Di sản văn hóa Quảng Ngãi trong dòng chảy đương đại

Thu xếp thời gian đưa gia đình đến Bảo tàng Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi để thưởng thức chương trình nghệ thuật cồng chiêng, múa xoang trong khuôn khổ Tuần DSVH, anh Nguyễn Kiên Trung (phường Nghĩa Lộ, tỉnh Quảng Ngãi) không giấu được sự ngạc nhiên và thích thú.

Giữa không gian bảo tàng quen thuộc, tiếng cồng, tiếng chiêng vang lên trầm hùng, hòa quyện cùng điệu xoang uyển chuyển đã mở ra trước mắt anh và nhiều khán giả một không gian văn hóa Tây Nguyên nguyên sơ, giàu sức gợi – nơi đã được UNESCO công nhận là Kiệt tác truyền khẩu và Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

“Trong cuộc sống hiện đại, rất ít có cơ hội để được hòa mình trọn vẹn vào một không gian văn hóa độc đáo như thế này”- anh Trung chia sẻ.

Không chỉ là cảm xúc của riêng anh, sự rung động ấy dường như lan tỏa đến từng người xem, khi lời ca, tiếng hát và thanh âm của các nhạc cụ truyền thống Ba Na, Xơ Đăng, Gié - Triêng, Gia Rai vang vọng, tạo nên sự chuyển mình sống động của di sản trong đời sống đương đại.

Với chủ đề “Kết nối di sản - Viết tiếp tương lai”, Tuần DSVH Quảng Ngãi năm 2025 giới thiệu đến người dân và du khách một bức tranh toàn cảnh về mạch nguồn văn hóa dân tộc của tỉnh.

Đó là sự giao thoa hài hòa giữa không gian văn hóa biển đảo và miền núi, giữa các nền văn hóa Sa Huỳnh, Chămpa, Đại Việt và Lung Leng - những lớp trầm tích văn hóa đã bồi đắp nên bản sắc Quảng Ngãi hôm nay.

Tại Bảo tàng Tổng hợp tỉnh ở phường Cẩm Thành, không gian DSVH hiện lên đa sắc màu. Du khách được trực tiếp xem các nghệ nhân, nghệ nhân ưu tú trình diễn cồng chiêng; tìm hiểu và trải nghiệm nhiều nghề thủ công truyền thống như đan lưới, đan lát, gốm Sa Huỳnh; thưởng thức các loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian, lễ hội truyền thống cúng máng nước, biểu diễn nhạc cụ dân tộc…

Gần 40 nghệ nhân, đại diện cho các dân tộc và vùng văn hóa khác nhau trong tỉnh, đã cùng hội tụ, tạo nên một bức tranh văn hóa phong phú, đậm đà bản sắc.

Trong dòng chảy ấy, văn hóa của các dân tộc thiểu số miền núi phía tây tỉnh để lại nhiều dấu ấn sâu đậm. Gié - Triêng, một trong những dân tộc ít người, vẫn bảo lưu được kho tàng văn hóa truyền thống phong phú, trong đó âm nhạc dân gian giữ vị trí đặc biệt.

Nghệ nhân ưu tú Brôl Vẽ, ở làng Đăk Răng, xã Dục Nông, là gương mặt tiêu biểu cho nỗ lực gìn giữ và khôi phục không gian âm nhạc truyền thống của dân tộc mình.

Dù đã bước sang tuổi 80, già Brôl Vẽ vẫn say sưa biểu diễn những nhạc cụ do chính tay mình chế tác từ tre, nứa: sáo, các loại đàn, khèn… Giữa nhịp sống ồn ào của phố xá, tiếng sáo của ông vang lên nhẹ nhàng, bay bổng, đưa người nghe trở về với đại ngàn xanh thẳm, khiến lòng người bất chợt lắng lại.

Không chỉ biểu diễn, nhiều năm qua, già Brôl Vẽ còn mở các lớp truyền dạy cách chế tác và chơi nhạc cụ, thổi sáo, đánh cồng chiêng cho thanh niên trong làng.

“Tôi chỉ mong góp phần giữ gìn, trao truyền và quảng bá di sản văn hóa của dân tộc mình đến với cộng đồng và du khách”- ông bộc bạch.

Cùng với âm nhạc, nghề thủ công truyền thống cũng là điểm nhấn quan trọng của Tuần DSVH. Tại không gian trình diễn dệt thổ cẩm, các nghệ nhân người Gié - Triêng đến từ xã Dục Nông, cặm cụi bên khung dệt. Từng sợi chỉ được chị khéo léo đưa thoi, dệt nên những hoa văn đặc trưng, thu hút đông đảo du khách dừng chân chiêm ngưỡng.

Quảng Ngãi hiện có 2 di sản được UNESCO ghi danh; 4 di tích quốc gia đặc biệt; 32 di tích quốc gia; 232 di tích cấp tỉnh, cùng nhiều DSVH phi vật thể được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Những giá trị ấy không chỉ nằm ở số lượng, mà quan trọng hơn là sức sống bền bỉ trong cộng đồng.

Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Phạm Thị Trung khẳng định: “Tuần DSVH Quảng Ngãi năm 2025 là dịp để giới thiệu, quảng bá những nét đặc trưng trong mạch nguồn văn hóa dân tộc, đồng thời định vị thương hiệu các sản phẩm văn hóa – du lịch của tỉnh. Từ nền tảng di sản, Quảng Ngãi đang từng bước xây dựng hình ảnh mới: một vùng đất giàu bản sắc, đoàn kết, khát vọng vươn lên và phát triển bền vững, nơi di sản không chỉ được bảo tồn, mà còn tiếp tục được viết tiếp trong dòng chảy của tương lai”.