Thời gian qua, ngành cơ khí đã có những bước tăng trưởng vượt bậc trong việc nâng cao tỷ lệ nội địa hoá, tạo động lực thúc đẩy công nghiệp và kinh tế phát triển. Dù dư địa thị trường của công nghiệp là rất lớn, song việc đa dạng sản phẩm, mở rộng thị trường đối với các doanh nghiệp (DN) trong ngành cơ khí vẫn hết sức khó khăn khi năng lực cạnh tranh chưa đủ mạnh, chưa xây dựng được thương hiệu trong khi phải canh tranh với các DN nước ngoài.
Công nghiệp cơ khí thiếu sản phẩm đột phá
Khẳng định kim ngạch xuất - nhập khẩu của ngành cơ khí những năm qua là rất lớn, song ông Nguyễn Chỉ Sáng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Cơ khí Việt Nam (VAMI) thừa nhận, thị phần dành cho các sản phẩm cơ khí của các DN trong nước còn rất khiêm tốn, tỷ trọng sản phẩm xuất nhập khẩu của ngành cơ khí phần lớn vẫn thuộc về khối DN đầu tư nước ngoài (FDI).
“Công nghiệp cơ khí trong nước chưa có mặt hàng truyền thống, trong khi các DN vẫn ngại thay đổi quy mô sản xuất. Sản phẩm cạnh tranh chủ yếu bằng giá nhân công, nguyên liệu vật tư lại phụ thuộc vào nước ngoài. Trong quá trình tìm kiếm thị trường, DN cơ khí không có đại diện bán hàng theo khối, liên kết lỏng lẻo trong quá trình tìm kiếm khách hàng. Ngoài ra, những hạn chế về thương mại điện tử, thiếu kiến thức về luật thương mại quốc tế của DN cơ khí đã khiến các khách hàng nước ngoài chưa hài lòng”, ông Sáng nêu.
Thực tế trong 2 năm trở lại đây, thị trường sản phẩm cơ khí suy có giảm khoảng 20% đơn hàng, thậm chí có DN suy giảm đơn hàng từ 30% - 40%. Tuy vậy, lĩnh vực cơ khí cũng có thêm nhiều khách hàng mới do sự dịch chuyển thị trường đầu tư.
Bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam (VASI) cho biết, năng lực của DN cơ khí trong nước đã có những chuyển biến tích cực. Nhiều công đoạn sản xuất cơ khí của DN Việt Nam đủ khả năng cạnh tranh với các DN Trung Quốc hay Ấn Độ.
“Sản phẩm cơ khí có nhiều thị trường lớn và tiềm năng như Mỹ là điểm đến hấp dẫn dù có đòi hỏi tiêu chuẩn cao. Các tiểu Vương quốc Ả rập Thống nhất (UEA) được coi là thị trường tiềm năng của sản phẩm cơ khí Việt Nam. Tuy nhiên, DN đang gặp khó khăn về thanh toán nên cần sự hỗ trợ từ các cơ quan thương vụ để DN có thể nắm bắt cơ hội tiếp cận thị trường, đáp ứng được yêu cầu từ đối tác”, bà Bình đề xuất.
Có thể nhận thấy điểm yếu cho phát triển ngành cơ khí của Việt Nam vẫn là chậm đổi mới công nghệ, sản phẩm phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu từ nước ngoài. Do đó, DN cơ khí trong nước cần được đầu tư chi phí cho mảng nghiên cứu, phát triển sản phẩm qua đó có thể tham gia sâu hơn chuỗi cung ứng toàn cầu.
Cần nhiều hơn vai trò kết nối - dẫn dắt
Để phát triển thương hiệu và mở rộng thị trường cho sản phẩm công nghiệp nói chung và sản phẩm cơ khí nói riêng, các DN, Hiệp hội nhận thức rõ vai trò kết nối, tìm kiếm khách hàng của Bộ Công Thương, các cơ quan Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài. Điều này sẽ vô cùng quan trọng trong việc hỗ trợ DN tiếp cận thông tin thị trường, phổ cập kiến thức và tận dụng lợi thế từ các kênh thương mại điện tử.
Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) - ông Ngô Khải Hoàn cho biết, Cục Công nghiệp đã phối hợp triển khai nhiều chương trình hỗ trợ cho ngành cơ khí, nhất là xúc tiến thương mại công nghiệp chế biến, chế tạo. Mặt khác, Cục đã phối hợp triển khai hoạt động nâng cao năng lực của DN như tổ chức hoạt động đào tạo tư vấn viên, với mục đích lan toả kiến thức cho các DN trong nước.
“Về phía doanh nghiệp FDI, Cục đã phối hợp triển khai 2 chương trình tiêu biểu như đào tạo kỹ sư khuôn mẫu và tham gia kết nối. Liên quan kiến nghị của hiệp hội về việc mở rộng đối tượng, quy mô tham gia hội chợ triển lãm chuyên ngành, Cục sẽ nghiên cứu và sẽ có hoạt động triển khai phù hợp trong thời gian tới”, ông Hoàn thông tin.
Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương - ông Đỗ Thắng Hải, tình hình thế giới và khu vực có những diễn biến rất phức tạp, khó lường đang ảnh hưởng sâu đến sự ổn định toàn cầu. Bối cảnh này dẫn tới hệ lụy làm gián đoạn, đứt gãy các chuỗi cung ứng, tác động không nhỏ đến hoạt động ngành công nghiệp nói chung và ngành cơ khí nói riêng. Mặc dù vậy, Bộ Công Thương vẫn hướng tới mục tiêu đưa ngành cơ khí Việt Nam phát triển với đa số các chuyên ngành có công nghệ tiên tiến, chất lượng sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế.
“Bộ Công Thương đã triển khai đồng bộ nhiều biện pháp nhằm hỗ trợ, thúc đẩy phát triển sản xuất và xuất khẩu ngành cơ khí, hỗ trợ DN ngành cơ khí tham gia sâu hơn nữa vào chuỗi giá trị toàn cầu, cạnh tranh bình đẳng trong hội nhập quốc tế. Ngành cơ khí cơ bản đáp ứng nhu cầu sản phẩm cơ khí của thị trường trong nước và phát triển xuất khẩu, đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước”, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cho biết.
Thứ trưởng cũng lưu ý các DN trong ngành cần tận dụng thông tin được cung cấp, chủ động tham gia hoạt động xúc tiến thương mại nhằm mở rộng thị trường xuất khẩu cho sản phẩm cơ khí. Đặc biệt, chú trọng đầu tư cho công nghiệp sản xuất nhằm nâng cao giá trị gia tăng, tiếp cận sâu hơn chuỗi cung ứng toàn cầu.
