Saturday, 10:11 26/12/2015
Công trình tôn giáo tín ngưỡng xây dựng mới - Khó vẹn nguyên bản sắc
Kinhtedothi - Nhiều băn khoăn trong việc đánh giá chất lượng các công trình tôn giáo tín ngưỡng xây...
Kinhtedothi - Nhiều băn khoăn trong việc đánh giá chất lượng các công trình tôn giáo tín ngưỡng xây dựng mới đã được đưa ra bàn luận tại hội thảo “Nghiên cứu và đánh giá các công trình tôn giáo tín ngưỡng xây dựng mới ở Việt Nam” diễn ra sáng 25/12 tại Viện Kiến trúc quốc gia.
Tôn trọng ngôn ngữ kiến trúc
KTS Trần Huy Ánh đã “mở màn” cuộc bàn tròn bằng thắc mắc về những công trình kiến trúc tôn giáo tín ngưỡng được xây mới mà ông không biết nên gọi tên là gì. Bởi theo ông, không thể gọi đó là những “ngôi chùa” (công trình được xây dựng khoảng 20 năm trở lại đây) với hình dung vốn có về những ngôi chùa đã được xây dựng trước năm 1954 ở miền Bắc hay trước năm 1975 ở miền Nam. “Những ngôi chùa dù lớn dù nhỏ đều tích tụ nhiều tâm tư nguyện vọng của người dân. Trước giờ, người ta đến đó để như được trở về với ngôi nhà thân thuộc, được trở về với bản ngã, nhưng hiện nay nhiều ngôi chùa khiến họ chỉ dám đứng ngoài nhìn, không dám vào vì nỗi choáng ngợp, cảm thấy như dọa nạt vì mình thấy quá nhỏ bé khi đứng trước nó” – KTS Trần Huy Ánh bày tỏ.
Là một chuyên gia về kiến trúc, GS Nguyễn Hồng Thục cũng nêu lên một thực tế về việc xây dựng mới các công trình này: “Chúng ta đang phải chuyển đổi trong bối cảnh nền kinh tế mở và sự chuyển đổi của các không gian đô thị. Chùa bây giờ là chùa đô thị, nhà thờ bây giờ là nhà thờ đô thị. Tôi đã chứng kiến rất nhiều nhà thờ đẹp xây bằng những vật liệu địa phương bởi những người thợ địa phương, bị phá tan tành để xây những nhà thờ đô thị”.
Thực tế cho thấy nhiều công trình tôn giáo tín ngưỡng mới còn tồn tại nhiều sai phạm về mặt kiến trúc. Dễ dàng nhìn thấy nhiều công trình có kiến trúc na ná nhau, cùng một mẫu cổng chùa, đền được nhân bản nhiều nơi hoặc đem mẫu cổng chùa dựng vào đền. Ngày càng nhiều ngôi chùa, đền có kiểu dáng kiến trúc ở Đồng bằng Bắc Bộ tại các vùng, miền khác, trong chùa đắp, vẽ những mẫu hoa văn xa lạ, đưa những tượng thờ, linh vật ngoại lai vào công trình; lạm dụng vật liệu xây dựng, thiết bị trang trí hiện đại như lát gạch men trong chùa, sơn tượng bằng màu sơn công nghiệp và lắp đèn điện tử trên tượng… Đúng như TS Tạ Quốc Khánh (Viện Bảo tồn di tích, Bộ VHTT&DL) khẳng định: “Việc xây đền, chùa, làm tượng, đúc chuông quá lớn, đua tranh theo những kỷ lục phù phiếm, xây những ngôi đền, chùa 2 hoặc 3 tầng. Việc không tôn trọng ngôn ngữ kiến trúc vùng, tô son, đắp vẽ những mẫu hoa văn xa lạ… Tất cả những sai phạm đó không chỉ tốn kém tiền bạc mà còn khiến các công trình xa lạ với người dân, với truyền thống văn hóa dân tộc”.
Cần được kiểm soát chặt chẽ
Không phủ nhận, các công trình mới cũng góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, mang giá trị đạo đức, nhân văn, giá trị văn hóa lịch sử nhất định. Theo nhận định của các chuyên gia, từ năm 1975, nhất là khi chuyển đổi kinh tế (năm 1986), việc xây dựng mới các công trình kiến trúc tôn giáo tín ngưỡng nở rộ. Trước hết là do chính sách tôn giáo của Đảng và Nhà nước đã đáp ứng được nguyện vọng tự do tín ngưỡng; Cuộc sống vật chất của người dân cũng được cải thiện một bước, nên đời sống tâm linh tín ngưỡng được chú ý hơn. Tuy nhiên, việc tu tạo và nhất là xây mới các công trình kiến trúc này vẫn luôn đặt ra bài toán làm thế nào để các công trình không bị lai căng, vẫn giữ được nguyên vẹn bản sắc.
Nhìn về những “nảy sinh” của các công trình tín ngưỡng xây mới, bà Hoàng Bích Huệ - Phó trưởng Ban Tôn giáo, Sở Nội vụ Vĩnh Phúc phân tích, mặc dù trong pháp lệnh Tín ngưỡng tôn giáo và Nghị định 92/NĐ-CP của Chính phủ hướng dẫn thi hành các biện pháp thực hiện pháp lệnh có nêu khái niệm về “công trình tôn giáo” và “công trình phụ trợ của các công trình tôn giáo” nhưng các văn bản quy định về triển khai xây dựng thì không có khái niệm về “công trình phụ trợ”. Việc không thống nhất trong các văn bản luật dẫn đến quy trình thẩm định, cấp phép xây dựng cho hai loại công trình này chưa có sự phân biệt, tạo ra sự phức tạp. Bà Hoàng Bích Huệ băn khoăn: “Tôi thấy quá trình thẩm định cấp phép xây dựng chủ yếu là các cơ quan thẩm định của Bộ Xây dựng chỉ tâp trung vào: Quy mô (bao nhiêu tầng, diện tích xây dựng, kết cấu chịu lực thế nào), các thủ tục cấp phép phòng cháy chữa cháy, hệ thống vệ sinh môi trường thế nào… mà hầu như không có sự tham gia về vấn đề kiến trúc văn hóa. Chỉ có công trình khi tu sửa, tu bổ mà là những công trình được xếp hạng di tích mới có sự tham gia của các cơ quan văn hóa. Đấy là điều chúng ta cần xem xét”.
Một vấn đề nữa cũng được nêu lên là những khu đất có nguồn gốc tôn giáo đã quy hoạch làm đường giao thông, trồng cây xanh, hồ nước, nhưng lại không triển khai ngay, khiến nhiều nơi quy hoạch sát nhà thờ bị dân lấn chiếm dần, nhiều diện tích được quy hoạch gần nhà thờ thành bãi đổ rác khiến nhiều người bức xúc. TS.KTS Trương Văn Quảng thẳng thắn: “Đây không phải là vấn đề nhạy cảm. Vì các công trình kiến trúc là của toàn dân, là trách nhiệm của tất cả mọi người chứ không chỉ riêng các nhà quản lý”.
TS Tạ Quốc Khánh - Viện Bảo tồn di tích, Bộ VHTT&DL không giấu khi nhận xét: Cũng phải thừa nhận một thực tế là khó có thể định ra một số công thức chuẩn cho việc xây mới các công trình tôn giáo tín ngưỡng. Không như công tác bảo tồn, tu bổ công trình dựa nhiều vào tư liệu, nguyên mẫu, việc xây mới luôn có sự biến động qua thời gian, nhu cầu sử dụng… Mặc dù vậy, công việc này cũng cần được kiểm soát một cách chặt chẽ, đồng thời luôn đòi hỏi đội ngũ quản lý và thực thi có đủ năng lực chuyên ngành, có khả năng thấu hiểu các giá trị văn hóa, tín ngưỡng truyền thống để công trình được tạo ra có thể phát huy được hết vai trò của mình trong đời sống văn hóa đương đại.
Khu Chùa Bái Đính sau khi được xây mới.
|
| Việc xây dựng các công trình kiến trúc tôn giáo tín ngưỡng thời gian vừa qua có những tác động tích cực: Nhân dân thấy được chính sách tự do tín ngưỡng, tôn trọng các tôn giáo của Nhà nước nên càng tin tưởng ở tương lai phát triển của xã hội. Các đền thờ, các đài tưởng niệm nâng cao lòng tự hào dân tộc, các nhà thờ họ củng cố các cộng đồng khiến xã hội càng lành mạnh và đoàn kết, du lịch cũng phát triển mạnh mẽ. Chúng ta nên khuyến khích đổi mới hình thức kiến trúc các công trình tôn giáo tín ngưỡng nhưng nhất thiết cần phải giữ lại tính chất kiên định, tính chất dân tộc.
PGS.TS.KTS Tôn Đại - Đại học Xây dựng
Mỗi ngành sắp xếp theo một tiêu chí khiến cho cơ quan quyết định đầu tư xây dựng gặp nhiều khó khăn. Các nhà đầu tư thường chuộng sự to lớn, dài rộng nhưng các công trình kiến trúc truyền thống lại khoe được ngành nghề thủ công đạt mức đỉnh cao. Chính vì vậy, cũng khó mà ngăn được băn khoăn tại sao công trình được xây dựng to lớn lại có chi phí không cao bằng các kiến trúc cổ với diện tích khiêm tốn hơn. Chúng ta phải nhận thức được giá trị đích thực của các công trình, bởi khó ai trả lời được kiến trúc đền đình của thế kỷ XXI là gì hay chúng ta đang bắt chước những cái pha trộn giữa Lý, Trần, Lê, Nguyễn… Ngày nào di tích còn có đấu thầu thì ngày đó vẫn khó có được chất lượng tốt nhất. Ông Trần Văn Khanh - Tổng Giám đốc Công ty CP tu bổ di tích T.Ư |
