Đề án xuất khẩu lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật: Chưa sẵn sàng về nguồn nhân lực?

Theo Thứ trưởng Bộ LĐTB&XH Doãn Mậu Diệp, hiện nay, Đề án Đưa lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật đi làm việc ở nước ngoài giai đoạn 2018 - 2020 và định hướng đến năm 2025 đã hoàn thiện về bản thảo, đang tiếp tục xin ý kiến các bộ, ngành và sẽ trình Chính phủ. Theo dự thảo, Đề án sẽ xuất khẩu 57.095 lao động sang làm việc tại Đức, Nhật Bản và Hàn Quốc với tổng kinh phí hơn 1.300 tỷ đồng. Đối tượng tham gia Đề án là những người đã tốt nghiệp các trường đại học, cao đẳng (ĐH, CĐ), trung cấp chưa tìm được việc làm, có nhu cầu đi làm việc tại nước ngoài theo đúng ngành đã học.

Theo đánh giá của các chuyên gia, trong xu hướng hội nhập thị trường lao động quốc tế và Việt Nam vẫn dư thừa lao động, việc xây dựng và thực hiện Đề án đưa lao động trình độ chuyên môn kỹ thuật ra nước ngoài làm việc là cần thiết.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Hữu Dũng - nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội, Bộ LĐTB&XH phân tích, Việt Nam chưa sẵn sàng có nguồn lao động trình độ chuyên môn kỹ thuật sang Nhật Bản, Hàn Quốc và Đức. Điều này thể hiện rõ ở việc số cử nhân thất nghiệp mà Đề án định đưa đi chủ yếu tốt nghiệp ngành kinh tế, xã hội và nhân văn, rất ít có kỹ sư. Trong khi số lao động này ở 3 nước trên về cơ bản không có nhu cầu. Vì thế, nếu đưa họ đi thì chỉ có thể sử dụng họ như là lao động chưa có nghề. Một vấn đề nữa, Nhật Bản và Đức có nhu cầu lớn về điều dưỡng viên, nhưng Việt Nam chưa đào tạo được theo tiêu chuẩn 2 nước này. Đối với kỹ sư công nghệ thông tin, điện tử, viễn thông…, tương lai nhu cầu trong nước rất lớn. Nếu đưa số này đi XK có thể sẽ làm cho thị trường lao động trong nước mất cân đối, cung không đủ cầu. Thậm chí, nền kinh tế chia sẻ đang phát triển rất mạnh ở Việt Nam, kỹ sư công nghệ thông tin, điện tử, viễn thông ở trong nước vẫn có thể tham gia thị trường lao động quốc tế với thu nhập cao, nên không có nhu cầu đi XK lao động.

Cũng có nhiều ý kiến băn khoăn về tiêu chí đưa lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật ra nước ngoài làm việc. Trình độ chuyên môn phải đạt đến mức nào chứ không thể học vài ba tháng.

Nguyên Phó Cục trưởng Cục Quản lý lao động ngoài nước Đào Công Hải cũng có quan điểm, những người đã tốt nghiệp CĐ và ĐH có thể có nhận thức và tư duy tốt hơn lao động phổ thông, nhưng kỹ năng tay nghề lại chưa được kinh qua thì không thể đảm bảo yêu cầu của nước bạn. Để được đi XK lao động, chắc chắn những người này phải được đào tạo lại một thời gian ngắn. Và cử nhân thất nghiệp ở khối ngành kinh tế, xã hội nhân văn cũng có thể đi XK lao động nếu được học ngoại ngữ tăng cường. Bởi “Sang bên đó, các bạn làm công việc giản đơn, sau đó bổ túc thêm kỹ năng nghề nghiệp sẽ cải thiện được thu nhập. Ở trong nước, nếu các bạn làm đúng nghề, thu nhập chỉ 4 - 5 triệu đồng/tháng nhưng đi XK lao động làm việc phổ thông, lương hơn 20 triệu đồng. Làm việc vài năm, các bạn tích lũy tiền và đẩy mạnh học ngoại ngữ trở về nước sẽ có cơ hội xin việc ở các DN nước ngoài có thu nhập cao” - ông Hải tư vấn.

Lại có những ý kiến cho rằng, Nhà nước bỏ ra hơn 1.300 tỷ đồng để đổi lấy 57.000 lao động đi làm việc ở nước ngoài là rất lớn so với những gì thu lại được. Vì thế, ông Hải đề nghị kinh phí của Nhà nước chỉ giúp cho một số loại đối tượng, trong đó có con thương binh, gia đình nghèo. Và chỉ hỗ trợ về ngoại ngữ, bổ túc tay nghề, chứ không bỏ tiền ra mua vé máy bay.

Phản hồi về việc này, Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp cho hay, trung bình mỗi lao động tham gia sẽ mất khoảng 25 triệu đồng. Chi phí này đến từ nhiều nguồn đóng góp như người lao động; tiền vay từ ngân hàng để chuẩn bị các điều kiện trước khi xuất cảnh. “1.300 tỷ đồng mới chỉ là chi phí cần thiết nhất (đào tạo giáo dục định hướng, chuẩn bị kỹ năng về ngôn ngữ, luật pháp, chính sách, phong tục tập quán) để người lao động có thể tham gia đi làm việc ở nước ngoài. Còn tiền đặt cọc và các chi phí khác của người lao động bỏ ra chưa tính đến. Vì thế, so với các chương trình khác, 1.300 tỷ đồng không phải là cao nếu đề án này trở thành hiện thực” - ông Diệp khẳng định.