Trao đổi với Báo Kinh tế & Đô thị, chuyên gia giao thông, thạc sĩ Vũ Hoàng Chung cho rằng, không nên cho rằng camera AI sẽ thay thế hẳn cảnh sát giao thông (CSGT). Cần nhìn nhận nó như một công cụ số với ứng dụng đa dạng giúp CSGT ngày càng nâng cao vai trò và hiệu quả công tác, qua đó cũng làm cho hình ảnh CSGT trở nên thân thiện hơn với người dân.

Ông đánh giá như thế nào việc ứng dụng camera AI vào giám sát, xử phạt vi phạm giao thông mà Cục CSGT đang thí điểm?

- Ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại nói chung và camera AI nói riêng vào lĩnh vực giao thông cũng như mọi mặt đời sống xã hội là xu thế tất yếu của bất cứ quốc gia nào. Chuyển đổi số, hình thành xã hội số, công dân số là hướng đi đúng đắn sẽ mang lại hiệu quả toàn diện. Bởi vậy việc ứng dụng camera AI vào giám sát, xử phạt vi phạm giao thông là rất cần thiết và hữu hiệu.

Hơn nữa, camera AI không chỉ phục vụ xử phạt vi phạm giao thông, nó còn có tác dụng giám sát, hỗ trợ điều tiết giao thông, giải quyết tai nạn, giữ gìn an ninh, trật tự. Nếu liên thông dữ liệu tốt, được khai thác trọn vẹn, nó còn mang lại nhiều lợi ích khác nữa cho xã hội.

Có ý kiến cho rằng với hệ thống camera AI, vai trò của CSGT sẽ mờ nhạt hơn, thậm chí không xuất hiện trên đường nữa. Ông có đồng quan điểm như vậy hay không?

- Tôi không nghĩ như vậy. Bản chất camera AI là một công cụ hỗ trợ cho CSGT. Để vận hành nó, thực thi pháp luật, vai trò của CSGT là không thể thay thế. Camera có thể giúp thu thập dữ liệu, và AI là trí tuệ nhân tạo có thể giúp đưa ra những phương án tối ưu xử lý tình huống, nhưng quyết định vẫn là ở con người. Hằng ngày CSGT vẫn phải hiện diện để duy trì trật tự, ATGT.

Tuy nhiên, có một số công đoạn trong công tác xử lý vi phạm giao thông từ trước tới nay vẫn có nhiều ý kiến trái chiều, phức tạp, cho rằng chưa minh bạch, đặc biệt là xử lý vi phạm trên đường. Chính vì vậy nên mới cần hệ thống camera AI tự động ghi nhận vi phạm, lập biên bản, gửi thông báo đến người dân, nhằm hạn chế tối đa tiếp xúc giữa CSGT và người dân, khiến cho công tác này ngày càng minh bạch, công bằng hơn.

Có thể thấy, camera AI không những không làm mờ nhạt vai trò của CSGT mà còn là công cụ giúp nâng cao vai trò và hiệu quả công tác của CSGT. Ví dụ như việc phân luồng, điều tiết giao thông, với dữ liệu thu được từ camera sẽ giúp phát hiện từ sớm, từ xa, tìm các lối thoát để phân luồng giao thông ùn tắc bằng cách giảm áp lực từ xa.

Khi có vi phạm, người dân sẽ nhận được thông báo tự động để nộp phạt, không có cơ hội xin xỏ hay nhờ vả can thiệp. Điều này rất quan trọng, nó khiến cho người dân, DN phải nâng cao ý thức tự chấp hành, không xin - cho được thì không còn hiện tượng nhờn luật, lách luật nữa.

Vậy ông lý giải như thế nào về ý kiến cho rằng CSGT sẽ không phải ra đường chặn bắt vi phạm nữa, nhất là trong bối cảnh vi phạm còn nhiều như hiện nay?

- Nếu quả thực camera AI có thể giúp CSGT không cần ra đường chặn bắt vi phạm nữa thì quá tốt. Nhiều trường hợp vì sợ bị phạt nên sẵn sàng hối lộ hoặc bỏ chạy khi nhìn thấy CSGT. Không xử phạt trực tiếp nữa các nguy cơ này có thể dần dần bị triệt tiêu, trong khi người vi phạm vẫn bị xử lý công bằng, minh bạch thì quá tốt chứ.

Tuy nhiên tôi cho rằng việc hiểu CSGT tuyệt đối không phải ra đường xử lý vi phạm nữa là không đúng. Ngay cả ở các nước phát triển nhất, cảnh sát vẫn phải tuần tra xử lý vi phạm trên đường. Bởi có những lỗi vi phạm cần xử lý kịp thời ngay để ngăn ngừa nguy cơ tai nạn như: chạy quá tốc độ; say rượu lái xe...

Nếu CSGT không chốt trực, kiểm tra thì sao có thể phát hiện được người điều khiển xe có vi phạm nồng độ cồn hay không(?). Do đó vẫn sẽ cần CSGT tuần tra, xử lý vi phạm trên đường. Chỉ khác là khi có camera AI, sẽ hạn chế tối đa xử phạt trực tiếp.

Trên thực tế, lực lượng CSGT không thể đủ nhân lực để xử lý trực tiếp toàn bộ vi phạm. Phải có camera xử phạt nguội mới đảm bảo xử lý hết. Nhất là với vi phạm của các DN, cá nhân sử dụng xe kinh doanh vận tải. Với hệ thống cân điện tử, camera AI được trang bị đầy đủ, toàn diện thì đảm bảo sẽ giải quyết dứt điểm vi phạm chở quá tải, quá khổ, dừng đỗ tùy tiện đón trả khách hoặc hàng… Tôi cho rằng với những loại vi phạm đó, CSGT không cần ra đường chặn bắt mà vẫn xử lý được nếu có hệ thống camera AI.

Để xây dựng và vận hành hiệu quả hệ thống camera AI giám sát, xử lý giao thông, theo ông cần phải có những điều kiện gì?

- Đầu tiên là phải có một hệ thống camera AI tốt, được đầu tư đầy đủ, đồng bộ và bảo đảm được liên thông với dữ liệu dân cư của tất cả các ngành, lĩnh vực khác. Chúng ta lắp đặt một hệ thống camera AI không phải chỉ sử dụng trong 5 - 10 năm mà còn lâu dài hơn nữa, vì vậy cần phải được quan tâm đúng mức. Nhiều đô thị trên thế giới hiện nay đang có xu hướng thuê hạ tầng công nghệ thông tin của các DN chuyên về lĩnh vực này. Nhà nước thuê, DN đầu tư, cập nhật, nâng cấp hệ thống, người dân hưởng lợi. Đó cũng là một hướng đi có thể xem xét.

Tiếp đó là nhân lực chất lượng cao. CSGT trước đây được đào tạo để tác chiến trên môi trường thực tế, ngày nay nhiệm vụ và công cụ thực thi cũng đã khác, được số hóa ngày càng hiện đại. Vì vậy, CSGT cũng phải được đào tạo để trở thành “chiến sĩ số”.

Bên cạnh đó, việc xây dựng hệ thống dữ liệu dân cư và hạ tầng giao thông của cả nước cần được đẩy nhanh, đi trước. Bởi dữ liệu là nền tảng để mọi công cụ số hoạt động hiệu quả. Camera AI nếu không có dữ liệu dân cư để truy xét sẽ chỉ như những camera thông thường, không giúp giải quyết những vấn đề phức tạp trong giao thông.

Với Hà Nội, ông cho rằng việc triển khai camera AI giám sát, xử lý vi phạm giao thông liệu có đem lại hiệu quả không thưa ông?

- Một đô thị lớn như Hà Nội càng đặt ra yêu cầu bức thiết phải có các công cụ như camera AI trong lĩnh vực giao thông. Hà Nội hiện đang đối diện với vấn nạn ùn tắc và vi phạm giao thông diễn biến rất phức tạp. Có camera AI sẽ giảm thiểu tình trạng này, góp phần quan trọng hình thành ý thức xây dựng văn hóa giao thông trong Nhân dân Thủ đô.

Mặt khác, việc xử phạt nguội công bằng, minh bạch còn giúp hình ảnh chiến sĩ CSGT trở nên thân thiện, gần gũi hơn người dân. Điều này đặc biệt quan trọng với TP gần 10 triệu dân, 8 triệu phương tiện và có vai trò đầu tàu chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội của cả nước. Có thể nói, Hà Nội cần đi đầu trong những bước chuyển đổi số quan trọng như thế này.

Xin trân trọng cảm ơn ông!