"Bên lợi, kẻ thiệt" trong kế hoạch hòa bình Gaza của ông Trump 

Một cuộc khảo sát sau cuộc họp báo của Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho thấy đa số người Israel ủng hộ kế hoạch của Mỹ chấm dứt chiến sự ở Gaza, song phần lớn nghi ngờ tính khả thi của kế hoạch.

Theo khảo sát của Viện Agam và Đại học Hebrew, 71% người Israel ủng hộ đề xuất của Mỹ; tỷ lệ này đặc biệt cao trong cộng đồng Arab Israel (93%). Tuy nhiên, chỉ 12% tin rằng kế hoạch sẽ được thực hiện.

Khảo sát cũng ghi nhận dư luận chia rẽ về lời xin lỗi của ông Netanyahu với Thủ tướng Qatar sau vụ không kích của Israel ở Doha. Khoảng một nửa coi đây là động thái đúng đắn do vai trò của Qatar trong các nỗ lực hòa giải, trong khi đa số cử tri cánh hữu phản đối.

Trước cuộc gặp với ông Netanyahu, dư luận đặt câu hỏi liệu ông Trump có gây đủ sức ép để buộc Israel chấm dứt chiến tranh. Tuy nhiên, kế hoạch của Mỹ đã đáp ứng phần lớn yêu cầu của Israel, bao gồm yêu cầu Hamas thả con tin và hạ vũ khí, cho phép Israel tiếp tục duy trì lực lượng ở vùng đệm quanh Gaza, đồng thời không giao vai trò điều hành Gaza cho Chính quyền Palestine (P.A.).

Kế hoạch chỉ nhắc đến khả năng hình thành nhà nước Palestine trong tương lai xa, phụ thuộc vào cải cách của P.A., điều mà ông Netanyahu tỏ ra hoài nghi.

Theo các chuyên gia khẳng định với New York Times, đề xuất của Mỹ được xem là một thắng lợi chính trị của ông Netanyahu, trong bối cảnh Israel bị cô lập trên trường quốc tế và chịu sức ép ngoại giao từ nhiều nước châu Âu.

Lực lượng Hamas, vốn bị suy yếu sau hai năm chiến sự, đồng thời chịu áp lực từ các đồng minh như Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ, đang đứng trước lựa chọn khó khăn: chấp nhận, đàm phán hoặc từ chối kế hoạch. Bất kỳ lựa chọn nào cũng tiềm ẩn rủi ro lớn với tổ chức này. Một bộ phận lớn người dân Palestine ở Gaza, sau gần hai năm chịu đựng bạo lực và khủng hoảng nhân đạo, mong muốn đạt được thỏa thuận để chấm dứt chiến tranh.

Trong khi đó, các quốc gia Ả Rập và Hồi giáo, gồm Ai Cập, Ả Rập Saudi, Jordan và UAE, từng đề nghị cung cấp lực lượng gìn giữ hòa bình và viện trợ tái thiết Gaza, đặt ra điều kiện rằng Israel phải rút quân hoàn toàn và cam kết lộ trình hai nhà nước. Họ cũng yêu cầu vai trò trung tâm của P.A. để tránh bị coi là lực lượng chiếm đóng mới.

Tuy nhiên, kế hoạch của ông Trump không đáp ứng các điều kiện này. Israel sẽ duy trì vùng đệm an ninh trong Gaza, lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế sẽ tiếp nhận lãnh thổ từ quân đội Israel, còn P.A. bị gạt ra ngoài cho tới khi tiến hành cải cách sâu rộng.

Dù vậy, các ngoại trưởng của 8 quốc gia Ả Rập và Hồi giáo đã ra tuyên bố sẵn sàng hợp tác với kế hoạch, nhưng vẫn nhấn mạnh yêu cầu “rút quân hoàn toàn” và “giải pháp hai nhà nước, trong đó Gaza được hợp nhất với Bờ Tây”.

Về phía P.A., khác với lập trường cứng rắn năm 2020 khi bác bỏ kế hoạch hòa bình thiên về lợi ích Israel của ông Trump, lần này tổ chức này hoan nghênh nỗ lực của Mỹ, khẳng định mong muốn xây dựng “một nhà nước Palestine hiện đại, dân chủ và phi quân sự hóa” và cam kết cải cách, bao gồm thay đổi sách giáo khoa và chấm dứt chính sách chi trả cho tù nhân Palestine.

Giới quan sát nhận định phản ứng này phản ánh sự thay đổi của P.A. nhằm duy trì hy vọng đóng vai trò trong tương lai chính trị của Palestine, trong khi Hamas không có vị thế tương tự.

Kế hoạch của hòa bình của ông Trump, theo các nhà quan sát, dù mang lại nhiều lợi thế cho Israel, cũng bao gồm những nhượng bộ có thể gây khó khăn chính trị cho ông Netanyahu, như thừa nhận triển vọng hai nhà nước và bác bỏ ý định sáp nhập Gaza, điều khiến phe cực hữu Israel không hài lòng.

Nhiều chuyên gia cảnh báo rằng tiến trình đàm phán có thể kéo dài, trong khi chiến sự vẫn tiếp diễn, con tin tiếp tục đối mặt rủi ro và người Palestine vẫn chịu thiệt hại.

Dư luận Israel, dù ủng hộ khung giải pháp của Mỹ, vẫn hoài nghi về khả năng thực thi do khác biệt quan điểm sâu sắc giữa các bên liên quan và điều kiện khắt khe từ các quốc gia Ả Rập và Hồi giáo.