Bước chuyển quan trọng về thể chế và chiến lược để thương mại điện tử phát triển

Sự kiện do Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) phối hợp với Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) và Kênh truyền hình Kinh tế tài chính (VITV) tổ chức ngày 18/12 tại Hà Nội.

Nền móng cho phát triển

Năm 2025 được dự báo là thời điểm bản lề của TMĐT xuyên biên giới khi xu hướng toàn cầu hóa và tiêu chuẩn hóa dữ liệu ngày càng trở thành “luật chơi” bắt buộc. 

Tại VOIEF 2025, các chuyên gia đã phân tích thị trường mới nổi, nhu cầu tiêu dùng toàn cầu và dự báo tăng trưởng cho TMĐT xuyên biên giới Việt Nam trong 5 năm tới. Đây là thời điểm vàng để doanh nghiệp chuyển dịch sang mô hình xuất khẩu số - tối ưu dữ liệu, nâng chuẩn vận hành và mở rộng quy mô quốc tế.

Theo Bộ Công Thương, năm 2025, TMĐT trở thành một trong những lĩnh vực tăng trưởng nhanh nhất của nền kinh tế, với mức dự kiến trên 25%. Quy mô thương mại điện tử cán mốc 31 tỷ USD và chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng.

Việt Nam giữ vững vị trí trong Top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử nhanh nhất thế giới và đứng thứ 3 về quy mô thị trường ở ASEAN (sau Indonesia và Thái Lan).

Giai đoạn 2026 - 2030 được đánh giá là thời điểm then chốt để Việt Nam hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm xuất khẩu thương mại điện tử của khu vực, đòi hỏi chiến lược toàn diện về nền tảng, chính sách và tư duy phát triển.

Phát biểu khai mạc, bà Lại Việt Anh - Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) nhấn mạnh, cùng với tốc độ phát triển của thị trường, năm 2025 cũng đánh dấu một bước chuyển rất quan trọng về thể chế và chiến lược đối với TMĐT.

Trong năm qua, Bộ Công Thương đã hoàn thiện hai văn bản có thể coi là nền móng cho giai đoạn phát triển tiếp theo của TMĐT: Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT giai đoạn 2026 - 2030 và đặc biệt là Luật Thương mại điện tử - đạo luật đầu tiên về lĩnh vực này, đã được Quốc hội bấm nút thông qua vào ngày 10/12 vừa qua.

"Đây là hai văn bản tạo lập khuôn khổ chính sách và pháp lý quan trọng, thúc đẩy thương mại điện tử phát triển lành mạnh, minh bạch, an toàn trong giai đoạn tới, trong đó nhấn mạnh vai trò của TMĐT xuyên biên giới như một trụ cột chiến lược, bảo đảm tăng trưởng bền vững" - bà Lại Việt Anh nhấn mạnh.

Động lực cho tăng trưởng

Theo số liệu công bố tại Báo cáo xuất nhập khẩu năm 2024, tổng giá trị xuất nhập khẩu qua TMĐT của Việt Nam đạt khoảng 4,1 tỷ USD. Sang năm 2025, ước tính xuất khẩu qua kênh TMĐT tăng khoảng 78%, đạt gần 2 tỷ USD, đưa tổng kim ngạch xuất nhập khẩu qua TMĐT lên khoảng 4,45 tỷ USD.

Tại diễn đàn, ông Bùi Trung Kiên - Phó Chủ tịch VECOM khẳng định, TMĐT Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ với tốc độ tăng trưởng cao, bao gồm cả TMĐT xuyên biên giới và xuất khẩu trực tuyến, từng bước trở thành một lĩnh vực giàu tiềm năng, đóng góp ngày càng tích cực cho nền kinh tế đất nước.

Nếu có các chính sách và giải pháp phù hợp, được triển khai một cách bài bản ngay từ sớm, TMĐT xuyên biên giới sẽ phát huy mạnh mẽ vai trò của mình trong chiến lược phát triển kinh tế số quốc gia.

“Năm 2025 là năm bản lề đối với xuất khẩu trực tuyến, chuyển từ giai đoạn khởi động sang một giai đoạn phát triển mới, giai đoạn cất cánh. Trong chiến lược phát triển giai đoạn 2026 - 2030, TMĐT được xác định là giai đoạn quan trọng để Việt Nam từng bước hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm xuất khẩu TMĐT trong khu vực” - ông Bùi Trung Kiên nhận định.

VECOM tin rằng, để xuất khẩu trực tuyến thực sự trở thành điểm sáng của TMĐT, cần có sự đồng hành chặt chẽ giữa Nhà nước, hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp. Trong đó, Nhà nước đóng vai trò kiến tạo chính sách và hành lang pháp lý; các hiệp hội làm cầu nối, hỗ trợ thông tin, đào tạo và kết nối; còn doanh nghiệp là chủ thể trung tâm, trực tiếp đổi mới mô hình kinh doanh, nâng cao năng lực và chinh phục thị trường quốc tế.

Theo ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), đối với Việt Nam – một nền kinh tế có độ mở lớn – xuất nhập khẩu không chỉ là động lực tăng trưởng mà còn là kênh quan trọng để tiếp nhận công nghệ, nâng cao năng suất và tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Vì vậy, chiến lược xuất nhập khẩu đến năm 2030 mang ý nghĩa định hướng phát triển kinh tế vĩ mô, đảm bảo cân đối thị trường và thúc đẩy tăng trưởng bền vững.

Mục tiêu tổng quát của chiến lược là duy trì tốc độ tăng trưởng xuất nhập khẩu ổn định, cải thiện cán cân thương mại theo hướng bền vững, đa dạng hóa thị trường và nâng cao giá trị gia tăng của hàng hóa Việt Nam trong thương mại quốc tế.

Hoạt động xuất khẩu được định hướng chuyển dịch theo chiều sâu, giảm dần xuất khẩu tài nguyên thô và các sản phẩm có giá trị gia tăng thấp. Thay vào đó, ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, các sản phẩm có hàm lượng khoa học – công nghệ cao và sản phẩm thân thiện với môi trường.

Đối với nhóm hàng nông, lâm, thủy sản, chiến lược nhấn mạnh yêu cầu nâng cao tỷ trọng chế biến sâu, đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn thực phẩm và phát triển bền vững của thị trường quốc tế. Việc xây dựng thương hiệu quốc gia cho nông sản Việt Nam được xem là nhiệm vụ trọng tâm.

Thực tiễn cho thấy, TMĐT xuyên biên giới đang mở ra những cơ hội rất lớn cho doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thông qua các nền tảng số, doanh nghiệp có thể tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng quốc tế, rút ngắn chuỗi trung gian, giảm chi phí và nhanh chóng thử nghiệm sản phẩm trên nhiều thị trường khác nhau.

Tại diễn đàn, các phiên thảo luận tập trung vào chính sách và pháp luật cho TMĐT xuyên biên giới giai đoạn 2026 - 2030; trong đó nhấn mạnh Luật Thương mại điện tử vừa được Quốc hội thông qua, bổ sung các quy định mới về quản lý nền tảng xuyên biên giới, góp phần tạo hành lang pháp lý thuận lợi hơn cho hoạt động xuất khẩu trực tuyến.

Trong khuôn khổ sự kiện, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số công bố Báo cáo Thương mại điện tử xuyên biên giới 2025, cập nhật xu hướng thị trường, hành vi mua sắm quốc tế, dự báo kim ngạch xuất khẩu qua kênh TMĐT; nhận diện nhóm hàng chủ lực, thị trường tiềm năng và đề xuất giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.

Một nội dung đáng chú ý khác là các sáng kiến của cộng đồng doanh nghiệp, thúc đẩy TMĐT xuyên biên giới. Diễn đàn còn tổ chức các hoạt động giao lưu, kết nối kinh doanh giữa doanh nghiệp TMĐT, cùng khu vực triển lãm trưng bày các giải pháp và công nghệ phục vụ hoạt động xuất khẩu trực tuyến.

Diễn đàn được kỳ vọng mang lại nhiều giá trị thiết thực, góp phần thúc đẩy các hành động cụ thể, các hợp tác cụ thể, hướng tới những kết quả cụ thể cho TMĐT xuyên biên giới Việt Nam trong thời gian tới.