Làm từ thiện giữa mùa lũ: hãy trao đi bằng tấm lòng, đừng đánh đổi bằng hào nhoáng

Miền Trung - dải đất khúc ruột của Tổ quốc lại một lần nữa oằn mình trong mưa lũ. Huế, Quảng Trị, Quảng Ngãi… ngập trắng trong nước, người dân chạy lũ trong đêm, tài sản tích cóp bao năm phút chốc tan hoang. Nhưng cũng chính trong gian khó ấy, tinh thần “lá lành đùm lá rách”, “một miếng khi đói bằng một gói khi no” lại tỏa sáng. Hàng trăm đoàn thiện nguyện khắp cả nước hướng về miền Trung, mang theo lương thực, áo quần, tiền bạc, thuốc men, và hơn hết là tình người.

Tuy nhiên, bên cạnh những nghĩa cử đẹp, vẫn còn không ít điều khiến nhiều người trăn trở: làm từ thiện sao cho đúng, sao cho thực chất, để sự sẻ chia thực sự chạm đến những người đang cần, chứ không trở thành “một màn trình diễn cảm xúc” giữa bão lũ.

Từ thiện không phải là “sân khấu”

Sau những đợt mưa lũ, mạng xã hội tràn ngập hình ảnh đoàn này, nhóm kia đi trao quà cứu trợ. Có những bức ảnh cảm động, giản dị, nhưng cũng có không ít hình ảnh phản cảm: đoàn thiện nguyện đông người, mặc đồng phục sặc sỡ, quay phim, livestream, phát quà giữa vùng lũ với loa phóng thanh và ống kính lia theo từng nụ cười, từng giọt nước mắt.

Từ thiện, trong bản chất, là một hành động nhân ái, hướng đến việc giúp đỡ người yếu thế vượt qua khó khăn. Nhưng khi việc thiện bị biến thành công cụ để “làm hình ảnh”, “đánh bóng tên tuổi” hay “câu tương tác”, thì nó không chỉ mất đi ý nghĩa vốn có mà còn gây phản cảm, làm tổn thương người được giúp đỡ. Bà con vùng lũ cần nhất là sự sẻ chia chân thành, không phải là sự thương hại được dàn dựng trước ống kính.

Một cán bộ Mặt trận Tổ quốc thành phố Huế từng chia sẻ: “Chúng tôi rất trân trọng mọi tấm lòng thiện nguyện. Nhưng xin đừng đến chỉ để chụp ảnh rồi đi. Mỗi chuyến xe hàng đến không chỉ cần lương thực, mà cần cả sự tôn trọng và thấu hiểu.”

Làm thiện nguyện trong vùng lũ không chỉ là mang đồ đến cho, mà còn là một quá trình cần phối hợp và chuẩn bị kỹ càng. Thực tế, nhiều đoàn tự phát đã gặp tình huống oái oăm: hàng hóa trùng lặp, nơi thì nhận quá nhiều mì tôm, nơi khác lại thiếu nước sạch hay thuốc men; có đoàn đến được vùng an toàn nhưng lại bỏ quên các khu vực bị cô lập, nơi người dân đang thực sự cần hỗ trợ.

Chính quyền các địa phương miền Trung, trong đó có TP Huế, đã nhiều lần khuyến cáo các nhóm thiện nguyện nên liên hệ trước với Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai hoặc Mặt trận Tổ quốc địa phương để được hướng dẫn, điều phối. Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ, hoạt động thiện nguyện mới đạt hiệu quả, tránh lãng phí, tránh gây mất trật tự, và quan trọng hơn là đảm bảo an toàn cho chính những người đi cứu trợ.

Hãy cho đi đúng cách và đúng lúc

Từ thiện đúng không chỉ nằm ở việc “cho cái gì”, mà còn ở “cách cho”. Có những người dân vùng lũ không dám nhận quà khi bị quay phim, chụp ảnh vì cảm thấy bị tổn thương. Cũng có trường hợp, những món quà nhỏ nhưng được trao bằng sự tôn trọng lại khiến người nhận cảm động đến rơi nước mắt.

Sau đợt lũ vừa qua, một nhóm thiện nguyện tại xã Vinh Lộc (TP Huế) đã lặng lẽ gom góp, tự nấu cơm, gói từng phần nhỏ mang đến tận nhà cho người già neo đơn. Không biểu ngữ, không livestream, chỉ có những đôi dép lấm bùn và nụ cười ấm áp. Đó mới là hình ảnh đẹp nhất của lòng nhân ái.

Chị Trần Thị Quy, đại diện nhóm thiện nguyện ở xã Vinh Lộc cho biết, từ thiện cũng cần tính bền vững. Sau khi nước rút, người dân không chỉ cần gạo và mì tôm, mà cần sinh kế để khôi phục cuộc sống: hạt giống, con giống, vật liệu sửa nhà, sách vở cho trẻ em… Làm thiện nguyện có chiều sâu là nghĩ cho ngày mai, không chỉ cho hôm nay.

Sự lan tỏa của mạng xã hội giúp hoạt động thiện nguyện được kết nối nhanh chóng hơn, nhưng cũng dễ biến lòng tốt thành công cụ kiếm lợi. Đã có những vụ lợi dụng danh nghĩa cứu trợ để kêu gọi tiền, nhưng sau đó mập mờ trong thu - chi, gây mất niềm tin vào những người làm việc thiện chân chính. Vì thế, minh bạch là yếu tố sống còn. Người làm từ thiện phải có trách nhiệm công khai, rõ ràng và trung thực, để mỗi đồng đóng góp của nhân dân đến đúng tay người cần.

Trong gian khó, lòng người miền Trung vẫn kiên cường và giàu nghĩa tình. Những ngày qua, giữa mưa lũ, hình ảnh các chiến sĩ bộ đội, công an, dân quân và người dân cùng nhau gồng mình cứu trợ, gánh từng bao gạo, bọc từng túi quần áo khô, bế từng em nhỏ đến nơi an toàn… là minh chứng cho tinh thần đoàn kết, yêu thương.

Trụ trì của một ngôi chùa tại TP Huế đã tâm sự cùng PV Báo Kinh tế & Đô thị, từ thiện không phải là làm cho người khác thấy mình tốt, mà là khiến người khác cảm thấy được yêu thương và tôn trọng. Làm từ thiện đúng cách là khi bạn trao đi mà không cần ghi nhận, là khi niềm vui của người nhận trở thành phần thưởng lớn nhất cho người cho.

“Miền Trung vẫn còn nhiều khó khăn sau lũ, nhưng chỉ cần mỗi tấm lòng đều hướng về bằng sự chân thành, thì nước có dâng cao đến đâu, lòng người vẫn không bao giờ chìm”- vị trụ trì này chia sẻ.