội ngũ phụ trách về văn hóa ở xã/phường.

Thành tựu gần 40 năm đổi mới, 17 năm mở rộng địa giới, 3 năm thực hiện Nghị quyết 15-NQ/TW của Bộ Chính trị, cùng với Luật Thủ đô 2024, 2 Quy hoạch Thủ đô đã, đang và sẽ tạo thế và lực để Hà Nội bứt phá. Theo các chuyên gia, Hà Nội cần phải tranh thủ thời cơ thuận lợi để phát triển, tạo sức bật mạnh mẽ cho văn hóa Thủ đô. Đặc biệt mới đây, HĐND TP Hà Nội đã thông qua Nghị quyết về phát triển trung tâm công nghiệp văn hóa và khu phát triển thương mại và văn hóa theo khoản 7, 8 Điều 21 Luật Thủ đô 2024.

Trong đó, Nghị quyết của HĐND TP về tổ chức và hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa đã xác lập một khuôn khổ pháp lý tiên phong, đưa Hà Nội trở thành địa phương đầu tiên trong cả nước có hành lang pháp lý riêng cho ngành công nghiệp văn hóa. Đặc biệt, đây cũng là lần đầu tiên một thiết chế văn hóa cấp đô thị được cho phép thử nghiệm có kiểm soát các mô hình mới trong lĩnh vực sáng tạo – điều mà trước đây chỉ có trong các khu công nghệ cao hoặc khu kinh tế đặc biệt. Nghị quyết còn mở ra cơ hội khai thác hiệu quả các tài sản công đang bị bỏ hoang hoặc sử dụng kém hiệu quả, như các nhà máy cũ, cơ sở giáo dục dừng hoạt động, trụ sở hành chính đã di dời.

Với khu phát triển thương mại và văn hóa, đây là một không gian chức năng được thành lập tại khu phố, tuyến phố, làng nghề, điểm dân cư nông thôn hiện hữu để huy động nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển các hoạt động thương mại, văn hóa, du lịch, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, tạo động lực hình thành hệ sinh thái sáng tạo. Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Bạch Liên Hương chia sẻ, thực tiễn hiện nay có nhiều khu, mô hình giới thiệu làng nghề truyền thống rất ấn tượng, như khu Bát Tràng, cộng đồng dân cư quy tụ lại và phát triển văn hóa để tạo nguồn thu lớn hơn, tạo giá trị lớn hơn trong cộng đồng. Hoặc như Vinhomes Ocean Park tổ chức sự kiện nghệ thuật, ngoài việc bán vé thì cộng đồng dân cư được hưởng lợi... Theo Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, có thể gom các cơ sở lại để đưa vào hoạt động phù hợp thực tiễn nhằm khai thác tối ưu các lợi thế về văn hóa.

Xu thế thời đại về phát triển văn hóa, trong đó tập trung mũi nhọn vào công nghiệp văn hóa đã và đang dần trở thành nhận thức chung của nhiều quốc gia, đem lại giá trị nhiều mặt: kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội. Điều này vừa là cơ hội vừa là thách thức rất lớn đối với phát triển công nghiệp văn hóa Thủ đô.

Nhấn mạnh chưa bao giờ TP có những điều kiện thuận lợi như hiện nay, nhưng cũng đang ở thời khắc đặc biệt trong bối cảnh cuộc cách mạng về về chuyển đổi số, sắp xếp các đơn vị hành chính, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Nguyễn Văn Phong đề nghị, phải xác định văn hóa là yếu tố quan trọng trong xây dựng, sắp xếp đơn vị hành chính mới, phải cụ thể hóa những vấn đề văn hóa, giáo dục, du lịch vào các quy hoạch, mục tiêu phát triển của TP.

Tại buổi làm việc với Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội ngày 16/6/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, tầm nhìn phát triển Hà Nội không chỉ để dẫn đầu cả nước mà để Thủ đô ngàn năm văn hiến của chúng ta thực sự là thành phố tiên phong, hấp dẫn của châu Á. “Tôi cho rằng Hà Nội cần định hướng là một trung tâm đổi mới sáng tạo, tài chính, công nghệ và văn hóa, mang bản sắc riêng của Việt Nam, nhưng hội nhập sâu sắc vào mạng lưới đô thị toàn cầu và kiến tạo hình ảnh một “Thủ đô xanh - thông minh - đáng sống - có sức hút quốc tế” – Tổng Bí thư gợi ý.

(Còn nữa)