Đầu tiên là đại dịch. Sau đó là chiến sự Nga-Ukraine. Các chuyên gia cảnh báo với hai cuộc khủng hoảng toàn cầu lớn gối đầu nhau, có thể có một số thay đổi lâu dài trong chuỗi cung ứng và thương mại.
Cần đối tác "đáng tin cậy"
Đặc biệt, cuộc chiến ở Ukraine đã khiến các nước nghĩ đến việc cần có thêm các đối tác thương mại đáng tin cậy.
Peter Martin, giám đốc nghiên cứu tại công ty nghiên cứu hàng hóa Wood Mackenzie cho biết: “Nếu đại dịch Covid-19 làm nổi bật nhu cầu rút ngắn chuỗi cung ứng, thì chiến sự Ukraine nhấn mạnh tầm quan trọng của việc có các đối tác thương mại đáng tin cậy”.
Giá năng lượng đã tăng vọt trong năm nay do cuộc chiến ở Ukraine gây bất ổn cho thị trường và các quốc gia phương Tây đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Moscow.
Trong tuần này, Liên minh châu Âu đã nhất trí cấm 90% lượng dầu nhập khẩu của Nga cho tới cuối năm nay. Moscow trước đó cũng đe dọa cắt nguồn cung để trả đũa. Theo CNBC, một quan chức Nga cho biết nước này sẽ tìm các nhà nhập khẩu khác, trong bối cảnh lượng mua dầu từ Trung Quốc và Ấn Độ đã tăng vọt trong năm nay.
Liên minh châu Âu nhận được khoảng 40% lượng khí đốt tự nhiên từ các đường ống của Nga và khoảng 1/4 trong số đó chảy qua Ukraine.
Hàng triệu tấn lúa mì từ Ukraine, một trong những nhà xuất khẩu lúa mì lớn nhất thế giới đã không thể tiếp cận các quốc gia cần chúng. Do các lực lượng quân sự của Nga đã phong tỏa Biển Đen, nơi có các cảng quan trọng của Ukraine.
Đề cập đến chiến tranh cũng như đại dịch, chuyên gia Martin khẳng định, những lực lượng này có thể dẫn đến sự sắp xếp lại thương mại toàn cầu một cách lâu dài. Nền kinh tế toàn cầu trở nên khu vực hóa hơn - chuỗi cung ứng ngắn hơn với các đối tác "đáng tin cậy”.
"Kẻ thắng, người thua"
Theo ông Martin, bất kỳ sự chuyển hướng nào do những thay đổi đối với thương mại toàn cầu sẽ khiến một số nền kinh tế được hưởng lợi, chẳng hạn như Đông Nam Á, Mỹ Latinh và Châu Phi.
Chuyên gia Martin khẳng định, Nga có thể sẽ là bên thua thiệt nhiều nhất vì mặc dù có thể xoay chuyển một số liên kết thương mại, nhưng nước này sẽ bị loại khỏi một tỷ trọng lớn của nền kinh tế toàn cầu.
Việc siết chặt phong tỏa do Covid-19 vừa qua ở Trung Quốc, trung tâm sản xuất của thế giới, cũng góp phần vào sự hỗn loạn cho ngành vận tải biển và thương mại.
"Dự kiến trong thời gian tới, các nước sẽ giảm phụ thuộc vào các tuyến thương mại Đông-Tây lớn giữa Trung Quốc và châu Âu, cũng như Trung Quốc và Mỹ," Christian Roeloffs, người sáng lập và Giám đốc điều hành của công ty đặt chỗ container Container xChange cho biết.
Các tuyến đường có thể thay đổi và có thể mang lại lợi ích cho một số quốc gia Đông Nam Á như Việt Nam, nơi nhiều công ty nước ngoài đã và đang sản xuất hàng hóa.
Mặt khác, những nơi như Singapore - nơi tàu bè thường đi qua trên đường đến Mỹ - có thể bị mất, ông nói thêm, giải thích rằng Singapore có thể bị bỏ qua khi các chủ hàng đi thẳng từ các trung tâm sản xuất mới nổi của Việt Nam và Campuchia đến Mỹ.
Jason McMann, trưởng bộ phận phân tích rủi ro địa chính trị của Morning Consult cho biết: “Một số công ty đang bắt đầu chọn những cứ điểm sản xuất gần hơn để hạn chế tình trạng chậm trễ giao hàng do đóng cửa nhà máy, giảm nguồn cung lao động và các yếu tố khác”.
Các doanh nghiệp cũng có thể chuyển sang duy trì lượng hàng tồn kho lớn hơn “như một tấm đệm chống lại sự gián đoạn trong tương lai,” thay vì có chuỗi cung ứng ngắn hơn, chuyên gia này cho biết thêm.
