Sunday, 00:00 01/01/2012
Biển tên đường phố tại Hà Nội: Tìm sự đổi mới từ thực tế
Những tấm biển ghi tên đường phố ở Hà Nội vẫn đang là nỗi trăn trở không chỉ của riêng những người làm văn hóa. Điều này là cần thiết bởi những tấm biển kia thể hiện trong nó một chiều sâu về văn hóa, lịch sử và văn minh đô thị.
Những bất cập
Tại các đô thị của Việt Nam, việc đặt tên đường phố được thực hiện theo nguyên tắc lựa chọn một trong các tên: Tên địa danh nổi tiếng; Danh từ có ý nghĩa tiêu biểu về chính trị, văn hoá, xã hội; Tên di tích lịch sử - văn hoá; Tên phong trào cách mạng; Tên danh nhân. Biển tên đường phố có kích thước 70x40 cm, được đặt ở đầu, ở cuối đường, phố và ở các điểm giao nhau với đường, phố khác. Tuy nhiên, việc đặt tên đường phố như thế cũng gặp nhiều khó khăn. Cụ thể là quỹ tên danh nhân hạn chế, trình tự xét duyệt để lựa chọn tên đường phức tạp và nhiều tranh cãi, tính logic kém dẫn đến khó khăn cho người sử dụng. Ngoài ra, tên một số đường phố xuất hiện ở hầu hết các đô thị ở nước ta. Trong khi đó ở một số quốc gia, tên đường phố ngang có thể đánh số 1, 2, 3... và tên đường phố dọc có thể đặt là A, B, C, D... Cách đặt này có nhiều ưu điểm và dễ tìm trong đô thị. Tại khu đô thị mới việc đặt tên đường cũng gặp nhiều khó khăn do thủ tục, trình tự đặt tên các tuyến đường còn chưa thống nhất, chưa có quy định cụ thể. Đặt tên đường phố theo danh nhân có thể giáo dục về lịch sử văn hóa, tuy nhiên, có những tên danh nhân mà chính người dân đô thị cũng cảm thấy khá xa lạ chứ chưa nói gì đến công trạng của danh nhân đó.
Đầu năm 2012, thành phố Hà Nội bắt đầu thí điểm đổi mới biển tên đường phố trên 30 tuyến mang tên danh nhân có chú thích năm sinh, năm mất, công trạng ngắn ngọn đặt dưới tên đường phố. Bước thí điểm này nhận được nhiều lời khen ngợi từ phía người dân, song nhìn ở góc độ thực tế, cách thí điểm này vẫn còn những bất cập.
Thứ nhất là tóm tắt lịch sử danh nhân đều đã được giảng dạy ở các trường phổ thông mà mọi người dân đô thị đều đã biết. Thứ hai là không thống nhất về kích cỡ và nội dung biển tên đường (đường phố mang tên danh nhân có chú thích, đường phố không mang tên danh nhân thì không). Thứ ba là chú thích tên danh nhân đặt cho đường phố hiện nay không đủ để trở thành những bài học lịch sử trên đường phố vì chữ quá nhỏ và nội dung chưa đủ thông tin cần thiết.
Ý nghĩa đầu tiên của việc đặt tên đường phố ở đô thị là nhằm xác định địa chỉ trong đô thị. Với việc đặt tên đường phố không có mối liên hệ với số nhà như hiện nay gây rất nhiều khó khăn cho việc tìm địa chỉ trong đô thị. Cụ thể là khi đứng trước biển tên đường phố sẽ không biết được đoạn đường hay phố đó có những số nhà nào. Việc khó tìm thấy địa chỉ trong đô thị sẽ làm giảm đi sự văn minh đô thị, làm tăng sự tốn kém chi phí và làm hao tổn, lãng phí thời gian của người dân do địa chỉ không rõ ràng, khó tìm. Những tồn tại ấy nếu không được quan tâm giải quyết sẽ diễn ra hàng ngày và mãi mãi theo tuổi thọ đô thị.
Như vậy việc đặt tên đường phố ở Hà Nội nói riêng và ở đô thị của Việt Nam nói chung mới chỉ quan tâm đến ý nghĩa lịch sử, văn hóa mà chưa chú ý đến giá trị phục vụ của tấm biển ấy với người dân khi đi tìm địa chỉ trong đô thị.
Trông người để ngẫm ta
Ở Hà Nội, thông tin về tên đường phố và biển số nhà thường không có mối liên hệ gì với nhau. Nhưng ở Hàn Quốc, biển tên đường phố có chỉ dẫn về số nhà theo hai hướng. Tuy nhiên, chưa cho biết được thông tin về các số nhà ở trong đoạn phố tiếp theo. Song, biển số nhà có ghi kèm theo tên đường phố và sử dụng đồng thời tên tiếng Anh và tiếng Hàn, về điểm này Hà Nội có thể học tập được.
Ở Hồng Kông (Trung Quốc) khi đặt biển tên đường phố và biển số nhà, chính quyền đô thị rất quan tâm đến những thông tin để người dân và các phương tiện giao thông dễ tìm đến địa chỉ trong đô thị, bằng cách biển tên đường phố có kèm theo thông tin về số nhà, chẳng hạn như: Thông tin trên biển tên "Đường Waterloo" còn cho biết rõ đoạn đường phố bên trái vị trí đặt biển gồm các nhà số lẻ từ 81 đến 99 và bên phải vị trí đặt biển gồm các nhà từ 79 đến 71. Người và xe cộ đi trên đường chỉ qua tấm biển này có thể biết được địa chỉ mình đang tìm có trên hai đoạn đường gần nhất với tấm biển này hay không để từ đó xác định hướng đi tìm địa chỉ ở những đoạn phố tiếp theo. Đây là mô hình mà thành phố Hà Nội cần học tập.
Ngoài việc giải quyết những bất cập nói chung đối với tên đường phố cũng như đối với số nhà, nhân dịp thành phố Hà Nội đang "thí điểm đổi mới biển tên đường phố, UBND thành phố và cơ quan có thẩm quyền cần chú ý đến sự gắn kết hữu cơ giữa đường phố và số nhà như đã nêu, trong đó cần gắn kết thông tin về số nhà trên biển tên đường phố, cũng như đưa tên đường phố vào biển số nhà để tạo thuận lợi cho người dân khi tìm địa chỉ nhà trong đô thị, xứng đáng là đô thị văn minh - hiện đại./.
