Để mỗi sản phẩm làng nghề toát lên câu chuyện về văn hóa Việt

Nón làng Chuông giàu bản sắc, đậm hơi thở đương đại

Chia sẻ tại tọa đàm, nghệ nhân Lê Văn Tuy - chủ Cơ sở sản xuất và kinh doanh nón lá Lê Văn Tuy (xã Thanh Oai, TP Hà Nội) cho hay: nhiều du khách quốc tế đến tham quan, trải nghiệm tại làng Chuông rất ngạc nhiên vì chưa thấy một làng nghề nào lại có 3, 4 thế hệ cùng nhau quây quần làm nón như ở nơi đây. Nghề làm nón là từ bao đời nay đã mang lại cho người dân địa phương nguồn thu nhập ổn định, bà con rất phấn khởi vì sản phẩm làng nghề đã vươn tới thị trường quốc tế.

Nghệ nhân Lê Văn Tuy tâm sự: “Các cụ ngày xưa vẫn nói 'yêu nghề là yêu nước'. Vì vậy, khi nói đến việc xây dựng thương hiệu OCOP, tôi và bà con làng Chuông ai nấy đều phấn khởi, chăm chú lắng nghe, rồi chăm chút, tỉ mỉ hơn trong từng sản phẩm đôi tay mình làm nên”. Ông Tuy cũng cho biết, thực ra trong đời làm nghề, ông không quá nặng nề việc xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP mà chỉ mong muốn giản đơn là để khách hàng thấy mình làm nón thật bằng cả cái tâm, luôn cẩn thận hơn, chu đáo với từng sản phẩm, với công việc của mình.

Đến nay, cơ sở nón lá của nghệ nhân Lê Văn Tuy có 5 sản phẩm đạt OCOP 4 sao, gồm: nón chum, nón cô dâu, nón lá truyền thống, nón hai mặt vải, nón mặt vải ngoài. Một số sản phẩm đã đạt giải thưởng cao tại một số hội thi do Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, TP Hà Nội tổ chức. Sản phẩm cũng được tham gia trưng bày, quảng bá tại nhiều triển lãm, hội chợ lớn nhỏ, được kết nối xuất khẩu sang Lào, Campuchia.

“Với nhiều năm gắn bó và tâm huyết với nghề làm nón, tôi đã thiết kế rất nhiều sản phẩm phù hợp với xu thế thị trường, đa dạng, phong phú về kiểu dáng, mẫu mã, kích thước được người tiêu dùng đón nhận, được các chuyên gia, khách hàng trong nước và quốc tế đánh giá rất cao. Tùy thuộc vào chất lượng và độ phức tạp sản phẩm, giá nón dao động từ 70.000 đồng đến 2.000.000 đồng/chiếc” – ông Lê Văn Tuy nói.

Cũng theo ông Lê Văn Tuy, thời gian qua, nhờ được TP Hà Nội và các sở, ban ngành TP đồng hành, hỗ trợ chứng nhận các sản phẩm nón lá đạt tiêu chuẩn OCOP 4 sao, kết nối thị trường mà sản phẩm của cơ sở gia đình ông được đông đảo người tiêu dùng trong nước và khách quốc tế biết đến. “Muốn làng nghề phát triển phải đi vào thị hiếu của khách hàng. Cùng với đó, chúng tôi luôn chú trọng giới thiệu sản phẩm nón Chuông với bạn bè trong nước và quốc tế, để họ biết đến cái hay, cái đẹp, bản sắc văn hóa của nón Chuông, của sản phẩm đạt OCOP 4 sao” – nghệ nhân Lê Văn Tuy cho hay.

Mỗi chiếc nón mang một câu chuyện riêng

Nghệ nhân Lê Văn Tuy chia sẻ, bản thân từng làm một chiếc nón đặc biệt gọi là nón nhà sư. Chiếc nón nhà sư đã đoạt giải của TP Hà Nội, giải của Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Hiện, mỗi chiếc nón có giá thành khoảng 1 triệu đồng/chiếc.

“Khi đi các hội thảo từ Nam ra Bắc, người ta nói nhiều về áo cà sa, khăn, dép của nhà sư, nhưng chưa ai nhắc đến nón nhà sư cả. Tôi nghĩ, sao lại không làm thử? Nghĩ là làm, tôi dành tới nửa năm để nghiên cứu tạo dáng nón phù hợp. Nhà sư thường mặc áo cà sa rộng nên tôi thiết kế nón có đường kính lớn, song tổng thể vẫn cân đối để toát lên vẻ thanh tao, vẻ đẹp của thiền. Rồi khi tôi mang nón đi hỏi ý kiến nhiều nhà sư, ai cũng khen là hợp và đẹp” – ông Lê Văn Tuy kể.

Không chỉ làm nón theo phong cách truyền thống, nghệ nhân Lê Văn Tuy còn chủ động tìm hiểu thị hiếu để thiết kế nhiều mẫu nón mới. Cũng theo ông Lê Văn Tuy, giờ khách nước ngoài thích nón có vẽ thủ công phong cảnh thiên nhiên hay đồng quê Việt Nam, ông đều thử vẽ, làm theo và rất mừng là đã thành công. Nón không chỉ đơn thuần để đội nữa, mà còn để người ta nhìn thấy trong đó một phần văn hóa Việt.

Xuất phát từ nhu cầu của khách hàng, năm 2019, nghệ nhân Lê Văn Tuy đã bắt tay vào việc thiết kế nón lụa trơn, nón lụa in hoa văn, nón lụa kết hợp vẽ thủ công phong cảnh Việt Nam. Đây cũng là dòng sản phẩm mà cơ sở bán chạy nhất những năm gần đây. Mới đây nhất, cơ sở sản xuất của nghệ nhân Lê Văn Tuy đã hoàn thành đơn đặt hàng 3.000 chiếc nón lá của Đại sứ quán Việt Nam - Bộ Ngoại giao tặng Đại sứ quán Bulgaria.

Để đáp ứng thị hiếu mới của người tiêu dùng, người làm nón phải không ngừng sáng tạo. Bởi nón không chỉ dùng để đội đầu mà còn để làm quà tặng lưu niệm, trưng bày, biểu diễn, trang trí, tham gia vào những show diễn nghệ thuật - văn hóa... Chẳng vậy mà ở làng Chuông hiện nay có đủ loại thiết kế, mẫu mã, từ chiếc nón mini chỉ cỡ gang tay đến chiếc nón có đường kính tới 2-3 mét, hình dáng vuông - tròn khác nhau để đáp ứng tất cả nhu cầu của khách hàng.

Cần chiến lược lan tỏa tinh hoa sản phẩm OCOP, phát triển làng nghề bền vững

Để người làm nón yên tâm sản xuất, giữ được giá trị sản phẩm và truyền thống làng nghề, nghệ nhân Lê Văn Tuy bày tỏ mong muốn được Nhà nước, TP Hà Nội quan quan tâm, có thêm chính sách hỗ trợ và quản lý làng nghề bài bản, bền vững, cũng như phát huy được tay nghề.

Bên cạnh đó, quy định hiện hành về diện tích tối thiểu 3.000m2 đối với các cơ sở trong cụm công nghiệp làng nghề cũng cần được xem xét lại. “Không phải nghề nào cũng cần diện tích lớn đến thế. Có nghề chỉ cần diện tích từ 500 - 1.000m2 là đủ để sản xuất hiệu quả. Nếu áp cùng một quy chuẩn, nhiều hộ sẽ không thể tham gia vì chi phí quá cao. Chính sách cần sát thực tế hơn để hỗ trợ người dân phát triển nghề" - ông Lê Văn Tuy kiến nghị.

Nói về việc xúc tiến thương mại, đẩy mạnh Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam, ông Tuy nhấn mạnh, làm ra sản phẩm tốt rồi, nhưng quảng bá thế nào để người tiêu dùng biết đến, mua sản phẩm lại là câu chuyện khác. Những sản phẩm thủ công truyền thống như: ô mai, miến hay nón lá cần được truyền thông hỗ trợ mạnh mẽ, gắn với những câu chuyện sâu sắc về người làm nghề, về nguồn gốc và tinh thần văn hóa.

“Ở nhiều nước như Trung Quốc hay Nhật Bản, việc quảng bá sản phẩm luôn đi kèm không gian trải nghiệm và thưởng thức, nơi khách có thể hiểu được giá trị thật sự của từng món hàng. Việt Nam cũng cần làm được điều đó để mỗi sản phẩm thủ công không chỉ để bán, mà còn để kể câu chuyện về văn hóa Việt” – ông Lê Văn Tuy trăn trở.

Nghệ nhân Lê Văn Tuy cho rằng, để đưa sản phẩm thủ công Việt ra quốc tế, xúc tiến thương mại cần được làm chuyên nghiệp hơn. Hiện nay, tại nhiều hội chợ quốc tế, gian hàng của Việt Nam vẫn còn nhỏ, thiếu tính nhận diện và chưa đạt chuẩn trưng bày. “Chúng ta cần có những gian hàng tiêu chuẩn, có tên thương hiệu rõ ràng, để các nhà nhập khẩu nhìn thấy được sự chuyên nghiệp của Việt Nam. Đồng thời phải có “những con chim đầu đàn” là những nghệ nhân, doanh nghiệp giàu kỹ năng và kinh nghiệm, có thể dẫn dắt các đơn vị khác cùng phát triển" - nghệ nhân Lê Văn Tuy nhấn mạnh.

Không dừng lại ở đó, nghệ nhân Lê Văn Tuy đề cập tới việc ứng dụng công nghệ số và đào tạo kỹ năng cho người làm nghề. Cuối cùng, ông bày tỏ mong muốn gắn kết nghề truyền thống với du lịch trải nghiệm. Ông Tuy cho rằng: “Mỗi làng nghề đều có “nghìn câu chuyện hay, vạn giá trị đẹp” nhưng vẫn chưa được kể đúng cách. Tôi từng đi nhiều nước, thấy họ kể chuyện nghề rất cuốn hút dù chỉ là một sản phẩm nhỏ. Tại sao làng nghề Việt Nam không thể làm điều tương tự? Khi kể được câu chuyện của mình, nghề mới thật sự sống lâu bền.”

Hiện nay, trên thị trường quốc tế, thương hiệu OCOP của Việt Nam vẫn chưa thực sự được biết đến rộng rãi, dù trong nước, các sản phẩm của người Việt, làng nghề Việt rất đáng tự hào. “Để quảng bá thương hiệu OCOP vươn ra thế giới, tôi đề xuất các cơ quan Sở Công Thương, Sở Nông nghiệp và Môi trường cần phối hợp chặt chẽ với Trung ương và các bộ, ngành liên quan cùng nhau xây dựng chiến lược dài hơi, bài bản. Có như vậy, tinh hoa nghề truyền thống Việt Nam mới thật sự được thế giới biết đến và trân trọng" - nghệ nhân Lê Văn Tuy đề xuất.